گروه دانش دریا- محمدصالح زاده - سيل در حقيقت افزايش ارتفاع آب رودخانه، بيرون زدن آب از آن و اِشغال بخشي از دشت ‌هاي حاشيه رودخانه مي‌باشد كه مي‌تواند با غرقاب نمودن منطقه باعث وارد آمدن خسارات بر ساختمان ها، تاسيسات و تجهیزات عمومي و شهری - روستایی ، تلفات انساني و دامي است. در مواردي نيز سيل مي‌تواند ناشي از افزايش سطح آب درياچه و دريا باشد كه در اين موارد جريان بادهاي شديد تاثير زيادي خواهد داشت. در هنگام بارش باران و برف؛ مقداري از آب جذب خاك و گياهان، درصدي تبخير، باقيمانده جاري شده و رواناب را تشکیل می دهد. سيلاب زماني رخ مي دهد كه خاك و گياهان نتوانند بارش را جذب نموده و در نتيجه كانال طبيعي رودخانه كشش گذردهي رواناب ايجاد شده را نداشته باشد. بطور متوسط تقريبا 30 درصد بارش به رواناب تبديل شده كه اين ميزان با ذوب برف افزايش مي يابد. طبق آماری منتشر شده از سوی سازمان جهانی؛ از سال 1988 تا 1997 حدود 390000 نفر در اثر بلاياي طبيعي در جهان كشته شدند.كه 58 درصد مربوط به سيلاب، 26 درصد در اثر زلزله و 16 درصد در اثر طوفان، بلاياي ديگر بوده است. خسارات كل در اين دوره حدود 700 ميليارد دلار تخمین زده شد،که سهم سیلاب در این 10 سال؛ 33 میلیارد دلار ارزیابی شده بود.
تجارب مهار سیل با سیل بند در چین 
در زمان های گذشته؛ کشور چين كناره هاي رودخانه زرد ؛ سيل بندهاي طويلي احداث کرد. تصور سازندگان اين سيل بندها اين بود كه با محدود كردن رودخانه، احداث سيل بندها موجب افزايش سرعت، فرسايش و عميق تر شدن بستر شده و در نتيجه گذردهي رودخانه افزايش مي يابد. اما بر خلاف تصور اوليه، احداث سيل بندها موجب بالا آمدن بستر رودخانه گرديد و بجاي آن در گستره وسيعي رسوب گذاري شد. اين امر در محدوده سيل بندها صورت مي گرفت. با بالا آمدن بستر رودخانه اجباراً ارتفاع سيل بندها نيز افزايش يافت و پس از گذر زمان؛ بستر رودخانه در برخي نقاط به حداكثر 21 متر بالاتر از دشتهاي اطراف رسيد. در سال 1887؛ يكي از بدترين سيلابهاي تاريخ در اين رودخانه بوقوع پيوست و يك ميليون نفر در اثر اين سيلاب كشته شدند. سيل بندهايي كه در قرون وسطي بر رودخانه هاي پو ، دانوب ، راين ، رون و ولگا احداث شد، در قرن بيستم با برنامه احيا جنگلها و احداث مخازن تقويت شدند. بطور کلی روشهاي اصلي برای مهار سيلاب که از زمان هاي دور بكار گرفته مي شوند؛ شامل: احياء جنگلها ، احداث سيل بندها ، سدها ، مخازن و كانالهاي سيلاب بر مي باشند.شهر؛ محل تمرکز شهروندان و تجمع فعالیت های آنهاست. افزایش توسعه شهرسازی و علل خصوص رشد فزاینده شهرنشینی کشورهای در حال توسعه، باعث افزایش احتمالی خسارت ها می شود. به همین خاطر وقوع سیل و ایجاد خسارت جانی و مالی در پی آن ، همواره مورد توجه بوده است. لزوم توجه به مقوله شهرسازی و تاثیر آن در کاهش تشدید اثرات سیلاب ها موضوع مهمی است که در کشورمان از لحاظ بکارگیری متخصصان این حیطه در سازمان های دولتی ، عمومی غیردولتی و خصوصی مختلف مربوط بسیار ضعیف عمل می شود.  طی سالهای اخیر در سراسر کشور؛ سیل ، باعث خسارت های مختلفی شده است. میتوان گفت: بیشترین خسارت ها متاسفانه به خانه های مسکونی وارد گردیده است. ساخت و ساز در حریم و بستر رودخانه که طبق قانون غیر مجاز است. باعث به وجود آمدن خسارات به وقوع پیوسته ی سیل و تخریب کاربری های مسکونی همجوار بر بستر رودخانه ها شده است. جلوگیری از این ساخت و سازهای غیر مجاز ، حفظ حریم رودخانه ها و وجود مسیل هایی برای عبور رواناب میتواند نقش بسیار مهمی را در کاهش خسارات وارده سیل داشته باشد. میبایست در اجرای طرح های توسعه شهری با انجام مطالعات و برنامه ریزی مدون از حریم و بستر رودخانه ها محافظت شود و با عدم تجاوز به آنها باعث پیشگیری از وقوع، کنترل سیلاب و کاهش خسارت های ناشی از سیل باشیم.نظریه هایی که در عوامل موثر بر وقوع سیلاب دخیل هستند؛ بر دو دسته تقسیم بندی می شوند : عوامل طبیعی (مقدار و شدت و تعدد دفعات بارندگی، ناهمواری زمین ، پوشش گیاهی و .. ) ، عوامل انسانی ( تغییر پوشش گیاهی ، آتش زدن جنگل ، قطع درختان ، ساخت و ساز در بستر رودخانه ها ، برداشت بی رویه شن و ماسه، تغییر کاربری زمین، تجاوز به حریم رودخانه ، عدم رعایت حریم رود خانه ها و مسیل ها، عدم رعایت اصول صحیح مطالعه، طراحی و اجرای پروژه ها، دستکاری و مسدود نمودن مسیل ها و رود خانه ها  و....)
عدم رعایت اصول صحیح مطالعه، طراحی و اجرای پروژه ها
در طرح آمایش سرزمین اولین لایه طبیعت است که پس از آن دیگر لایه ها(اجتماعی،اقتصادی،کالبدی و..) در برنامه مذکور بررسی میشود.لایه طبیعی متشکل از (هیدورسفر، اتمسفر و لیتوسفر) است. که در ترکیب هیدروسفر(آب) و لیتوسفر(خاک) به جریان های آبی ثابت(چشمه و دریاچه) و جریان آبی متغیر(رودخانه و مسیل) خواهیم رسید. اینجاست که سیل مطرح میشود ! در واقع در همان لایه ابتدایی در طرح آمایش سرزمین که مقیاس ملی دارد به آن پرداخت شده است. همان گونه که از اسم جریان آبی متغیر مشخص است ، ثبات فضایی و مکانی ندارند.  دبی مسیرآب رودها و آبگیرها کاملا متغیر است. گاهی کاملا خشک با دبی لحظه ای صفر ، و گاهی با دبی باور نکردنی آب دارند. سیل جریان متغیر غیرقابل پیش بینی است. در آمایش سرزمین اولین لایه که در محیط طبیعت تنظیم می شود ، لایه سیل است. در هر منبع علمی شهرسازی با یک برنامه ریزی منطقه ای - راهبردی سیل به عنوان یک لایه مطرح شود. مطالعات اولیه آمایش سرزمین در ایران که توسط ( مهندسین مشاور ستیران) در دهه 50 انجام شد ، در این مطالعه بخش طبیعی ( سیل و زلزله ) را شاهد هستیم. و همچنین در همین طرح آمایش (ستیران) مطالعه ای با عنوان (آب های سطحی تهران ) به چشم میخورد. این مطالعات که روند خوب مطالعاتی و برنامه ریزی را توسط مهندسین مشاور خارجی و داخلی طی نموده اند که متاسفانه با قرارداد های همسان تیپ ها (شرح خدمات کارفرما) ، امروزه هنگام قرار داد ، مشاور را با مشکلاتی مواجه می نماید. تیپ همسان 12 نیز به کلی ضد محیط زیست و طبیعت است که دارای یک مکانیسم یا ساز و کار اشتباه است. یکی از مشکلات بحث حق الزحمه مشاور است که بسیار کمتر از میزان واقعی آن دیده می شود و مشاور توان انجام مطالعات را به تنهایی ندارد که مجبور میشود از دیگر ارگان ها استعلام نماید. به عنوان مثال : مشاور مجبور میشود از وزارت نیرو در مورد مسیل ها استعلام نماید. درباره این نوع ساز و کار اشتباه (دکتر بهزاد فر) فرمودند : شیوه و ساختار مطالعات در برنامه ریزی ایراد دارد ،  با همین مشکلات طرح های توسعه شهر  تصویب می شود.
با این شرایط؛ طرح های مصوب شده ، تا چه میزان عملیاتی می شوند ؟ آیا برای مطالعه در توسعه شهرها ارزش قایل می شویم؟مطالعه ای که بر اساس استعلام شکل می گیرد، و مهندسین مشاوری تحت فشار شرح خدمات کارفرمایان مچاله می شوند. طرح هایی که به صورت غیرعملیاتی تصویب می شوند و مشخصا در بحث اجرا با تصمیمات عجولانه از هویت راهبردی شان کاسته خواهد شد. 
پیش بینی سیل بافق توسط فرد بومی 
استاد مصطفی بهزاد فر (دانشگاه علم و صنعت) در خاطره ای از زمان دانشجویی اش اشاره دارد : در سال 1359 در بافق یزد مطالعه می کردم ، بافق یک منطقه کویری است ، هنگام مشاهده ساخت وساز راه آهن ، اولین سوالم این بود ؛ که چرا اینجا در بیابان بدون عارضه توپوگرافی آنقدر پل ساخته اند ؟! همکاران گفتند : اینجا کویر است. و مناطق کویری به پل های بیشتری نیاز دارند. چون مسیر آبراهه های خطرناک بیشتری دارند. حدود اواخر تابستان بود که با یکی از افراد محلی آشنا شدیم ، او گفت : ممکن است فردا سیل بیاید. بنده سخن او را باور نکردم تا اینکه سیل غیر قابل تصوری در تابستان کویر بافق رخ داد. پیش بینی آن پیرمرد بومی کاملا درست بود و نشان داد که سیل قابلیت مشاهده تاریخی دارد. 
در کشور ما توجه چندانی به این مسایل علمی و تخصصی نمی شود
بر اساس یک اصل علمی زمین شناسی احتمال زیادی در وقوع مجدد هر اتفاقی وجود دارد، متاسفانه در کشور ما توجه چندانی به این مسایل علمی و تخصصی نمی شود.  تاکید راهبردی در برنامه ریزی منطقه ای از مسایل مهم شهرسازی است که در طرح ها و برنامه ها بایستی اتخاذ شود ؛ سیل همیشه در حال آمدن است. داده هایی در طبیعت وجود دارد ، که میتوان آنها را پیدا کرد تا بتوان گستره و احتمال سیل را حدس زد. سه شیوه میدانی وجود دارد : مصاحبه ، مشاهده و مطالعه . که ساده ترین شیوه آن مطالعه است.  
طی دهه های مختلف در کشور سیلاب های مختلفی به وقوع پیوسته اند. سیل گلابدره و تجریش ، قم ، لرستان ، کرمانشاه، گلستان ، فارس ، سیستان و بلوچستان ، گیلان و سایر استان ها. که هرکدام باعث وارد آمدن خسارات متعدد و تلفات جانی داشته اند. بارندگی شدید در سال 1365 ؛ شهر تهران برای چند روز درگیر آب گرفتگی های شدید شد ، در 4 مرداد 1366 وقوع سیل گلابدره و دربند نزدیک به 300 نفر کشته و بیش از 650 مجروح  به جای گذاشت. بیش از 500 ساختمان تخریب شد و بیش از 80 میلیارد تومان خسارت به بار آمد. پس از گذشت یک دهه از این سیلاب ها در پایتخت ؛ در دهه 80 اقداماتی از سوی مدیریت شهری در مناطق مختلف تهران صورت گرفت. از جمله این اقدامات میتوان به شبکه آبهای سطحی که از مقیاس محله شروع ، تا نواحی ، مناطق و سراسر پایتخت را فرا گرفت. در طراحی شهری معابر به شیب معابر توجه خاصی شد ، و در نقاط مختلف چاه های جذبی زیادی حفر شد. ساماندهی مسیل ها و کانال ها در دستور کار قرار گرفت. حوضچه های رسوب گیر به تعداد قابل توجهی احداث شد. و تونل های انتقال آبهای سطحی نظیر : خیام ، نواب ، شهرداری و هفده شهریور تکمیل شد. همه این اقدامات سبب افزایش ایمنی شهر در برابر سیل و سیلاب انجام شد. پس از این اقدامات در بارندگی های با حجم زیاد در سال های 89 و 91 نشان داد که تهران آن آسیب پذیری سابق را ندارد. 
پس از گذشت دهه 90 ؛ تغییرات مخرب مختلف از جمله ؛ تغییرات اقلیمی ، تغییرات طبیعی و علل خصوص تغییرات انسانی این بار در سطح کشور باعث وقوع سیل هایی شده، که سرآغازش دهه پیشین در برخی از استان ها (تاکید به نوروز 98) بود. تابستان (مرداد) 1401 با اعلام یک جو نابسامان هوایی مجدد شاهد وقوع سیل در استان های کشور هستیم. که میتوان به امامزاده داوود (تهران ) ، فیروز کوه ، سیستان و بلوچستان ، یزد و ..اشاره داشت. برخی از استان های دیگر هم در حال آماده باش هستند. 
در یکی از مصاحبه های دکتر اصغر نصیری (شهردار سابق منطقه 4 تهران ) در سالهای دهه 60 که باران های زیادی نیز در آن سالها مدیریت شهری تهران را به چالش کشانده بود ، بیان نموده است : در تهران بر اساس نقشه های قدیمی 400 قنات وجود دارد ، اما در نقشه تهیه شده در سال 1385  ؛ 500 قنات را نشان می دهد. بنابراین نزدیک به 1000 کیلومتر قنات در شهر تهران وجود دارد. از این تعداد 150 قنات فعال و مابقی متروکه هستند. عمق قنات های تهران 3 تا 100 متر بودند. بارندگی های زیاد در تهران دهه 60 ، سخت ترین کار مدیریت شهری بنده در آن دوره بود. رشته قنات های موجود در منطقه 4  محدوده پاسداران(گلستان و بوستان) بود که آبهای سطحی و آبهای ناشی از بارندگی وارد قنات ها می شدند و از زیر زمین خانه های مسکونی محدوده بیرون می زدند. شهرداری یک سری اطلاعات سنتی داشت. آقای ماندگار خدا رحمتش کند ، او مقنی بود و در سازمان پارک های شهرداری تهران مشغول بود. و از تمام اطلاعات قنات ها آگاه بود. او با توجه به مکان خانه ای در گلستان که دچار آبگرفتگی شده بود ، مسیر قنات مربوطه و روش قطع آب را اعلام نمود. اطلاعاتی که شهرداری و مدیریت شهری تهران داشت ، همین افراد بودند. اسناد دیگری نداشتیم. و به هیچ عنوان نمی دانستیم شهرداری باید در مواقع سیل و سیلاب باید چه کار کند ؟ بعدها و در دهه های بعد شرایط بهتر شد. و مطالعات گسترده تری توسط متخصصین انجام شد.