گروه اقتصاد جامعه - سرانجام در سفر اخیر وزیر امور خارجه ایران به چین، آغاز مراحل اجرایی سند همکاری 25 ساله ایران و چین اعلام شد. تاکنون به طور رسمی جزئیاتی از این سند منتشر نشده است، اما آنچه مشخص است این است که بخش اعظم این سند به همکاری های اقتصادی و عمرانی خواهد انجامید. سند همکاری 25 ساله ایران و چین، یکی از مهمترین موضوعات سیاسی و اقتصادی کشور است. آنچه تاکنون درخصوص سند همکاری 25 ساله ایران و چین به طور موثق شنیده شده است، این است که بخش مهم سند همکاری 25 ساله ایران و چین به همکاری های اقتصادی و عمرانی در بخش های مختلف می انجامد. پرسش های مهمی که مطرح می شود این است که نفع چین از سند همکاری 25 ساله ایرا و چین چیست؟ ایران در سند همکاری 25 ساله ایران و چین چه امتیازی به چین می دهد؟ آیا اساسا چین شریک قابل اعتمادی برای ایران هست؟
به گزارش اقتصادسرآمد، در بهمن ماه سال 1394، شی جین پینگ، رئیس جمهور چین به ایران سفر کرد. در آن سفر بیانیه ای با این مضمون منتشر شد که دو کشور ایران و چین سطح روابط را به «مشارکت جامع راهبردی» ارتقا داده اند. همچنین اعلام شد طرفین تمایل و آمادگی خود را برای رایزنی و مذاکره به منظور انعقاد سند همکاری بلند مدت 25 ساله اعلام کرده اند.در همان سفر، رهبری در دیدار رئیس جمهور چین، «توافق رؤسای جمهوری ایران و چین را برای یک روابط استراتژیک 25 ساله، کاملاً درست و حکمت‌آمیز» دانستند. پس از آن از اسفند 94 تا بهمن 97، وزارت امور خارجه با وزارتخانه‌ ها و نهادهای مختلف داخلی، جلسات متعددی را با هدف تعیین اولویت‌ ها، تدوین پیش نویس و مفاد قابل طرح در این سند برگزار کرد.
اسفند سال 97 بود که علی لاریجانی، رئیس وقت مجلس در سفر رسمی به چین در دیدار با شی جین پینگ، رئیس جمهور چین، از نهایی شدن پیش‌نویس سند 25 ساله در آینده‌ای نزدیک خبر داد. سرانجام 7 فروردین 1400، این سند توسط محمدجواد ظریف و وانگ یی، وزیران خارجه وقت ایران و چین امضاء شد. نهایتا در سفر اخیر امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان به چین، آغاز اجرای سند همکاری 25 ساله ایران و چین اعلام شد.
توافق ایران و چین از نظر حقوقی تعریف
 دیگری دارد
رضا زنده‌دل کارشناس مسائل اقتصادی بین‌الملل در اینباره به روزنامه اقتصادسرامد، گفت: توافق از نظر حقوقی تعریف دیگری دارد.
وی درابتدا درخصوص لفظ «توافق» برای سند همکاری ایران و چین گفت: نخست باید بدانیم در مورد چه چیزی صحبت می کنیم. این اتفاق امضای سند جامع همکاری های 25 ساله ایران و چین است. این سند به مفهوم اظهار تمایل به تعهد طرفین است. ایران و چین می خواهند برای بلند مدت در حوزه های مختلف و جامع مانند حوزه های اقتصادی، فرهنگی، علمی و فناوری، نظامی، امنیتی، قضایی، بین مجالس همکاری های جامع داشته باشند.
او افزود: ایران و چین اظهار تمایل خود را براین اساس امضاء کردند که در همه حوزه ها همکاری های جامع در بلند مدت باهم داشته باشند. این مفهوم این اتفاق است. نام بردن از این اتفاق به نام توافق، توافقنامه، تفاهمنامه از نظر حقوقی تعاریف دیگری دارد که هیچ کدام شامل حال این سند نمی شود.
چه نیازی به امضای این سند است؟
وی در پاسخ به این سوال که در شرایطی که ایران و چین همکاری‌های دو جانبه دارند، چه نیازی به امضای این سند است؟ به اقتصاد سرآمد، گفت: کشورهای دنیا در جهت تمایل برای همکاری های بلند مدت و جامع، سندهای استراتژیک امضاء می کنند. کشور چین علاوه بر ما با بیش از 80 کشور دیگر در دنیا چنین سندی را امضاء کرده است. با برخی نیز توافق نامه، قرارداد و تفاهمنامه منعقد شده است.
به گفته زنده‌دل، ایران با روسیه یک توافق نامه همکاری بلند مدت داشت که مدت آن به اتمام رسید. چین نیز با کشورهای مختلف دنیا روابطی را تعریف کرده است. این روابط سطوح مختلف دارد. چین با کشور روسیه و کشورهای «آسه آن» چنین تفاهمنامه ای را امضا کرده است. در اتحادیه اروپا با آلمان به اشکال مختلف قرارداد دارد. همچنین با کشورهای حوزه خلیج فارس همکاری های جامع دارد.
چرا سند همکاری ایران و چین پس از سال‌ها اجرایی شد
او گفت: در سال 2016 رئیس جمهور چین به ایران سفر کرد. در آن سفر «بیانیه» مشترکی منتشر شد. یکی از موارد آن بیانیه این بود که توافق شد که چنین سندی امضاء شود. پس از آن سفر، بحث های برجام به میان آمد. ایران مشغول برجام بود و هیئت های چند صد نفره اروپایی به ایران سفر می کردند و در این میان این سند به فراموشی سپرده شد.
وزارت خارجه فقط مسئولیت دیپلماسی این سند را به عهده دارد. زمانی که این سند وارد مراحل اجرایی شود، مطابق با موضوع قرارداد به وزارتخانه های مربوطه ارجاع خواهد شد. برای نمونه پروژه های حوزه نفت، گاز و پتروشیمی به وزارت نفت و پروژه های ریل، راه آهن، ساخت و سازها، بنادر و فرودگاه به وزارت راه ارجاع می شود. وزارت نیرو نیز پروژه های آب، برق و نیروگاه های تجدیدپذیر را بررسی خواهد کرد.
ابتدا پروژه های سازمان‌های مختلف تعریف می شود. سپس مشخص می شود کدام پروژه از نظر ارائه به چینی ها پروژه های جذاب و قابل توجهی است و می توان در این خصوص فعالیت کرد. پس از آن پیشنهادات و طرح ها جزء به جزء از طرف دستگاه های اجرایی یا شرکت های بزرگ خصوصی و نهادهای عمومی به طرف چینی ارائه می شود. اگر طرف چینی پذیرفت که در این زمینه ها همکاری کند، وارد مرحله مذاکره فنی و جزئی برای قرارداد می شویم.
مساله این است که تامین مالی این پروژه ها در شرایط بعد از برجام طراحی شده بود. وقتی آمریکا از برجام خارج شد، بانک ها و صندوق های مالی که پیش بینی شده بود و تامین مالی این پروژه ها را پذیرفته بودند، نمی توانستند براساس تحریم های ترامپ در سال 2017 کاری انجام دهند. بدین ترتیب پروژه ها لطمه خورد و باید دوباره باز طراحی شود. باید بررسی شود که در شرایط تحریم چه راه هایی برای تامین مالی وجود دارد و در شرایط رفع تحریم ها چه راه‌هایی 
وجود دارد.