گروه شیلات - یعقوب شیدایی گماسایی- به نظر می‌رسد که برنامه‌ریزی برای توسعه تولید ماهی تیلاپیا در کشور معطل اتخاذ تصمیم نهایی از سوی هیات مقررات‌زدایی در وزارت اقتصاد است. ماه‌ها از مصوبه این هیات برای تعیین شرایط و ضوابط از سوی سازمان شیلات با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست گذشته و هنوز اطلاعات زیادی درباره ساز و کارهای این موضوع منتشر نشده است. با این حال آنطور که برخی مسئولان سازمان شیلات کشور اعلام کرده‌اند با توجه به كمبود آب‌هاي شيرين، هدف‌گذاري برنامه هفتم توسعه، استفاده از آب‌هاي شور و لب‌شور است و گسترش توليد تيلاپيا در اين آب‌ها، مي‌تواند يكي از راهكارهاي بهره‌وري در صنعت شيلات محسوب شود.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، برخی فعالان حوزه شیلات عنوان می‌کنند ماهی تیلاپیا بومی نبوده و برای ماهی‌های دیگر خطرآفرین و آنها را از بین می‌برد؛ در حالی که در بازار، این ماهی به فروش می‌رسد. از طرف دیگر باید دانست که ماهی تیلاپیا در ۱۴۰ کشور جهان در حال پرورش و تولید است. سابقه تولید این گونه به جنگ جهانی دوم بر می‌گردد که ژاپن این ماهی را از آفریقا به سواحل خودش منتقل کرد؛ چون کشتی‌های صیادی آنها مورد حمله متفقین قرار می‌گرفت بنابراین، برای تأمین امنیت غذایی خودشان روی پرورش این ماهی سرمایه‌گذاری کردند.
بعد از آن تقریباً می‌توان گفت تمام دنیا و تمام کشورهایی که پتانسیل پرورش این ماهی را داشتند از نظر عرض جغرافیایی و حتی بعضاً اگر نداشتند مثل کشورهای سوئد و سوئیس در سیستم‌های مداربسته این ماهی را پرورش می‌دهند. این ماهی به دلیل مزایای بسیار زیادی که دارد از جمله اینکه تکثیرش ساده است، رشد سریعی دارد، در جیره غذایی آن به پروتئین کمی نیاز است، قیمت تمام شده آن پایین و همچنین تراکم بالا را به راحتی تحمل می‌کند پرورش آن در کشورها رایج است.
در سال‌های اخیر در سازمان شیلات این موضوع مورد توجه قرار گرفته است که با توجه به اینکه نمی‌توان ذاتاً به امنیت غذایی، افزایش تولید آبزیان با توجه به پیش‌بینی نیازی که در برنامه هفتم آمده است یعنی تولید ۱.۸ میلیون تن آبزیان، فقط با صید دریایی دست پیدا کرد چون محصولات آن محدود است؛ تحقق این هدف‌گذاری با توسعه آبزی‌پروری شدنی است. راهی جز استفاده از فرصت‌های محدودی که در برخی از نقاط داریم و استفاده از گونه‌های پر بازده مثل تیلاپیا وجود ندارد. بنابراین، موضوع به هیات مقررات‌زدایی منتقل شد. بعد از ابلاغ قانون تسهیل صدور مجوزهای کسب و کار، قانون است هر دستگاهی در کشور بخواهد برای صدور مجوز محدودیتی بگذارد باید از هیات مقررات‌زدایی مصوبه بگیرد. بعد از تأیید هیات مقررات‌زدایی باید در هیات دولت مطرح و مصوبه شود. سازمان شیلات نمی‌تواند محدودیتی برای صدور مجوز ایجاد کند. طبیعتاً بقیه سازمان‌ها هم نمی‌توانند.
این موضوع (پرورش تیلاپیا) در هیات مقررات‌زدایی مطرح و نزدیک یک‌سال جلسات تخصصی برگزار شد؛ در نهایت از سوی دبیر هیات مقررات‌زدایی مکاتباتی انجام شد با این محور که این محدودیت در صدور مجوزهای تیلاپیا قانونی نیست و سازمان شیلات ایران الزامی به رعایت آنها ندارد. نهایت در آبان ۱۴۰۳ جلسه اصلی هیات مقررات‌زدایی با حضور خود وزیر وقت اقتصاد برگزار و وزیر وقت به موضوع ورود کرد و مصوبه ۸۴ هیات مقررات‌زدایی صادر شد.
هیات مقررات‌زدایی و بهبود محیط کسب و کار وزارت امور اقتصادی و دارایی سال گذشته در هشتاد و چهارمین نشست خود مصوب کرد که «سازمان شیلات ایران موظف است با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست، شرایط و ضوابط تولید ماهی تیلاپیا شامل نحوه رعایت حساسیت‌های زیست‌محیطی، ساز و کار نظارت پسینی موثر و نحوه مقابله با پرورش این گونه ماهی در مراکز فاقد مجوز را ظرف مدت یک‌ماه تدوین کرده و برای تصویب به هیات مقررات‌زدایی ارائه نماید تا ضمن رعایت حساسیت‌های زیست محیطی، صدور مجوز تولید این محصول شیلاتی در کشور سهل شود و واحدهای موجود و جدید، تحت نظارت موثر قرار گیرند.»
این مصوبه می‌گوید سازمان شیلات ایران یک‌ماه فرصت دارد شرایط و ضوابط صدور مجوز تکثیر و پرورش تیلاپیا را با رعایت حساسیت‌های زیست محیطی، نظارت پسینی مؤثر و ممانعت از فعالیت مزارع غیرمجاز با کمک سازمان حفاظت محیط زیست تهیه کند و به هیات مقررات‌زدایی ارسال کند. سازمان شیلات در مدت یک‌ماه این کار را انجام داد و شرایط و ضوابط را برای هیات مقررات‌زدایی ارسال کرد.

حرکت توسعه‌ای تولید تیلاپیا در آب‌های لب‌شور
در همین حال مهدی شکوری، معاون توسعه آبزي‌پروري سازمان شيلات ايران در یک برنامه رادیویی درباره وضعيت توليد ماهي تيلاپيا به گفتگو پرداخت. این مقام مسئول در سازمان شیلات ایران درباره اقدامات بخش دولتي براي توليد تيلاپيا گفت: برنامه‌هاي توسعه‌اي در سازمان شيلات ايران منطبق با برنامه هفتم توسعه است و در اين برنامه دستيابي به توليد ۱.۸ ميليون تني هدف‌گذاري شده است و ضرورت دارد حدود ۴۰۰هزار تن افزايش توليد در طي ۵ سال آينده محقق شود. شكوري اضافه کرد: براي دستيابي به اهداف برنامه، پرورش برخي از گونه‌هاي آبزي، مي‌تواند مسير حركت را هموار كند. وي پرورش ماهي در دريا (قفس) و در آب‌هاي درياي خزر و آب‌هاي جنوبي را از مهم‌ترين برنامه‌هاي سازمان شيلات ايران برشمرد و افزود: اميدواريم با رفع برخي از موانع موجود بتوانيم، منابع ارزان‌قيمت پروتئيني را در اختيار مصرف‌كنندگان پرورش ماهي در دريا قرار دهيم.
شكوري هدف‌گذاري برنامه هفتم توسعه را استفاده از آب‌هاي شور و لب شور عنوان كرد و افزود: اعتقاد داريم كه در آب‌هاي شيرين، بايستي به سمت افزايش بهره‌وري با استفاده از ادوات هوشمند، همچون نانو حباب، آموزش نيروي انساني و بهبود كيفيت غذاي مصرفي آبزيان و ساير نهادها همچون بچه‌ماهي حركت كنيم، كه نه تنها افزايش توليد، بلكه به افزايش بهره‌وري نيز منجر شود. وي با اشاره به آنكه توليد تيلاپيا در آب‌هاي لب‌شور يكي از مصاديق افزايش توليد آبزيان است، تاكيد كرد: عدم وابستگي آبزي‌پروران به دولت يكي از محسنات اين بخش محسوب مي‌شود اما لازم است دولت در زمينه بازاررساني محصولات، كمك‌حال آبزي‌پروران باشد.
معاون توسعه آبزي‌پروري سازمان شيلات ايران با اعلام آنكه بازار محصولات آبزي‌پروري در حال حاضر بسيار كوچك است تصريح كرد: آبزي‌پروران كشورمان بسيار هوشمند هستند و با توجه به بازار توليد مي‌كنند. شكوري درباره حمايت از حوزه آبزي‌پروري گفت: دولت اقدامات زيربنايي بسيار خوبي در زمينه بازار به انجام رسانيده است و اگر امكان گنجاندن آبزيان در سبد معيشتي مردم فراهم شود، كمك بزرگي خواهد بود تا مردم بتوانند به مقدار مناسبي از آبزيان در جيره غذايي خود دست يابند.
سید قباد مکرمی، مديركل سابق دفتر آبزيان آب شيرين سازمان شيلات ايران نیز بیان کرد: مطابق آمار، استقبال مردم با توجه به قيمت و طعم ماهي تیلاپیا بسيار خوب بوده اما به دليل مباحثي كه از سوي سازمان حفاظت محيط زيست مطرح شد، توسعه ماهي تيلاپيا در كشورمان به صورت كند در حال پيشرفت است. وی افزود: حدود دو سالي است كه صدور مجوزهاي مربوط به توسعه اين ماهي در هيئت مقررات‌زدايي مطرح شده و در حال بررسي است و تصميمات اتخاذ شده توسط اين هيئت فصل‌الخطاب خواهد بود و مطابق تصميمات اتخاذ شده، توليد تيلاپيا تحت نظارت و دستورالعمل‌هاي اعلام شده از سوي سازمان شيلات ايران و تحت نظارت سازمان حفاظت محيط زيست بلامانع است.
مکرمی ادامه داد: با توجه به آنكه دستور العمل توليد ماهي تيلاپيا از سوي سازمان شيلات ايران به صورت منطقي تدوين شده است، توسعه ماهي تيلاپيا در ايستگاه هيات مقررات‌زدايي منتظر قطار توسعه پايدار است و اگر امروز به صورت منطقي ريل‌گذاري نشود، اين قطار روي ريل‌هاي مختلف حركت خواهد كرد. وی همچنين درباره قطعي‌هاي برق و اثراتي كه در حوزه آبزي‌پروري دارد، گفت: آبزي‌پروري بسيار متكي به برق است و مسئولان اداره برق بايد بدانند كه قطع برق به معناي كاهش توليد نيست، بلكه به معناي نابودي توليد است و ضرورت دارد برنامه ويژه‌اي براي حوزه توليد و آبزي‌پروري تدوين شود.