حمل و نقل فرآورده از مبادی تولید تا مبادی مصرف از طریق خط لوله، مخزن‌دار، نفت‌کش و بانکرینگ عملیاتی بسیار حجیم، عظیم و پر زحمت است که توسط مدیریت تأمین و توزیع شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی،‌ برنامه‌ریزی و مدیریت می‌شود.شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران یک شرکت فرعی است که زیرمجموعه شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی است. رسالت این شرکت صیانت از فرآورده و توزیع فرآورده است و انواع فرآورده عادی و ویژه را به مجاری عرضه و انبارهای ذخیره‌سازی منتقل می‌کند؛ بخش عظیمی از کار زنجیره تأمین و توزیع در کشور به جز مسائل نرم‌افزاری و عملیات به تأمین و توزیع فرآورده و برنامه‌ریزی برای انتقال و توزیع فرآورده در کشور باز می‌گردد که وسعت آن تمامی کشور از جمله بخش‌های خشکی، هوایی و دریایی را دربرمی‌گیرد.
به گزارش اقتصادسرآمد، با جعفر سالاری‌نسب، مدیر تأمین و توزیع شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی درباره وظایف و مسئولیت‌های این واحد گفت‌وگو کردیم و از آخرین اقدامات و دستاوردهای این واحد در شرکت ملی پخش مطلع شدیم که ماحصل آن از نظرتان می‌گذرد.
مدیریت تأمین و توزیع شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی در بحث تامین فرآورده با پالایشگاه‌ها به صورت مستقیم همکاری می‌کند و با اطلاع از آمار تولید پالایشگاه‌ها، میزان موجودی انبارها و میزان خروجی انبار، مقاصد مصرف و ... را کنترل می‌کند. طی سنوات اخیر علاوه بر افزایش حجم فرآورده های نفتی که از پالایشگاه های کشور دریافت می گردد، تنوع فرآورده‌ها نیز افزایش یافته است. به عنوان مثال در بنزین، فقط بنزین معمولی یا سوپر را توزیع نمی‌کنیم، بلکه سه نوع بنزین را تولید و توزیع می‌کنیم، (شامل بنزین معمولی، سوپر و یورو می‌باشد) که یورو برای کلان شهرها هست و به قیمت مصوب بنزین معمولی توزیع می‌شود، در مورد نفت‌گاز نیز همین طور است، قبلا یک نوع نفت‌گاز در کشور تولید و توزیع می‌شد، اما امروز دو نوع نفت‌گاز معمولی و یورو در کشور تولید و توزیع می‌شود. نفت گاز یورو باتوجه به بحث آلودگی کلانشهرها و کنترل آلودگی‌ها با گوگرد بسیار پایین (زیر ۵۰ پی‌پی‌ام) تولید می‌شود که تحت لیسانس یورو ۴ اروپا است.
چالش‌های عملیات توزیع فرآورده در کشور چیست؟
کار برنامه‌ریزی و مدیریت ترتیب انتقال این فرآورده‌ها و نیز نوع حمل آن از طریق خط لوله یا نفتکش‌ با مدیریت تأمین و توزیع شرکت ملی پخش است.باتوجه به اینکه تولیدات پالایشگاه‌های مرکزی تکافوی مصرف در حوزه مرکزی وشمالی را نمی‌کند می‌بایست کمبود مدنظر را از جنوب کشور تامین و از طریق خطوط لوله و نفتکش‌های جاده پیما منتقل شود که برنامه‌ریزی انتقال به موقع با در نظر گرفتن برنامه‌های تولید پالایشگاه و مصرف از عمده چالش‌های این مدیریت می باشد.ضمن آنکه سوخترسانی به بنادر جنوبی کشور (شامل ماهشهر, بوشهر و چابهار) و همچنین برداشت تولیدات پالایشگاه لاوان از طریق کشتی و شناورهای تحت اجاره این شرکت انجام می‌شود.
علاوه بر خطوط لوله، نفتکش‌های جاده‌ای و بخش دریایی قسمت عمده‌ای از حمل و نقل نیز توسط بخش ریلی انجام می‌شود که شامل انبار و نیروگاه‌ها با سوخت مازوت می‌شود که اگر بخواهیم وسیع‌تر ببینیم برای این عملیات با این تنوع در روش حمل و نوع فرآورده یک هماهنگی کامل بین راه‌آهن، سازمان‌های بخش دریایی و کشتیرانی انجام می‌شود تا سوخت در کشور به بهترین شکل و در کوتاه‌ترین زمان و مطمئن‌ترین روش ممکن منتقل و توزیع شود. بنابراین حجم سوختي که در کشور منتقل می‌شود، در حوزه گاز، بنزین، نفت‌گاز و نفت سفید بسیار بسیار بالاست و یک آمار خیلی عجیبی است. فقط در مورد گاز ما به اندازه کل اروپا گاز مصرف می‌کنیم.
در حوزه نیروگاهی حدود 65 درصد از طریق نفتکش و حدود 35 درصد از طریق خطوط لوله تحویل نیروگاه می‌شود. لیکن عمده نفتگازی که از طریق نفتکش به نیروگاه‌ها تحویل می‌شود می‌بایست از پیش توسط خطوط لوله به نزدیکترین انبار مجاور نیروگاه منتقل شود. هم‌اکنون حدود ۱۲ هزار نفتکش در زنجیره توزیع فرآورده فعالیت می‌کنند که این نفتکش‌ها عملیات انتقال فرآورده را به جایگاه‌ها و مقاصد موردنیاز انجام می‌دهند. بنابراین انتقال فرآورده کل کشور از طریق جاده و خط لوله در بخش نیروگاهی که عملیات بسیار عظیمی است از طریق این مدیریت انجام می‌شود.
علاوه بر این تأمین سوخت جایگزین برای گاز در صنایع تأمین سوخت نیروگاه‌ها نیز بر عهده مدیریت تأمین و توزیع است، با توجه به اینکه مصرف انرژی در کشور ما بالاتر از استانداردهای جهانی است، حجم عملیات انتقال در کشور بسیار بالاست. بنابراین برای مثال در بخش گاز، شرکت ملی گاز یک میزان مشخصی گاز تولید می‌کند و با توجه به محدود بودن میزان تولید، هرچقدر مصرف خانگی بالا برود، در بخش صنایع و نیروگاهی دچار محدودیت خواهیم شد و این فاصله و میزان کاهش را باید شرکت پخش توسط نفت‌گاز و نفت‌کوره تامین کند و علاوه بر آن، سوخت صنایع سیمان، پتروشیمی‌ها و صنایع فولاد را نیز تامین ‌می‌کنیم. هرچقدر دما پایین تر برود و میزان مصرف گاز در بخش خانگی افزایش یابد، میزان تحویل به صنایع و نیروگاه‌ها کاهش می‌یابد، برای مثال اگر روزانه ۱۰۰ میلیون لیتر نفت‌گاز به نیروگاه‌ها تحویل می‌دادیم، تمام این نقل و انتقالات و تامین سوخت کشور به مدیریت تامین و توزیع، باز می‌گردد و ارقام بسیار بالاست. برای روشن شدن حجم این عملیات، برای مثال در نخستین روز دی ماه مصرف گاز کشور ۵۰۰ میلیون مترمکعب در روز بوده است، اما در ابتدای بهمن رکورد زدیم و به یکباره ۶۹۲ میلیون مترمکعب گاز در کشور مصرف شد، بنابراین این فاصله ۱۹۲ میلیون مترمکعبی را باید با سوخت مایع جایگزین کرد که عملیاتی بسیار بزرگ است. شما تصور کنید یک نفتکش تنها انتقال ۳۰ هزار لیتر بار را دارد، بنابراین چه تعداد نفتکش باید در خط اضافه شود که این مابه‌التفاوت را در کشور جبران کند.
ذخایر سوخت فعلی ما مناسب است، یک موج دیگر سرما در کشور خواهیم داشت که با توجه به پیش‌بینی‌های هواشناسی برنامه‌ریزی لازم انجام شده است. مصرف بنزین در بهمن ماه نیز رکورد زده است و به طور میانگین هم‌اکنون روزانه ۹۲ میلیون لیتر بنزین در کشور مصرف می‌شود، این در حالی است که این رقم در مدت مشابه سال گذشته، حدود ۷۰ میلیون لیتر بود. بنابراین با توجه به بحث کرونا که کمرنگ‌تر هم شده است و برداشتن محدودیت‌ها در کشور، در نوروز ۱۴۰۱ حجم بالایی از سفر در کشور انجام خواهد شد که برنامه‌ریزی برای تامین و توزیع مناسب آن در حال انجام است، از حدود دو ماه پیش، علیرغم فشاری که در بحث مصرف نیروگاهی داریم، در تلاش هستیم تا برنامه‌ریزی گسترده‌ای را برای نوروز امسال انجام دهیم. ذخایر ما برای بهار ۱۴۰۱ مناسب است و هیچ نگرانی بابت ذخایر نداریم، حجم عملیات انتقال بسیار سنگین است، بیشترین حجم مصرف در سفرها، به سمت شمال کشور از جمله خراسان و استان‌های مازندران و گیلان است، بنابراین نیازمند این هستیم که میزان بسیار بالایی فرآورده را از پالایشگاه‌های جنوب به شمال کشور منتقل کنیم که این حجم بزرگی از عملیات ما را اشغال می‌کند. برای تمام خطوط و نوع و میزان انتقال فرآورده‌ و نیز کنترل نحول انتقال برنامه‌ریزی می‌شود که کار پیچیده‌ای است، بنابراین کنترل این حجم فرآورده و تنوع فرآورده یک برنامه‌ریزی وسیع می‌خواهد
طبق مصوبه دولت هم‌اکنون در هشت کلانشهر کشور بنزین و گازوئیل یورو توزیع می‌شود. فقط در سطح شهر تهران 16 میلیون لیتر بنزین روزانه یورو توزیع می‌شود که عدد بسیار بزرگی است و حجم عملیات وسیع و پیچیده‌ای را به خود اختصاص می‌دهد که البته این عدد هم شناور است و ممکن است در برخی روزها این عدد بزرگ‌تر و یا کوچک‌تر هم بشود. از طرفی اگر وقفه‌ای در عملیات انتقال فرآورده از پالایشگاه به‌وجود بیاید، لاجرم خوراک کم می‌شود و کم کردن خوراک پالایشگاه یعنی کاهش تولید و عدم برنامه‌ریزی برای آینده. بنابراین تامین و توزیع فرآورده را باید یک معادله پیچیده چند مجهولی عنوان کرد که مدیریت تامین و توزیع فرآورده در شرکت پخش فرآورده‌های نفتی به سختی و با زحمت فراوان، اما با درایت حل می‌کند.