تنش آبی، اقتصاد 25کشور جهان را تهدید می‌کند
​​​​​​​گروه توسعه-سهیل مرتضوی- موسسه منابع جهانی طی گزارشی از وضعیت بحران کمبود آب در جهان نوشت که ۲۵کشور که یک‌چهارم جمعیت جهان را در خود جای داده‌اند، هرساله با تنش آبی بسیار بالایی روبه‌رو هستند و تقریبا همه ذخایر آب موجود خود را مصرف می‌کنند. همچنین حداقل نصف جمعیت جهان یعنی چیزی حدود ۴میلیارد نفر حداقل یک‌ماه از سال را در شرایط بسیار بد تنش آبی سر می‌کنند.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، بدون مدیریت بهتر آب، سه عامل رشد جمعیت، توسعه اقتصادی و تغییرات اقلیمی باعث تشدید بیش از پیش تنش آبی می‌شوند. در سراسر جهان، تقاضا برای آب از آنچه در دسترس است، فراتر رفته، به‌طوری‌که در سطح جهانی، تقاضا برای آب از سال‌۱۹۶۰ بیش از دوبرابر شده است. افزایش تقاضای آب اغلب نتیجه افزایش جمعیت و رشد صنایعی مانند کشاورزی آبی، دامداری، تولید انرژی و تولید صنعتی بوده است. در همین حال، عدم‌سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های آب و سیاست‌های ناپایدار استفاده از آب می‌توانند بر تامین آب موجود تاثیر بگذارند. 
تنش آبی، رقابت بر سر منابع آب محلی را به دنبال دارد. هرچه شکاف بین عرضه و تقاضا کمتر باشد، یک مکان در برابر کمبود آب آسیب‌پذیرتر است. کشوری که با تنش شدید آب مواجه است به این معنی خواهد بود که حداقل ۸۰درصد از آب موجود خود را استفاده می‌کند و تنش زیاد آب به این معنی است که ۴۰درصد از آب خود را برداشت می‌کند. تنش آبی بدون انجام اقدامات عاجل مانند سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های آب و مدیریت بهتر آب همچنان بدتر خواهد شد.

کشورهای در تهدید تنش آبی
این گزارش بین‌المللی می‌افزاید: ۲۵کشور در حال حاضر سالانه در معرض تنش آبی بسیار بالایی قرار دارند؛ به این معنی که بیش از ۸۰درصد از منابع آب تجدیدپذیر خود را برای آبیاری، دامداری، صنعت و نیازهای خانگی استفاده می‌کنند. حتی یک خشکسالی کوتاه‌مدت، این مناطق را در معرض خطر اتمام آب قرار می‌دهد و گاهی اوقات دولت‌ها را وادار به بستن شیرهای آب می‌کند. از جمله این کشورها می‌توان به ایران، هند، کویت، عراق، اردن و عربستان اشاره کرد.6کشور با بیشترین تنش آبی عبارت از بحرین، قبرس، کویت، لبنان، عمان و قطر هستند. تنش آبی در این کشورها عمدتا ناشی از کمبود عرضه، همراه با تقاضای مصارف خانگی، کشاورزی و صنعتی است. 
مناطقی که با بیشترین تنش آبی روبه‌رو هستند نیز عبارتند از: خاورمیانه و شمال آفریقا که ۸۳درصد جمعیت آن‌ها در معرض تنش آبی بسیار بالایی قرار دارند و همچنین آسیای‌جنوبی که ۷۴درصد جمعیت در معرض چنین وضعیتی هستند. این موسسه بین‌المللی همچنین پیش‌بینی کرده تا سال۲۰۵۰، یک‌میلیارد نفر دیگر از جمعیت جهان با تنش آبی بسیار بالایی روبه‌رو شوند. پیش‌بینی می‌شود تقاضای جهانی آب تا سال۲۰۵۰ بین ۲۰ تا ۲۵درصد افزایش یابد. در خاورمیانه و شمال آفریقا ۱۰۰درصد جمعیت تا سال۲۰۵۰ با تنش آبی بسیار بالایی روبه‌رو خواهند شد. این مشکل نه فقط برای مصرف‌کنندگان و صنایع وابسته به آب، بلکه برای ثبات سیاسی نیز تهدیدآفرین است. 

ایران در معرض تنش آبی مطلق
بنفشه زهرایی، مدیر موسسه آب دانشگاه تهران روز گذشته در جمع خبرنگاران اظهار کرد: نیمی از مساحت کشور که بسیاری از کلانشهرها و استان‌های مناطق مرکزی، جنوبی و شرقی را شامل می‌شود و نیمی از جمعیت کشور را در خود جای داده‌اند؛ سرانه آب حدود ۶۰۰مترمکعب در سال دارند. استان‌هایی چون تهران، البرز، کرمان، سیستان‌وبلوچستان، خراسان‌جنوبی و رضوی و بخش‌هایی از گلستان در حوضه آبریز فلات مرکزی ایران قرار می‌گیرند و با وجود کمی منابع آب در این مناطق، نیمی از جمعیت کشور را در این مناطق مستقر کرده‌ایم.
مدیر موسسه آب دانشگاه تهران ادامه داد: سرانه آب تجدیدپذیر اگر کمتر از ۱۰۰۰مترمکعب در سال باشد، نشان‌دهنده شرایط تنش آبی است و مناطقی با زیر ۱۰۰۰مترمکعب در سال سرانه آب تجدیدپذیر، مکررا با مسائل کم‌آبی و تنش آبی مواجه می‌شوند. حال اگر سرانه آب تجدیدپذیر به زیر ۵۰۰مترمکعب برسد، یعنی کم‌آبی مطلق است و فعالیت اقتصادی آن منطقه و حتی بهداشت و سلامت مردم متأثر از کم‌آبی می‌شود؛ الان در حوضه آبریز فلات مرکزی ایران این سرانه ۶۰۰مترمکعب بوده و دائم در حال تقلیل است، چراکه از طرفی منابغ آب تجدیدپذیر به‌ خاطر شرایط تغییرات اقلیمی و کم‌بارشی‌ها کاهش می‌یابد و از طرفی دیگر جمعیت رو به رشد است.
این استاد دانشگاه افزود: بارش‌های امسال ۴۰درصد کمتر از سال‌های نرمال بوده و در برخی مناطق از جمله تهران، این کاهش بیش از ۵۰درصد بوده؛ یعنی در استان‌هایی چون تهران، یزد، سمنان و فارس با نصف بارش‌های یک‌سال نرمال در سال آبی جاری مواجه‌ایم. در جایی مثل تهران، در ۴سال گذشته هم بارش‌ها کمتر از نرمال بوده و با قرارگیری در پنجمین سال خشک متوالی، خشکسالی تشدید شده است.
زهرائی ادامه داد: با وجود آنکه پنجمین سال خشک متوالی را در تهران شاهدیم، اما تغییری در سبک زندگی مردم تهران، تغییری در فضای سبز یا فعالیت‌های آب‌بر اتفاق نیفتاده و وقتی سبک زندگی با شرایط کم‌آبی متناسب نمی‌شود، یعنی این شرایط بحرانی در تأمین آب که در روزهای جاری با آن مواجه‌ایم باز هم تکرار خواهد شد. وی افزود: اینکه می‌گویند انگشت اتهام را به سمت مردم نگیرید، حرف درستی نیست، اصلا بحث اتهام‌زنی نیست. وقتی می‌گوییم در یک جای خشک قرار داریم که منابع آبی هم نداریم، اصلاح الگوی مصرف و رعایت آن، یک ضرورت است.
زهرایی خاطرنشان کرد: استان تهران فقیرترین استان از نظر سرانه منابع آب تجدیدپذیر داخلی است و هرگونه انتقال آب بین‌حوضه‌ای و ایجاد منابع جدید، به ‌معنای صادر کردن کم‌آبی تهران به دیگر نقاط است. وی ادامه داد: باید به مردم شهرهای بزرگ دارای تنش آبی مثل تهران مداوم اعلام کنیم که در یک شهر با سرانه آب پایین و خشک زندگی می‌کنید پس باید نحوه زندگی شما متناسب با این شرایط باشد، دولت و وزارت نیرو باید بسیار بیشتر، پرحجم‌تر و شدیدتر موضوع کم‌آبی تهران و ضرورت اصلاح مصرف را به مردم اعلام می‌کردند.

نقشه راه کاهش تنش آبی 
کشورها می‌توانند مدیریت آب خود را بهبود بخشند، بهره‌وری آب را در کشاورزی تشویق کنند و زیرساخت‌های آبی خود را تقویت سازند. حفاظت و احیای تالاب‌ها، جنگل‌ها می‌تواند کیفیت آب را بهبود بخشد و در برابر خشکسالی و سیل تاب‌آوری ایجاد کند. بانک‌های توسعه بین‌المللی و سایر وام‌دهندگان باید برنامه‌های استراتژیک تسویه بدهی، مانند مبادله بدهی در ازای طبیعت یا تسویه بدهی در ازای تعهد به سرمایه‌گذاری در تنوع زیستی یا زیرساخت‌های تاب‌آور، مانند احیای جنگل‌های حرا یا حفاظت از تالاب‌ها را در نظر بگیرند. 
سیاست‌گذاران در کشورهای دچار تنش آبی باید منابع انرژی تجدیدپذیر در مصرف آب مانند انرژی خورشیدی و باد را در اولویت قرار دهند تا از قطعی برق ناشی از کمبود آب جلوگیری شود. شهرها باید برنامه‌های عملیاتی تاب‌آوری آب شهری را تدوین کنند. تصفیه و استفاده مجدد از فاضلاب همچنین می‌تواند منابع آب جدیدی برای شهرها ایجاد کند. کشاورزان باید از شیوه‌های آب‌رسانی کارآمدتر استفاده کنند، به محصولات کم‌مصرف روی بیاورند و روش‌هایی مانند آبیاری بارانی یا قطره‌ای به جای غرقاب کردن مزارع را برگزینند. همه از دولت‌ها گرفته تا جوامع، باید برای ساختن آینده‌ای امن از نظر آب گام بردارند. آمارها ممکن است دلهره‌آور باشند اما با مدیریت صحیح، هر کشوری می‌تواند از تبدیل‌شدن تنش آبی به بحران آب جلوگیری کند.