«محرمانه شدن اطلاعات» وضعیت دریاچه ارومیه را بحرانی‌تر  کرد
​​​​​​​گروه زیست محیط دریایی- سعید قلیچی- طی روزهای گذشته رسانه‌های مختلف تصویر جدید هوایی ناسا از دریاچه ارومیه را منتشر کرده‌اند. در این تصویر این پیکره آبی، در آستانه مرگ و خشکی کامل نشان داده می‌شود. این وضعیت نشان می‌دهد با محرمانه‌شدن اطلاعات مربوط به دریاچه ارومیه و بی‌توجهی صورت‌گرفته در 3سال گذشته به نگین آبی آذربایجان، وضعیت این پیکره آبی رو به وخامت گذاشته است و حالا در آستانه خشکی کامل قرار دارد.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، دریاچه ارومیه سال‌هاست که آرام‌آرام نفسش را از دست می‌دهد. روند خشک‌شدن این پهنه آبی، داستانی نیست که تازه آغاز شده باشد. نزدیک به سه‌دهه است که هر تابستان، سطح آب آن پایین‌تر می‌رود و هر زمستان، امید بازگشتش کمرنگ‌تر می‌شود. در این سال‌ها، بسیاری آمدند، وعده دادند، ستاد احیا تشکیل دادند، طرح‌های نجات‌محور نوشتند و کلنگ‌ها به زمین زدند، اما در اجرا، دیوار به دیوار مشکلات خوردند؛ از تعارض منافع و کم‌کاری دستگاه‌ها گرفته تا کمبود اعتبار و عدم‌مشارکت جدی مردمی، همه و همه باعث شدند احیای دریاچه بیشتر شبیه یک شعار باقی بماند.
اواخر خردادماه سال‌جاری و در یکی از جدیدترین آمارهای منتشرشده مربوط به وضعیت دریاچه ارومیه، مشخص شد که این پیکره آبی نسبت به سال گذشته ۱۱۴۱کیلومترمربع از وسعت خود را از دست داده است. براساس جدیدترین آمار منتشره، مربوط به روز نوزدهم خردا۱۴۰۴ دریاچه ارومیه تراز سطح آب این پیکره آبی به ۱۲۷۰.۲۰ رسیده است. همچنین وسعت دریاچه ارومیه به ۱۰۳۰ کیلومترمربع رسیده که نسبت به همین مدت در سال گذشته وضعیت بدتری یافته و هم‌اکنون نگین آبی آذربایجان‌غربی ۱.۴۱میلیارد مترمکعب آب دارد. بر این اساس، تراز دریاچه ارومیه نسبت به سال گذشته ۴سانتی‌متر کاهش یافته ضمن اینکه نگین آبی آذربایجان ۱۱۴۱ کیلومترمربع از وسعت خود را از دست داده و میزان آب این پیکره آبی نیز ۱.۳۹میلیون مترمکعب کمتر شده است.
این گزارش اضافه می‌کند که هم‌اکنون دریاچه ارومیه با وضعیت اکولوژیک از نظر تراز ۳.۹متر، از نظر وسعت ۳۶۰۵کیلومترمربع و از نظر حجم آب ۱۴.۰۹میلیارد مترمکعب فاصله دارد. همچنین نگین آبی آذربایجان نسبت به همین روز در سال۱۴۰۰ از نظر تراز ۱.۰۸متر افت، از نظر وسعت ۲۵۰۸کیلومترمربع کوچک‌تر و از نظر حجم ۳.۳۷میلیارد مترمکعب کاهش یافته است. دریاچه ارومیه در طی سال‌های۱۳۸۴ تا ۱۳۹۲ و ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۳ شدیدترین افت تراز و کاهش میزان آب و وسعت را تجربه کرد و طی این سال‌ها علی‌رغم بهبود نسبی در سال‌های۱۳۹۲ تا ۱۴۰۰ امروز در فاجعه‌ترین شرایط خود به‌سر می‌برد.

افشاگری استاندار درباره 
رودخانه‌های آذربایجان
استاندار آذربایجان‌غربی مدعی شد که دریاچه ارومیه عملاً از منابع آبی خود جدا شده و هیچ‌کدام از رودخانه‌های استان مستقیما به این پیکره آبی نمی‌ریزند. هفته گذشته رضا رحمانی در حاشیه کلنگ‌زنی پروژه آزادراه ارومیه تبریز، از عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه در بیش از یک‌دهه گذشته انتقاد کرده و خواستار توضیح اقدامات اجرایی برای هزینه‌کرد اعتبارات تخصیصی شد. وی با اشاره به وضعیت بحرانی دریاچه ارومیه، از عدم‌تحقق وعده‌های گذشته و ترک‌فعل‌های مدیریتی در یک‌دهه اخیر انتقاد کرد و افزود: متأسفانه بسیاری از طرح‌های تصویب‌شده در سال‌های گذشته یا به اجرا نرسیده‌اند یا با کیفیت مطلوب پیش نرفته‌اند. استاندار آذربایجان‌غربی ادامه داد: لایروبی رودخانه‌های منتهی به دریاچ که قرار بود یکی از اقدامات کلیدی برای تأمین آب ورودی باشد، عملاً به شکل مؤثر اجرا نشده و اکنون هیچ‌کدام از رودخانه‌های استان مستقیماً به دریاچه ارومیه نمی‌ریزند. رحمانی با اشاره به شکل‌گیری یک کارگروه علمی-تخصصی برای تدوین نقشه راه جدید احیای دریاچه گفت: طرحی با برآورد بودجه ۵میلیارد دلاری ارائه شده و رئیس‌جمهور نیز اعلام کرده‌اند در صورت تأیید نهایی دانشگاه‌های معتبر، اجرای آن بی‌درنگ آغاز خواهد شد. وی در پایان با بیان اینکه تمرکز اصلی مدیریت استان بر اجرای طرح‌های معطل‌مانده گذشته است، ابراز امیدواری کرد که در آینده‌ای نزدیک شاهد آغاز روند احیای جدی دریاچه ارومیه باشیم.

نابودی باغات با خشکی دریاچه ارومیه 
رئیس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌غربی گفت: کم‌آبی عامل اصلی از بین رفتن بخشی از باغات اطراف دریاچه ارومیه است. با وجود این، این باغات عمدتاً یا اصلاح شده‌اند یا با گونه‌های مقاوم به خشکی و کم‌آب‌بر جایگزین شده‌اند. محمدرضا اصغری با اشاره به اینکه ۸۰درصد باغات و ۶۰درصد از زراعت باغی این استان در حوضه دریاچه و در ۹شهرستان قرار گرفته و کشاورزی این مناطق به شدت تحت تاثیر شرایط و تغییرات دریاچه ارومیه است، اظهار کرد: اگرچه آمار دقیقی از میزان باغات خشک‌شده در دست نیست، اما با توجه به اینکه کشاورزی در استان ماهیتی معیشت‌محور دارد، اغلب باغات خشک‌شده رها نشده یا به کشت زراعی تغییر یافته‌اند یا با گونه‌هایی که نیاز آبی کمتری دارند، جایگزین شده‌اند. اصغری با اشاره به برنامه‌های سازمان جهاد کشاورزی برای مقابله با بحران خشکسالی و احیای باغات اطراف حوضه آبریز دریاچه ارومیه خاطرنشان کرد: اجرای طرح‌های آموزشی و ترویجی در زمینه مصرف بهینه آب، استفاده از روش‌های آبیاری نواری و تحت فشار، اصلاح باغات، کاشت درختان کم‌آب‌بر، ترویج پایه‌های رویشی، تغذیه اصولی و مدیریت آفات، بیماری‌ها و هرس از جمله اقدامات در حال اجراست.

عامل بحران کجاست؟
برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که فصل‌های سرد سال، گاه سطح آب دریاچه را کمی بالا می‌برد. بارش‌ها در پاییز و زمستان۱۴۰۲ و حتی بهار۱۴۰۳، امیدواری‌هایی را برای بازگشت نسبی آب به برخی نقاط آن زنده کرد، اما کافی نبود. گرمای سوزان تابستان و میزان تبخیر بسیار بالای منطقه، همه آن دستاوردهای فصلی را در عرض چندهفته بر باد می‌دهد. عمق دریاچه کم است، میزان تابش آفتاب بالاست و وزش بادهای گرم، شتاب خشکیدن را بیشتر می‌کند، اما کارشناسان معتقدند که عامل اصلی بحران را جای دیگری باید پیدا کرد. برداشت بی‌رویه آب از منابع زیرزمینی. ده‌ها هزار حلقه چاه مجاز و غیرمجاز در اطراف دریاچه، سال‌هاست که قلب منابع آبی حوضه آبریز ارومیه را خالی کرده‌اند. کشاورزی ناپایدار، استفاده از الگوهای کشت پرمصرف، نبود الگوی آبیاری مدرن و مقاومت برخی کشاورزان در برابر تغییر، همگی نقشی جدی در تشدید بحران داشته‌اند. آب از سرچشمه نرسیده یا به مصرف می‌رسد یا در لابه‌لای تبخیرها گم می‌شود.
بنابر اعلام کارشناسان و آمارهای رسمی، هم‌اکنون بیش از ۸۵درصد منابع آبی حوضه دریاچه ارومیه صرف کشاورزی می‌شود؛ آن هم در شرایطی که حجم مخازن سدهای بالادست کاهش یافته، چاه‌های غیرمجاز بی‌وقفه می‌مکند و رودخانه‌هایی چون زرینه‌رود، سیمینه‌رود و گادار، دیگر توان تغذیه این دریاچه را ندارند. طرح‌های مهمی همچون انتقال آب از رودخانه زاب، پروژه کاهش مصرف آب کشاورزی، انسداد چاه‌های غیرمجاز و تغییر الگوی کشت، همه روی کاغذ خوب بودند، اما در میدان عمل یا کند پیش رفتند یا به دلیل نبود بودجه، مخالفت‌های محلی یا تعارض بین دستگاه‌ها، نیمه‌تمام ماندند. حتی انتقال پساب تصفیه‌خانه‌های شهری نیز با چالش‌های زیست‌محیطی و مالی مواجه شد. دریاچه ارومیه دیگر تنها یک مسئله زیست‌محیطی نیست؛ مسئله‌ای‌ است اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و حتی امنیتی. خشک‌شدن آن تهدیدی ا‌ست برای هزاران شغل، برای امنیت غذایی، برای سلامت مردم و برای آینده حیات در شمال‌غرب کشور. طوفان‌های نمکی که هرسال بیشتر می‌شوند، می‌توانند زمین‌های حاصلخیز اطراف را به بیابان تبدیل کرده و زندگی را از حاشیه‌نشینان تا شهرنشینان تهدید کنند.

شرط احیای دریاچه ارومیه چیست؟
بهروز ساری‌صراف، استاد دانشگاه تبریز در گفت‌وگو با «مهر» با اشاره به کاهش بی‌سابقه تراز و حجم آب دریاچه ارومیه، اظهار کرد: در زمستان و بهار به حال دریاچه خوشحال می‌شویم و در تابستان افسوس می‌خوریم، اما این خوشحالی و تأسف منطقی نیست؛ باید ویژگی جدید اقلیم منطقه را پذیرفت و راهکارهای صحیحی انتخاب کنیم. نباید گمان کنیم که با بارش‌های بهاره یا سرمای زمستانی، وضعیت دریاچه خوب خواهد شد. این باور غلط را باید کنار بگذاریم که بدون اقدام، دریاچه خودش احیا می‌شود. وی افزود: در مهر و آبان، بارش‌ها نسبتاً خوب است و در زمستان هم سرمای شدید باعث کاهش تبخیر می‌شود. همین موضوع باعث می‌شود در حوالی نوروز، سطح دریاچه بهتر به‌ نظر برسد، اما از اواخر بهار تا پایان تابستان، تبخیر شدید باعث افت دوباره سطح آب می‌شود. تبخیر اتمسفری در سه‌ماه پایانی تابستان به دومیلیارد مترمکعب می‌رسد و قدرت تبخیر خود دریاچه هم در کل سال آبی تا سه‌میلیارد مترمکعب برآورد می‌شود.
این استاد دانشگاه با اشاره به وضعیت بحرانی فعلی، اظهار کرد: امسال دریاچه با یکی از کمترین شاخص‌های میزان آب خود روبه‌رو شده است، تراز فعلی دریاچه ۱۲۷۰.۱۰سانتی‌متر است که نسبت به سال گذشته ۵۰سانتی‌متر و نسبت به میانگین درازمدت، ۴متر و ۲۰سانتی‌متر کاهش داشته است. این اعداد نشان می‌دهند به مرز بحران مطلق رسیده‌ایم و رکورد کاهش در چندسال اخیر شکسته شده است. وی با اشاره به حجم آب موجود در دریاچه گفت: در حال حاضر، تنها یک‌میلیارد و ۱۴میلیون مترمکعب آب در دریاچه باقی مانده که نسبت به سال گذشته ۱.۵میلیارد مترمکعب و نسبت به میانگین درازمدت، ۱۵میلیارد مترمکعب کاهش دارد و صادقانه باید گفت که به کف دیگ خورده‌ایم.
ساری‌صراف با اشاره به علل این وضعیت، تصریح کرد: ما میراث و محصول چندین‌هزارساله فعالیت آب‌و‌هوایی کره‌زمین را در عرض۴۰سال مصرف کردیم. سهم بالای مصرف آب در کشاورزی و صنعت، گرمایش جهانی و تغییر اقلیم همه در کنار هم باعث شده‌اند وضعیت دریاچه به اینجا برسد. اکنون شرایط اقلیمی بدتر هم شده و با گسترش ریزگردهای نمکی، شوری خاک‌های کشاورزی و شهری و مسکونی هم بیشتر خواهد شد. وی نیاز سالانه دریاچه برای حفظ وضعیت پایدار را حدود سه‌میلیارد مترمکعب آب عنوان کرد و گفت: ورودی روان‌آب‌ها بسیار ناچیز است. آمار ایستگاه‌های هیدرومتری آذربایجان‌شرقی نشان می‌دهد تنها ۱۴۵میلیون مترمکعب آب از جریان‌های سطحی وارد دریاچه شده که نسبت به میانگین بلندمدت، کاهش ۷۰درصدی دارد. این یعنی رودخانه‌های ما دیگر آبی برای تحویل دادن به دریاچه
 ندارند.