گروه دانش دریا- رضا جهانفر - «دانش» در سازمان‌های حوزه دریا به عنوان تخصصی‌ترین سازمان‌ها، اهمیت ویژه خود را دارد. به صورت کلی، سازمان‌ها برای ادامه حیات خود به «مدیریت دانش» نیاز دارند. با در نظر قرار دادن اهمیت «سرمایه انسانی»، «زیرساخت فناوری اطلاعات» و «فرایندها» در توسعه مدیریت دانش، باید گفت که اساسِ مدیریت دانش مبتنی بر چرخش نتایج و یافته‌های علمی، پژوهشی و فناوری در بین کارکنان سازمان است. 
به گزارش اقتصاد سرآمد، دکتر رضا جهانفر؛ محقق و پژوهشگر حوزه توسعه دریامحور در نوشتاری به بررسی الزامات و اهمیت مدیریت دانش در سازمان‌های حوزه پرداخته است. نگارنده در این مطلب دو رویکرد اصلی برای مدیریت دانش را مورد تحلیل قرار داده و در بخش پایانی مطلب، سازوکارهای مشخص و علمی برای انتقال تجربه و به اشتراک گذاشتن دانش در سازمان‌های حوزه دریانوردی را ارائه کرده است. این مطلب را در ادامه می‌خوانید:
مبنای اقدام رهبران خردمند سازمان، فرماندهان آگاه یا مدیران‌عالی مطلع در هر سازمان پویا مبتنی بر پنج عامل «مدیریت دانش و تجربیات»، «نظام مسائل»، «فشار فناوری»، «ایده» و «آینده‌پژوهی» است. در این میان مسئولان و مدیران مطلع از «مدیریت دانش» با بهره‌گیری از نبوغ بالای مدیریتی و بیش از هر فرد دیگری قادر به تشخیص اولویت‌ها و مرجع اقدام هستند. بر این اساس، شناخت مدیریت دانش برای رهبران سازمان و مسئولان و مدیران‌عالی دارای اهمیت با رویکرد ایجابی و ضرورت با رویکرد سلبی است. 

رویکردهای اصلی برای مدیریت دانش
در حال حاضر دو رویکرد برای مدیریت دانش وجود دارد؛ رویکرد اول: مدیریت دانش به معنای مدیریتِ بر درس‌آموخته‌ها، تجربیات فردی و جمعی، مستندات یک رخداد یا یک فرد به عنوان سرچشمه دانشی یا صاحب تجربه.
رویکرد دوم که رویکرد نوین مدیریت دانش محسوب می‌شود: مدیریتِ بر دستاوردهای دانشی و پژوهش درخصوص یک موضوع یا یک رخداد‌(در تمام حوزه‌های دانش و پژوهش و صنعت اعم از دستاورد علمی در یک رساله یا طرح پژوهشی، تجربیات فردی، تجربیات جمعی، خروجی هیات اندیشه‌ورزی براساس طوفان فکری، خروجی یک سناریوی آینده‌پژوهی، نتیجه‌گیری و پیشنهاد یک مقاله علمی، دستاورد یک کارگاه علمی، مطالب مندرج در یک آیین نامه، بسته دانشی احصاشده از یک تحقیق صنعتی و...
با هر رویکردی که به مدیریت دانش نگاه شود، عوامل مختلفی در موفقیت «مدیریت دانش» در یک سازمان اثرگذار است. یکی از مهم‌ترین این عوامل که از جمله الزامات در نقشه راه مدیریت دانش محسوب می‌شود، همراهی مسئولان عالی‌رتبه سازمان با فرایند مدیریت دانش است. 

جایگاه دانش سازمانی در ارگان های دریایی
در سال‌هایی که به عنوان مسئول مدیریت دانش در یکی از سازمان‌های عمده مشغول به فعالیت بودم، همواره یکی از مهم‌ترین دغدغه‌هایم آشنا کردن مسئولان و مدیران‌عالی سازمان با مباحث حوزه مدیریت دانش بود. همراه کردن مسئولان و افراد اثرگذار با فرایند مدیریت دانش منجربه گسترش مدیریت دانش در سطح سازمان می‌شود. میزان اثرگذاری اراده مسئولان عالی در موفقیت مدیریت دانش در سازمان، از مباحثی همچون ساختار سازمانی و اعتبارات مالی نیز بیشتر است. در واقع اراده مسئولانِ عالی سازمان تضمین‌کننده سایر الزامات است. 
دانش سازماني به نظر غالب مديران موفق دنيا، مهم‌ترین سرمایه‌[سازمان‌ها و] شرکت‌های قرن اخیر محسوب می‌شود. مدیریت دانش به سازمان‌ها کمک می‌کند تا در بستر يادگيري سازماني و استقرار نظام ویژه خود، فرصت‌های جديدی را بشناسند و چالش‌های پيش‌رو را به‌ خوبی اداره کنند.
از جمله ابزارهاي مديريت دانش در هر سازمانی می‌توان به بهره‌گیری از نقشه دانش، طبقه‌بندي دانش، داستان‌گويي، تجربه‌نگاري، انجمن‌هاي تخصصي، مرور بعد از رخداد، پرتال‌هاي سازماني، سيستم‌هاي خبره، سيستم‌هاي مديريت محتوا و مديريت مستندات اشاره کرد.

اهمیت انتقال دانش و تجربه به سایر سازمان‌ها
در فرهنگ مشرق‌زمین به‌ویژه در ایران و برابر تعالیم دینی، مسئولیت، امانت است و تجربه ناشی از مسئولیت نیز امانتی است که باید به سازمان واگذار شود. در این دیدگاه، همه کارکنانِ سازمان‌ها موظف به فعالیت در حوزه مدیریت دانش هستند. زیرا باید دانش و تجربیات را فراگیرند، ثبت کنند، انتقال دهند و به‌کار ببندند.
در کشورهای مشرق‌زمین نیز عموماً انتقال دانش و تجربیات از سوی پیشکسوت به جوانان به شیوه «استاد و شاگردی» مرسوم بوده است. به این طریق، تجربه اجرای مشاغل گوناگون از استاد به شاگرد منتقل می‌شد. در طی گذر از سال‌های متوالی و درک ضرورت و اهمیت انتقال تجربه، ثبت و ضبط و به‌کارگیری شیوه‌های نوین برای انتقال تجربیات کارکنان سازمان به یکدیگر منجربه افزایش کارایی و اثربخشی انتقال تجربیات و حتی خلق دانش‌های نوین شده است. 
از جمله مهم‌ترین مسائلی که مسئولان سازمان‌های حوزه دریانوردی با آن روبه‌رو هستند و مدیریت دانش می‌تواند برای آن راهکار ارائه کند؛ می‌توان به تحریم‌ها، نیاز به نوسازی ناوگان و تجهیزات، ساختار سازمانی، منابع انسانی، مسائل مالی و... اشاره کرد. 
براساس مشاهدات و واقعیات موجود، سازمان‌های حوزه دریانوردی کشورهای توسعه‌یافته به دنبال مبدل‌شدن به سازمان‌های يادگيرنده با سازوکارها و ابزارهای مديريت دانش هستند. نهادينه‌شدن دانش در سازمان‌های دریایی در دستیابی به سازمانی دانشی مؤثر است. در واقع نیاز و ضرورت مبدل‌شدن سازمان‌های دریایی به مدیریت دانش و طی مراحل دانش‌بنیان‌شدن از بسیاری از سازمان‌های دیگر بیشتر است.

مسیر انتقال تجربه در سازمان‌های دریایی
ابزارها و روش‌های مختلفی برای انتقال تجربه کسب شده در سازمانه‌ای دریایی وجود دارد. روش مورد استفاده در یک سازمان عمده ممکن است با روش سازمان دیگر متفاوت باشد. عموماً سازمان‌های عمده برای ثبت و ضبط درس‌آموخته‌ها و انتقال تجربیات به نسل جوان در فرایند مدیریت دانش از مراحل زیر استفاده می‌کنند:  
1-شناسایی سرچشمه‌های دانشی‌(افراد دارای دانش و تجربه) درخصوص موضوع
2-مصاحبه صوتی یا تصویری با سرچشمه‌های دانشی
3-پیاده‌سازی مصاحبه‌ها
4-تدوین مطالب پیاده‌سازی‌شده در قالب یک کتاب.
5-تبدیل «خاطره شفاهی» به «تاریخ شفاهی» از طریق گویاسازی، تطبیق اسناد و مدارک مرتبط با خاطره شفاهی، رفع نواقص خاطرات، تلفیق اسناد مرتبط و... .
6-احصای بسته‌های دانشی از میان مطالب تاریخ شفاهی‌(هر بسته دانشی ممکن است فقط یک جمله باشد یا چند صفحه اعم از روش انجام اقدام، تجربیات جدید، روش کسب موفقیت، دلایل شکست پروژه و... است).
7-تقسیم‌بندی تخصصی درس‌آموخته‌ها و بسته‌های دانشی 
8-ثبت بسته دانشی در سامانه مدیریت دانش سازمان با طبقه‌بندی و حیطه‌بندی مشخص
9-ارسال درس‌آموخته‌ها و بسته‌های دانشی برای قسمت آموزش سازمان جهت تولید محتوای اسناد بالادستی نظیر آیین‌نامه‌های مرتبط‌(تدوین یا بازنگری آیین‌نامه)، درج در سرفصل‌های آموزشی و...
10-ارسال درس‌آموخته‌ها و بسته‌های دانشی برای قسمت‎‌های تخصصی مرتبط درون سازمان
11-برگزاری کارگاه‌های دانش‌افزایی، همایش تخصصی، نشست‌های تخصصی برای کارکنان دست‌اندرکار مرتبط 
12-انتشار 6عنوان کتاب برای مطالعه کارکنان مربوطه‌(1-کتاب خاطرات شفاهی سرچشمه‌های دانش درخصوص رخداد 2-کتاب تاریخ شفاهی رخداد 3-کتاب بسته‌های دانشی رخداد 4-کتاب چکیده مدیریت دانش 5-کتاب مدیریت دانش 6- کتاب ایده‌های مربوط به رخداد.)
13-جمع‌آوری ایده‌های شکل گرفته مرتبط به رخداد و بر اثر تجریبات و دانش منتقل‌شده درونی شده
14-بازبینی و ارزیابی انتقال و کاربست درس‌آموخته‌ها برابر بازبینه مختص پروژه یا رخداد .

اهمیت فرایند مدیریت دانش در ارگان های دریایی
ارگان های دریایی ، در شمار سازمان‌های عمده محسوب می‌شوند و فرایند مدیریت دانش در این سازمان‌ها بدون در نظر قرار دادن مراحل بالا با مشکلاتی مواجه خواهد شد. البته در حوزه مدیریت دانش، بیش از 30ابزار وجود دارد که این ابزارها ترکیبی از ابزارهای انسان‌محور و فناورانه بوده و در پیشبرد مدیریت دانش در سازمان‌ها بسیار موثر بوده است. ابزارهای مدیریت دانش، فنون و روش‌هایی برای عملیاتی کردن هر یک از فرایندهای مدیریت دانش هستند و در فرایندها، نقش کلیدی ایفا می‌کنند‌(جهانفر، عسگری و محمدی فاتح، 1402). در جدول زیر تعدادی از ابزارهای مدیریت دانش و برخی کاربردهای پیشنهادی در استفاده از این ابزارها در بخش‌های گوناگون سازمان ارائه شده است.
جدول کاربرد برخی ابزارهای مدیریت دانش در سازمان‌ها (جهانفر، عسگری و محمدی فاتح، 1402)
ابزارهای مدیریت دانش    شیوه اجرا در سازمان
طوفان مغزی    تولید ایده‌های زیاد درباره روش‌های اقدام در سازمان 
جذب ایده‌ها و یادگیری    جمع‌آوری نظام‌مند ایده‌ها در سازمان 
بازنگری آموزه‌ها
    برای بهبود اقدامات و فرایندها بایستی در حین اجرای عملیات، رخداد، پروژه، نواقص استخراج و برطرف شوند.
کمک کارشناسی قبل از اجرا    بهره‌مندی از تجربه و مهارت پیشکسوتان و افراد باتجربه سازمان درخصوص چگونگی به ثمر رساندن مأموریت و شرح وظیفه سازمانی
بازنگری پس از اقدام    برگزاری جلسات بررسی پس از عملیات یا رخداد
کتابخانه اسناد و سیستم مدیریت اسناد    جمع‌آوری و نگهداری مخازن مستندات سازمانی، طبقه‌بندی، به‌روزرسانی و تعیین سطح قابلیت دسترسی مناسب، توسعه کتابخانه‌های تخصصی
داستان‌گویی و نقل روایت    برگزاری جلسات ذکر خاطرات برای دانشجویان دانشگاه هوایی و مرکز آموزش‌های هوایی 
به عنوان هویت‌بخش‌ترین بُعد رخدادهای سازمانی
دانشگران    ساماندهی دانشگران و مدیریت نیروی نخبه 
روش استاد-شاگردی    این ابزار، بهترین روش برای انتقال سینه به سینه دانش از پیشکسوتان به نسل‌های بعدی است. 
شبکه‌سازی    ساماندهی دانشگران و پژوهشگران و به‌کارگیری آن‌ها براساس نظام مسائل سازمان
اشتراک تصویری    به مفهوم انتشار و اشتراک تصاویر و فیلم‌های آموزشی
انجمن‌های خبرگی    گروه‌های خودجوش که در حوزه‌های مختلف دائما به صورت غیررسمی و دوستانه به بخش‌های خاصی از پیشرفت فناوری علاقه شدید داشته و فرصت‌ها و تهدیدها را رصد کرده و راه‌حل ارائه می‌کنند.
جلسات درس آموخته    دارای کاربرد اثربخش در کاربرد این ابزار، تحلیل رخدادها و عملیات‌ها