پالایشگاه‌های دولتی هند مجددا به صف خریداران نفت روسیه پیوستند
​​​​​​​گروه انرژی-امید اسماعیلی- مدتی قبل بود که رسانه‌های بین‌المللی گزارش دادند که تعدادی از نفتکش‌های حامل نفت کشور روسیه در سواحل هند به دلایل مختلفی متوقف شده‌اند. همان زمان اعلام شد که توقف این نفتکش‌های روسی تاثیر مهمی بر جریان تجارت انرژی و بازار نفت در منطقه گذاشته است. توقف این نفتکش‌ها شرایط جدیدی را برای واردات نفت هند ایجاد کرده و بازتاب‌های گسترده‌ای در بازارهای جهانی انرژی به همراه داشته است. طی هفته‌های گذشته برخی رسانه‌ها گزارش دادند که افزایش فشار آمریکا بر دهلی‌نو از طریق اعمال تعرفه‌های سنگین موجب شده است تا پالایشگاه‌های دولتی هند خرید نفت‌خام روسیه را متوقف کنند. بااین‌حال، آخرین گزارش‌های منتشرشده نشان می‌دهد که پالایشگاه‌های دولتی هند خرید نفت از روسیه را از سر گرفته‌اند و مجددا شاهد ترافیک عبور نفتکش‌های حامل نفت روسیه سوی بنادر و پالایشگاه‌های هندی هستیم.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، اواسط مردادماه گذشته بود که برخی رسانه‌ها گزارش دادند شرکت‌های ایندین‌اویل، باهارات‌پترولیوم و هندوستان‌پترولیوم قصد دارند تا زمان دریافت دستورالعمل‌های شفاف از دولت مرکزی، از خریدهای نقدی نفت روسیه برای دوره آتی خودداری کنند. این امر بر خرید محموله‌های اورال روسیه برای ماه اکتبر تأثیر خواهد گذاشت و نگرانی‌هایی مبنی بر وقوع اختلالات بیشتر در پی تصمیم هند ایجاد می‌کند. این اقدام پس از آن صورت می‌گیرد که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، تعرفه‌های تمام صادرات هند به آمریکا را به عنوان مجازات خرید نفت‌خام روسیه دوبرابر کرد. این اقدامات با هدف فشار بر مسکو برای پایان دادن به جنگ در اوکراین صورت می‌گیرد.
خبرگزاری بلومبرگ همان زمان ادعا کرد که این وضعیت باعث نوسان در معاملات آتی نفت شده است، زیرا تاجران در حال ارزیابی تأثیر بالقوه بر بازار و توانایی روسیه برای یافتن خریداران جایگزین در صورت کاهش خرید پالایشگاه‌های هندی هستند. با وجود این، دهلی‌نو رسماً به پالایشگاه‌ها دستور توقف خرید نفت‌خام روسیه را نداده است و دولت نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند در برابر تعرفه‌های ترامپ مقاومت می‌کند. در حالی‌که پالایشگاه‌های دولتی هند خریداران اصلی نفت‌خام اورال روسیه هستند، توقف خرید لزوماً به معنای صفرشدن خرید برای ماه اکتبر نیست. کاهش حجم نفت وارداتی از روسیه ممکن است باعث تغییر به سمت سایر منابع نفتی، مانند آمریکا، خاورمیانه و آفریقا شود.

از سرگیری خرید نفت روسیه توسط هند
روز گذشته خبرگزاری رویترز با انتشار گزارشی اعلام کرد که شرکت‌های ایندین‌اویل و بهارات‌پترولیوم هند خرید نفت روسیه را برای ماه‌های سپتامبر و اکتبر‌۲۰۲۵ از سر گرفتند. براساس این گزارش، دو مقام مسئول در پالایشگاه‌های دولتی ایندین‌اویل و بهارات‌پترولیوم هند اعلام کردند نفت روسیه را برای تحویل در ماه‌های سپتامبر و اکتبر خریداری کرده‌ و پس از افزایش تخفیف‌ها، خرید خود را از سر گرفته‌اند. از سرگیری واردات نفت روسیه از سوی پالایشگاه‌های دولتی هند می‌تواند عرضه نفت به چین، بزرگ‌ترین خریدار را که در زمان غیبت هند خرید خود را افزایش داده بود، کاهش دهد. این پالایشگاه‌ها پیش‌تر به‌ دلیل کاهش تخفیف‌ها و انتقادهای واشنگتن از هند بابت خرید نفت روسیه، خرید خود را در ماه ژوئیه متوقف کرده بودند.
دونالد ترامپ تهدید کرده بود که از ۲۷ اوت (۱۰مرداد) ۲۵درصد مالیات بیشتر بر کالاهای هندی اعمال خواهد کرد تا دهلی‌نو را به ‌دلیل ادامه خرید نفت روسیه جریمه کند. تخفیف‌ها برای نفت‌خام اورال روسیه به حدود ۳دلار برای هر بشکه افزایش یافته و این موضوع سبب جذابیت دوباره این نفت برای پالایشگاه‌های هندی شده، در حالی‌که چین خرید خود را افزایش داده است. افزون بر نفت خام اورال، شرکت نفت هند دیگر انواع نفت‌خام روسیه از جمله «واراندی» و «سیبرین‌لایت» را نیز خریداری کرده است. شرکت ایندین‌اویل هم اعلام کرده است که بسته به شرایط اقتصادی، به خرید نفت روسیه ادامه خواهد داد. در هفته‌های اخیر، پالایشگاه‌های چینی ۱۵محموله نفت روسیه را برای تحویل در ماه‌های اکتبر و نوامبر خریداری کردند.

تهدید جنگ اوکراین برای نفت روسیه
وقوع جنگ اوکراین در 24فوریه سال 2022، بر مقاصد صادرات نفت روسیه نیز تأثیر زیادی گذاشت و اکنون چرخش روس‌ها از بازار نفت اتحادیه اروپا به دوکشور هند و چین کاملاً مشهود است. اتحادیه اروپا در ششمین بسته تحریمی خود علیه روسیه در 5دسامبر سال2022 خرید نفت از روسیه را ممنوع اعلام کرد. همچنین ارائه خدمات بیمه و کشتیرانی شرکت‌های غربی برای فروش نفت روسیه مشروط به سقف قیمت 60دلار شد، یعنی خدمات بیمه و کشتیرانی غرب به روسیه در صورتی ارائه می‌شود که محموله‌های صادراتی نفت روسیه از بشکه‌ای 60دلار بیشتر قیمت‌گذاری نشود.
نتیجه تحریم نفتی روسیه این بود که میزان صادرات نفت این کشور به اتحادیه اروپا از حدود 1.7میلیون بشکه در روز قبل از جنگ اوکراین و وقوع کرونا، به کمتر 300هزار بشکه در روز در سال2025 کاهش یافته است. این صادرات نفت به‌طور کامل به بازار هند منتقل شده و روس‌ها در سال2025 نسبت به قبل از جنگ اوکراین، روزانه 1.6میلیون بشکه نفتِ بیشتری به این کشور می‌فروشند. با کمک هند، نه‌تنها تحریم خرید نفت روسیه شکست خورد، بلکه سقف قیمت تعیین‌شده توسط اتحادیه اروپا (60دلار) نیز از کارایی افتاد. طبق گزارش مؤسسه‌S&P Global، در سال2025 حدود 80درصد از نفت صادراتی روس‌ها بالاتر از سقف قیمت 60دلاری معامله شد، زیرا روس‌ها توانستند از ناوگان سایه خود به جای شبکه نفتکش‌های اروپایی استفاده کنند. 
اتحادیه اروپا در هجدهمین بسته تحریمی خود علیه روسیه در 27تیرماه امسال، سقف قیمت نفت این کشور را از 60 به 47.6دلار بر بشکه کاهش داد که البته اثرگذاری آن در هاله‌ای از ابهام قرار داد. همچنین در این بسته اتحادیه اروپا علاوه‌بر 342تانکری که قبلاً تحریم شده بودند، 105تانکر دیگر را نیز به دلیل فرار از سقف قیمت اولیه تحت تحریم قرار داده است؛ یعنی مجموعا 447نفتکش روسی تحریم شدند. با وجود این، هندی‌ها متهم به نفت‌شویی برای روسیه هستند. طبق گزارش رویترز، اروپا سالانه 42میلیارد دلار نفت شسته‌شده روسیه را در قالب فرآورده‌های نفتی خریدار می‌کند که بخش عمده آن از مسیر هند وارد می‌شود؛ این موضوع یعنی کمک غیرمستقیم به روسیه در جنگ اوکراین. 

تحریم پالایشگاه فراسرزمینی روسیه در هند
طبق گزارش مؤسسه آکسفورد انرژی، درآمد نفتی روسیه در سال 2024 به میزان 108میلیارد دلار ثبت شد درحالی‌که این عدد در سال 2021 (یعنی یک سال قبل از جنگ اوکراین) 122میلیارد دلار بوده و در سال اول جنگ نیز به 169میلیارد دلار رسیده بود. به‌طور کلی میانگین درآمد نفتی سالانه روسیه بعد از جنگ اوکراین با کمک هند تغییری نسبت به گذشته نداشته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که پالایشگاه فراسرزمینی روسیه در هند به ظرفیت 400هزار بشکه، به قطب اصلی واردات نفت این کشور تبدیل شده است؛ شرکتی که البته اخیراً توسط اتحادیه اروپا تحریم شده است و طبق گزارش رویترز 49.1درصد از سهام «پالایشگاه وادینار» متعلق به شرکت روسنفت است. در مجموع با وجود فشار‌های آمریکا و اتحادیه اروپا، تاکنون هندی‌ها از خرید نفت روسیه منصرف نشده‌اند زیرا همکاری‌های این دوکشور نه صرفاً در حوزه نفت، بلکه در حوزه نظامی نیز گسترش یافته و روس‌ها از سیاست تسری برای بازارسازی نفت خود در هند استفاده می‌کنند.

بازی دوگانه ترامپ با چین و روسیه
در حالی‌که ترامپ اوایل ماه میلادی جاری با اشاره به ادامه واردات نفت روسیه توسط هند، تعرفه اضافی ۲۵درصدی بر کالاهای هند اعمال کرد و مجموع این تعرفه را به ۵۰درصد رساند، اما اقدامات تنبیهی مشابهی را علیه چین که بزرگ‌ترین خریدار انرژی روسیه به‌شمار می‌رود، انجام نداده است. داده‌های گمرک چین نشان می‌دهد که پکن به عنوان بزرگ‌ترین خریدار نفت روسیه، سال گذشته، ۱۰۹میلیون تن از این محصول را وارد کرده است که تقریبا معادل ۲۰درصد از کل واردات انرژی بود. در مقابل، هند ۸۸ میلیون تن نفت روسیه در سال ۲۰۲۴ وارد کرد.
گفته می‌شود که قانون‌گذاران هر دوحزب حاکم در آمریکا، در تلاش برای تصویب لایحه‌ای به نام قانون ۲۰۲۵ تحریم روسیه هستند که هر کشوری را که نفت و گاز طبیعی روسیه را خریداری می‌کند، هدف قرار می‌دهد.  این لایحه به ترامپ اختیار می‌دهد تا ۵۰۰درصد تعرفه علیه کشورهایی که به نظر می‌رسد به روسیه کمک می‌کنند، اعمال کند. طبق گزارش‌ها، سناتورهای آمریکایی منتظر تایید ترامپ برای بررسی این لایحه هستند.