گروه جزایر- حمید الماسی‌نیا - ریختن زباله در سواحل، یکی از چالش‌های زیست‌محیطی جدی است که نه‌تنها اکوسیستم طبیعی سواحل کشور را تهدید می‌کند، بلکه پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی گسترده‌ای به دنبال دارد. سواحل ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص، زیستگاه گونه‌های دریایی متنوعی هستند و زباله‌های پلاستیکی، پسماندهای خانگی و صنعتی و مواد شیمیایی که در سواحل رها می‌شوند، به اکوسیستم دریایی آسیب می‌رسانند. از منظر اجتماعی، انباشت زباله چهره سواحل کشور را که همواره به‌عنوان مقصدی گردشگری شناخته می‌شوند، مخدوش کرده و تجربه بازدیدکنندگان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این امر می‌تواند به کاهش درآمدهای گردشگری و در نتیجه کاهش فرصت‌های شغلی برای جوامع محلی منجر شود. در این میان جزیره قشم به‌عنوان یکی از مقاصد گردشگری برجسته ایران و منطقه‌ای با تنوع‌زیستی غنی، به شدت در برابر اثرات مخرب زباله‌ها آسیب‌پذیر است. 
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، حمید الماسی‌نیا، خبرنگار و فعال رسانه‌ای در جزیره قشم در مطلبی اختصاصی برای این روزنامه به بررسی تبعات و آسیب‌های زیست‌محیطی ایجادشده در اثر انباشت زباله در سواحل کشور پرداخته است. نگارنده در این مطلب رفتار انسان‌ها با دریا و انباشت زباله در سواحل را به نوعی ناشی از بی‌مسئولیتی اجتماعی گروه‌های مختلف در جهت حفظ و نگهداری محیط‌زیست دریایی عنوان کرده است. این مطلب را در ادامه می‌خوانید:
هر صبح که موج از دل دریا برمی‌گردد، به ‌جای مروارید و صدف، تلی از زباله را در آغوش می‌کشد که سواحل جنوب ایران، روزگاری مهد صیادان و پناهگاه پرندگان دریایی بود، اما امروز زیر بار نایلون، بطری و پلاستیک نفس می‌کشد. دریا، آینه‌ای است که صداقت ما را بازتاب می‌دهد؛ اگر پاک باشیم، تصویرمان در آن زلال است و اگر بی‌مسئولیت شویم، چهره‌مان در میان امواجی آلوده گم می‌شود که امروز این آینه شکسته است و سواحل جنوب ایران، دیگر بوی دریا نمی‌دهد؛ بوی زباله می‌دهد.

بی‌مسئولیتی اجتماعی در قبال دریا
هر موجی که بر ساحل می‌نشیند، به‌ جای آرامش، با خود توده‌ای از بطری‌های پلاستیکی، فوم، نایلون و زباله‌های ماهیگیری می‌آورد و لاشه لاک‌پشت‌هایی که با پلاستیک در گلوی‌شان جان می‌دهند، پرندگان دریایی که در تور زباله‌ها گیر می‌کنند و صیادانی که تورشان به‌ جای ماهی، زباله بالا می‌کشد که همه اینها نشانه‌های یک بحران خاموش است.
رفتار ما با دریا، آینه‌ای از بی‌مسئولیتی اجتماعی است؛ گردشگری بدون مدیریت، تفریح بدون فرهنگ و توسعه بدون نظارت، ساحل را به انباری از زباله بدل کرده و جایی که باید نماد پاکی و حیات باشد، به نماد زخم انسان بر پیکر طبیعت تبدیل شده است. ساحل قشم که روزگاری خط مرزی حیات دریایی و مأمن گردشگران بود، امروز به انباری از پسماند انسانی بدل شده است. گردشگر می‌آید، تفریح می‌کند، عکسی می‌گیرد و می‌رود؛ اما رد زباله‌هایش تا سال‌ها در شن‌ها باقی می‌ماند. این چرخه بی‌مسئولیتی از فقدان مدیریت درست و نبود آموزش آغاز می‌شود و با بی‌توجهی نهادهای محلی و ملی ادامه می‌یابد.

سیمای انباشت زباله در سواحل قشم
نهادهای اجرایی اغلب به‌ جای پیشگیری، تنها در مناسبت‌های خاص مانند «روز زمین پاک» یا «روز دریا» به جمع‌آوری نمادین زباله می‌پردازند و دستگاه‌های متولی، که باید حافظان این اکوسیستم حساس باشند، درگیر بوروکراسی و وعده‌های بی‌پایان‌ هستند که هیچ سازوکار جدی برای تفکیک زباله در مبدا، بازیافت یا مدیریت گردشگران در سواحل وجود ندارد، اما فاجعه تنها ظاهری نیست؛ ورود پلاستیک‌ها به زنجیره غذایی ماهیان، آلودگی میکروپلاستیک در آب‌ها و مرگ خاموش لاک‌پشت‌ها و پرندگان دریایی، نشانه‌های هشداردهنده از آینده‌ای است که اگر بی‌تفاوت بمانیم، بازگشتی نخواهد داشت.
در روستاهای ساحلی قشم، زباله‌ها اغلب سوزانده می‌شوند؛ دودی که بالا می‌رود، نه‌فقط سلامت انسان را تهدید می‌کند، بلکه خاک و آب را نیز آلوده می‌سازد. در نقاطی مانند جنگل‌های حرّا، زباله‌ها میان ریشه‌های تنفس‌کننده درختان گیر کرده‌اند و پرندگان در جست‌وجوی غذا در همان دام‌ها گرفتار می‌شوند، اما شاید دردناک‌تر از همه، عادت ما به دیدن این زشتی است که زباله آنقدر در چشم ما عادی شده که دیگر کسی از دیدنش متعجب نمی‌شود و بی‌تفاوتی، بزرگ‌ترین آلودگی فرهنگی ماست.
اراده جدی، نیاز اصلی نجات سواحل
نجات سواحل نیازمند اراده‌ای فراتر از چند پاکسازی مقطعی است که باید آموزش محیط‌زیستی به گردشگران و ساکنان محلی جدی گرفته شود. باید نظام جمع‌آوری و تفکیک زباله‌ها اصلاح شده و رسانه‌ها به جای انتشار گزارش‌های تزئینی، واقعیت تلخ نابودی سواحل را بازتاب دهند. اگر امروز کاری نکنیم، فردا نه از ساحل بکر و نه از اکوسیستم زنده دریایی نشانی نخواهد بود و موجی که روزی زندگی می‌آورد، ممکن است روزی پیام مرگ دریا را برای‌مان به ساحل برساند. در نهایت، ما و دریا سرنوشت مشترکی داریم؛ اگر به پاکی‌اش خیانت کنیم، نخستین قربانیانش خود ما خواهیم بود که نجات سواحل تنها با یک اقدام ساده آغاز می‌شود، احساس مسئولیت جمعی است و تا زمانی که زباله را از خود جدا بدانیم، دریا همچنان قربانی خواهد بود.
 
چالش چندوجهی انباشت زباله
 در سواحل قشم
فرهنگ‌سازی موفق نه‌تنها به کاهش زباله در سواحل قشم کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به تقویت هویت جمعی و حس مسئولیت اجتماعی منجر شود. وقتی ساکنان و گردشگران احساس کنند که حفاظت از محیط‌زیست بخشی از هویت فرهنگی آن‌هاست، احتمال مشارکت آن‌ها در فعالیت‌های زیست‌محیطی افزایش می‌یابد. این امر همچنین می‌تواند به جذب گردشگرانی منجر شود که به مقاصد پاک و پایدار علاقه‌مندند و در نتیجه اقتصاد محلی را تقویت کند.
ریختن زباله در سواحل خلیج‌فارس، به‌ویژه جزیره قشم، چالشی چندوجهی است که نیازمند رویکردهای جامع آموزشی، فرهنگی و اجتماعی است. با تمرکز بر آموزش کودکان، آگاه‌سازی عمومی از طریق رسانه‌ها، مشارکت جوامع محلی و بهبود زیرساخت‌ها، می‌توان این معضل را به فرصتی برای تقویت فرهنگ حفاظت از محیط‌زیست تبدیل کرد. قشم، به‌عنوان نگین خلیج‌فارس، شایسته سواحلی پاک و آینده‌ای پایدار است، و این هدف تنها با همکاری جمعی و تغییر نگرش‌ها قابل‌دستیابی خواهد بود.