گروه بین‌الملل- رضا رضایی- روز جمعه، ۸آگوست۲۰۲۵، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا میزبان نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان و الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان، در کاخ سفید بود تا پس از دهه‌ها درگیری مسلحانه، توافق‌نامه صلحی را برای عادی‌سازی روابط امضا کنند. این توافق به ایالات متحده حق توسعه کریدور زنگزور را می‌دهد که به «مسیر ترامپ برای صلح و رفاه بین‌المللی» تغییر نام داده است. این کریدور آذربایجان را به نخجوان متصل و بخشی از مسیر تجاری کریدور میانی است که چین و آسیای مرکزی را به ترکیه متصل می‌کند.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، این توافق پس از عملیات نظامی موفقیت‌آمیز آذربایجان در سال۲۰۲۳ برای بازپس‌گیری قره‌باغ کوهستانی حاصل شد. عدم اقدام مسکو، اتکای ارمنستان به روسیه برای امنیت در طول این درگیری را تضعیف کرد و ایروان را به سمت شرکای غربی سوق داد. این توافق همچنین مستلزم مشارکت نظامی ایالات متحده در عملیات حفظ صلح و درخواست مشترک ارمنستان و آذربایجان برای انحلال گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپاست.
اتصال خاک ترکیه به آذربایجان به نفع ترکیه خواهد بود و جایگاه آن را در تجارت و لجستیک منطقه‌ای تقویت می‌کند. ایران نسبت به دخالت کشورهای خارج از منطقه در این کریدور هشدار داده است. اگرچه نفوذ روسیه در منطقه رو به کاهش است، اما از طریق حضور خود در ارمنستان و ارتباطات تجاری، اهرم نظامی و اقتصادی خود را حفظ می‌کند.

تاثیر توافق بر بازیگران منطقه
به گزارش اقتصادسرآمد، اسپیشیال اوراسیا در این باره آورده است: واشنگتن از طریق حقوق انحصاری توسعه کریدور، جای پای راهبردی خود را در قفقازجنوبی به مدت ۹۹سال تضمین می‌کند. این اقدام، نفوذ ایالات متحده را بر مسیرهای تجاری شرق-غرب تقویت، قدرت منطقه‌ای مسکو و تهران را تضعیف و از آنکارا، متحد ناتو، حمایت می‌کند. این توافق صلح، تنوع تجاری منطقه‌ای ایالات متحده را از طریق پروژه‌های انرژی و حمل‌ونقل تقویت می‌کند و واشنگتن را به عنوان داور در اختلافات پس از شوروی قرار می‌دهد.
پاشینیان این توافق را به عنوان تضمینی برای امنیت و ثبات پس از سه‌دهه درگیری معرفی می‌کند. این توافق نشان‌دهنده تغییر استراتژیک به سمت غرب بوده که با از دست دادن اعتماد به تضمین‌های امنیتی روسیه تقویت شده است. بااین‌حال، این توافق می‌تواند با اعطای کنترل بر بخشی از سرزمین ارمنستان به ایالات متحده، حاکمیت ارمنستان را به خطر بیندازد و همچنین خطر آسیب رساندن به روابط با ایران، یک شریک تجاری کلیدی و همسایه جنوبی را به همراه دارد.
در داخل ارمنستان، پاشینیان به دلیل از دست دادن قره‌باغ کوهستانی، زندانی‌شدن رهبران کلیسا و تشدید کنترل‌های داخلی، با چالش‌های سیاسی روبه‌روست. این توافق با انتقاد اعضای دیاسپورای ارمنی و چهره‌های مخالف در ایروان به دلیل بی‌توجهی به آینده اسرای جنگی ارمنی در آذربایجان و حق ارامنه برای بازگشت به سرزمین مادری خود در قره‌باغ کوهستانی روبه‌روست. این توافق میراث او را پیش از انتخابات ۲۰۲۶ شکل خواهد داد، به‌طوری‌که دولت آینده ارمنستان در صورت خروج از این توافق با هزینه‌های سیاسی و نظامی بالایی روبه‌رو خواهد شد.
آذربایجان، اما این توافق را به عنوان یک پیروزی کامل به تصویر می‌کشد، چراکه به رسمیت شناختن رسمی تصرفات ارضی خود را به دست آورده و ارمنستان را مجبور به پذیرش توافق قطعی کرده است که به راحتی نمی‌تواند از آن عقب‌نشینی کند. کریدور زنگزور/مسیر ترامپ، جایگاه آذربایجان را در تجارت منطقه‌ای و اتحاد سیاسی آن با ترکیه تقویت می‌کند. آذربایجان می‌تواند از این توافق برای فشار بر ارمنستان برای ایجاد تغییرات قانون اساسی استفاده کرده و نقض احتمالی پیمان را به عنوان توجیهی برای مداخله نظامی بیشتر مطرح کند.
مسکو نیز پس از این توافق صلح و رویارویی اخیر با آذربایجان، با چالش‌های قابل‌توجهی در قفقازجنوبی روبه‌روست. با وجود این، اهرم روسیه همچنان پابرجاست که ناشی از پایگاه نظامی آن در گیومری، کنترل مرز با ترکیه و ایران، اتکای تجاری، جریان‌های حواله و نفوذ بر سیاست و رسانه‌های ارمنستان است. روسیه می‌تواند با ایران برای جلوگیری از پیشرفت این کریدور همکاری کند و همچنان قادر به ایجاد اختلال در منطقه است.ایران، اما با این کریدور به دلیل تهدید ژئوپلیتیکی که می‌تواند موقعیت آن را در قفقاز تضعیف، دسترسی تجاری آن را به شمال مسدود کند، مخالف است. مقامات ایرانی هشدار داده‌اند که هرگونه تغییر در مرزهای منطقه‌ای را با «پاسخی سخت» پاسخ خواهند داد و دخالت خارجی را محکوم کرده‌اند. سفر رئیس‌جمهور ایران به ارمنستان در دوهفته آینده می‌تواند پاسخ تهران به این توافق صلح باشد. برای مقابله با دستاوردهای ایالات متحده و ترکیه، ایران می‌تواند حضور نظامی خود را در مجاورت رودخانه ارس افزایش دهد، روابط دوجانبه با ارمنستان را تقویت کرده و اقدامات خود را با روسیه هماهنگ کند.

اهمیت نشست آلاسکا
این توافق که با میانجیگری ایالات متحده حاصل شد، پویایی قدرت در قفقازجنوبی را تغییر می‌دهد و نفوذ واشنگتن را در امتداد یک کریدور حمل‌ونقل کلیدی تثبیت می‌کند و در عین حال نفوذ مسکو را کاهش می‌دهد. ارمنستان به دنبال تضمین‌های امنیتی و دستاوردهای اقتصادی است، اما با خطر امتیازدهی به حاکمیت و روابط تیره با ایران مواجه می‌شود. آذربایجان پیروزی‌های ارضی و دیپلماتیک خود را تثبیت می‌کند، در حالی‌که ترکیه اهداف لجستیکی و ادغام منطقه‌ای خود را پیش می‌برد.
روسیه و ایران با خطر عقب‌نشینی‌های استراتژیک مواجه هستند، اما همچنان می‌توانند مانع پیشرفت این کریدور شوند یا آن را به تأخیر بیندازند. اگر ترامپ و پوتین در نشست آتی آلاسکا به توافق صلحی دست یابند که به مسکو کنترل کامل شرق اوکراین را می‌دهد، کرملین می‌تواند از این پیروزی برای جبران تحولات اخیر در قفقاز استفاده کند. مسکو پس از تضمین این توافق و بخشی از اوکراین، می‌تواند با استفاده از اهرم‌های اقتصادی و سیاسی دوباره وارد قفقازجنوبی شود. مشاهده مداوم عملیات نظامی، گفتمان سیاسی و اجرای معاهدات در ارزیابی پایداری و مزایای بالقوه کریدور زنگزور حیاتی خواهد بود.
براساس این گزارش، زنگِزور منطقه‌ای تاریخی و جغرافیایی در ارمنستان شرقی است و در دامنه‌های کوه‌هایی با همین نام جای گرفته و امروزه عمدتاً با استان سیونیک جمهوری ارمنستان مطابقت دارد، اما کریدور زنگزور (یا کریدور زنگه‌زور) به منطقه‌ای در جنوب قفقاز اشاره دارد که نقش مهمی در ارتباطات جغرافیایی و حمل‌ونقل در این منطقه ایفا می‌کند. این کریدور در واقع راهی است که جمهوری آذربایجان را از طریق ارمنستان به نخجوان و در نهایت به ترکیه متصل می‌کند. کریدور زنگزور در منطقه‌ای بین ارمنستان و نخجوان قرار دارد. نخجوان یک منطقه خودمختار متعلق به جمهوری آذربایجان است که به صورت زمینی با خاک اصلی آذربایجان متصل نیست و توسط ارمنستان از آن جدا شده است. این کریدور از بخش جنوبی ارمنستان، یعنی استان سیونیک‌(که گاهی زنگزور نامیده می‌شود)، عبور می‌کند.