به گزارش «سرآمد»، با توجه به نیاز روزافزون کشور به توسعه پایدار دریایی، ارتقای فناوری در بنادر، توسعه آبزی‌پروری و افزایش توان رقابتی صنایع دریایی، آغاز به‌کار نمایشگاه ملی توانمندی‌های دانش‌بنیان اقتصاد دریامحور تنها یک رویداد نمایشگاهی نیست، بلکه گامی عملی برای پیوند فناوری و نیازهای واقعی اقتصاد دریاست. به نظر می‌رسد در صورت حرکت صحیح این رویداد، این نمایشگاه می‌تواند در صورت حمایت مستمر و پیگیری دقیق خروجی‌ها، نقش موثری در کاهش هزینه‌ها، افزایش بهره‌وری، توسعه صادرات و تقویت اقتصاد دانش‌بنیان در حوزه دریایی ایفا کند.
برگزاری این نمایشگاه در شرایطی صورت گرفته که اقتصاد دریا یکی از مزیت‌های راهبردی ایران به‌شمار می‌رود؛ مزیتی که به ‌گفته کارشناسان، هنوز تنها بخش محدودی از آن بالفعل شده است. ایران با بیش از ۵۸۰۰کیلومتر خط ساحلی، دسترسی به خلیج‌فارس، دریای عمان و دریای خزر و ظرفیت‌های بی‌نظیر در حوزه حمل‌ونقل، شیلات، انرژی و گردشگری دریایی، نیازمند یک نقشه راه فناورانه عملیاتی است. نمایشگاه امسال تلاش می‌کند نشان دهد راه‌حل بسیاری از چالش‌ها اکنون در دست شرکت‌های دانش‌بنیان است.
حضور شرکت‌هایی که محصولات آن‌ها کاربرد عملی دارد و تنها در حد نمونه آزمایشگاهی یا طرح روی کاغذ نیست، از نکات دارای اهمیت برگزاری این نمایشگاه ملی است. در میان محصولات معرفی و عرضه‌شده شرکت‌های دانش‌بنیان‌ دریایی کشور، سامانه‌های هوشمندسازی بنادر و مدیریت ترافیک دریایی، پهپادهای پایش سواحل، تجهیزات ناوبری، فناوری‌های پرورش ماهی در قفس، شناورهای سبک بومی‌سازی‌شده و سامانه‌های پایش آلودگی دریا که تمامی آن‌ها توسط مجموعه‌های توانمند داخلی اجرایی شده، وجود دارد و این مهم نشان می‌دهد که بخش دانش‌بنیان کشور وارد فاز تجاری‌سازی دریاپایه شده است.
 
مهاجرت بزرگ از اقتصاد نفت‌محور به اقتصاد دریا‌محور
علی عبدالعلی‌زاده در مراسم آغاز به‌کار نمایشگاه ملی توانمندی‌های دانش‌بنیان اقتصاد دریامحور با اشاره به اهمیت تحول اقتصاد ملی، بر ضرورت گذار از اقتصاد نفت‌محور به اقتصاد دریا‌پایه و دانش‌بنیان، تأکید کرد: تنها راه آینده ایران، عبور از خام‌فروشی و تکیه بر فناوری و دانش‌بنیان‌هاست و هشدار داد که«اگر تغییر نکنیم، ما را تغییر خواهند داد.»
این مقام مسئول در بخش ابتدایی سخنان خود ضمن قدردانی از برگزارکنندگان نمایشگاه و همراهی مجموعه معاونت علمی، اظهار داشت: حضور گسترده فعالان این عرصه نشان‌دهنده امید و آینده‌سازی در مسیر توسعه دریا‌محور کشور است. وی با اشاره به تأخیر ۱۲‌ساله در اجرای الزامات اقتصاد مقاومتی افزود: «از ۲۹بهمن ۱۳۹۲ تاکنون که اقتصاد مقاومتی از سوی رهبر معظم انقلاب ابلاغ شد، ما باید گذار از اقتصاد نفت پایه به اقتصاد ارزش‌آفرین را آغاز می‌کردیم. خام‌فروشی نباید محور اقتصاد کشور باشد. رهبری همان زمان تأکید کردند:« نفت را باید به برق و انرژی تبدیل و صادر کرد تا ارزش‌افزوده واقعی ایجاد شود.»
او با بیان اینکه فناوری و نوآوری در جهان امروز مهم‌ترین منبع درآمد کشورهاست، تصریح کرد: «کشورها از طبیعت و موادخام استفاده می‌کنند، اما درآمد اصلی آن‌ها دانش و فناوری است که روی مواد اولیه سوار می‌شود. امروز رویکرد فناورانه از نان شب هم واجب‌تر است.» وی افزود: حتی صنعت نفت نیز به کمک فناوری‌های جدید توانسته است ضایعات را کاهش دهد و آلودگی‌ها را به حداقل برساند.
عبدالعلی‌زاده با اشاره به مزیت‌ها و تهدیدهای موقعیت ایران گفت: «ذخایر عظیم نفتی و موقعیت ممتاز دریایی برای کشور ما نعمت بزرگی است، اما اگر از آن‌ها استفاده هوشمندانه نکنیم، تبدیل به تهدید خواهد شد. ایران نباید به دریای واردات تبدیل شود، بلکه باید صادرات دانش، خدمات و محصولات فرآوری‌شده را توسعه دهد.»
او تأکید کرد که نه صادرات جایگزین واردات است و نه واردات امری مذموم، بلکه هر دو اگر بر پایه اندیشه و برنامه باشند، لازمه زندگی و توسعه اقتصادی‌اند. عبدالعلی‌زاده افزود: «هیچ کشوری در دنیا امروز خودکفای کامل نیست. باید وابستگی زیان‌آور خام‌فروشی را به وابستگی سودآفرین مبتنی بر فناوری تبدیل کنیم. اگر این اتفاق بیفتد، با فروش هزاران بشکه محصول فناورانه می‌توان کشور را اداره کرد، نه میلیون‌ها بشکه نفت خام.»
نماینده رئیس‌جمهور ضمن اشاره به نقش دانشگاه‌ها گفت: «دانشگاه‌ها باید دانشجوی علمی، میدانی و کاربردی تربیت کنند. خوشبختانه امروز سیاست ایجاد استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان در وزارت علوم پیگیری می‌شود و دانشجو از دوران تحصیل با بازار و نیازهای کشور آشنا می‌شود.» وی شکل‌گیری نسل جدید مدیران خلاق شرکت‌های دانش‌بنیان، به‌ویژه در حوزه انرژی و فناوری‌های دریایی را «امیدبخش و نویددهنده آینده‌ای متفاوت» توصیف کرد و افزود: «دو پیام اقتصاد مقاومتی و اقتصاد دریا‌محور، مسیر مشترکی را پیش‌روی کشور قرار می‌دهد: تغییر اقتصاد نفت‌پایه به اقتصاد دریا‌محور. این دیگر یک انتخاب نیست؛ یک ضرورت تاریخی است.»
 
پروژه‌سازی برای نیازهای کشور از سوی دولت
عبدالعلی‌زاده در ادامه با بیان یک تجربه شخصی درباره اهمیت نقش بخش خصوصی، تصریح کرد: «دولت جای متخصص و فناور نیست. دولت باید حامی باشد، نه محل استخدام. مدیران دیوان‌سالار باید فناوری را بفهمند و از فناوران حمایت کنند؛ نه اینکه جوان‌ها را به سمت استخدام در دولت سوق دهند. آینده اقتصاد ایران را مدیران بخش خصوصی، استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان خواهند ساخت.» او تأکید کرد: پروژه‌سازی برای نیازهای کشور از سوی دولت و ارائه راه‌حل‌های فناورانه از سوی شرکت‌های دانش‌بنیان باید در تعامل مستمر میان این دو حوزه شکل گیرد. وی افزود: نمایشگاه‌هایی مانند این، محل اتصال مدیران دولتی و جوانان فناور است تا نیازها و راه‌حل‌ها در کنار هم دیده شوند.
عبدالعلی‌زاده همچنین به پیام اخیر رئیس‌جمهور درباره تحول در صنعت خودرو اشاره کرد و گفت: «آقای دکتر پزشکیان تأکید کردند که خودروسازها فقط یک‌سال فرصت دارند تا از خودروی بنزینی به خودروی برقی حرکت کنند. قرار نیست دوباره وابسته شرکت‌های خارجی شویم یا مدل‌های آماده وارد کنیم. جوانان فناور امروز قادرند فناوری‌های نو را بومی‌سازی کنند.» وی با اشاره به اینکه دوران خرید هزاران خودرو برای انتقال فناوری گذشته است، گفت: «امروز با قراردادهای علمی ساده و همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توان فناوری را به داخل منتقل کرد و تولید واقعی داشت.»
نماینده رئیس‌جمهور در پایان ابراز امیدواری کرد که با همکاری و همراهی همه بخش‌ها، مسیر توسعه دریا‌محور به کمک فناوری و دانش با سرعت بیشتری طی شود. او اعلام کرد: دبیرخانه شورای هماهنگی توسعه دریا‌محور با تمام ظرفیت در خدمت شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌هاست تا «فرهنگ نفت‌پایه» به «اقتصاد سازنده و دریا‌محور» تبدیل شود و آینده‌ای روشن برای نسل جوان رقم بخورد.
 
کمبود داده، بزرگ‌ترین چالش اقتصاد دریامحور
حسین افشین نیز در این مراسم بزرگ‌ترین چالش موجود در مسیر حرکت به سمت اقتصاد دریا را کمبود داده‌های دریایی و نیروی متخصص دانست و گفت: در جهانی که سرعت فهم، تعیین‌کننده است، کسی که زودتر ببیند برنده خواهد بود و امروز در اقتصاد دریا هم این زودتر دیدن نامی جز فناوری ندارد. وی با تاکید بر اینکه اکنون اهمیت اقتصاد دریا بیش از هر زمان دیگری آشکار است، اظهار داشت: بخش عمده تجارت جهانی از دریا عبور می‌کند، منابع عظیم انرژی در فراساحل نهفته است و امنیت غذایی بسیاری از کشورها به آبزی‌پروری وابسته است.
معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور ادامه داد: آینده حوزه دریا دیگر با افزایش اسکله و کشتی نوشته نمی‌شود، آینده را هوش داده و فناوری می‌نویسد و دریا را نه صرفا یک راه، بلکه باید یک پلتفرم فناوری ببینیم و هوش مصنوعی نخستین انقلابی است که دریا را دگرگون کرده است. وی تصریح کرد: امروز الگوریتم‌ها مسیر کشتی‌ها را تعیین و بهینه می‌کنند و مصرف سوخت را کاهش می‌دهند و نیز آلودگی‌ها را پیش‌بینی و مراکز سنتی را به بنادر هوشمند تبدیل می‌کنند. کشوری که مدیریت هوشمند نداشته باشد، در عمل بخش بزرگی از تجارت جهانی را به دیگران واگذار خواهد کرد.
«افشین» با تاکید بر اینکه بنادری که داده ندارند آینده ندارند، افزود: امروز توسعه رباتیک و پهپادهای زیردریایی براساس داده است، ابزارهایی که چشم انسان را به اعماق دریا می‌برند، ربات‌های زیردریایی‌ای که بدون خطر بازرسی می‌کنند و کف دریا را می‌بینند و نقشه‌برداری می‌کنند و حتی عملیات نجات مستقل انجام می‌دهند. کشوری که این ابزارها را ندارد، نمی‌بیند و اگر نبیند، نمی‌تواند برنده باشد.
این مقام مسئول همچنین در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: در کنار اینها انرژی‌های نو در فراساحل از توربین‌های بادی، انرژی‌های موج و جزر و مد به فصلی تازه از اقتصاد پاک بدل شده است. کشوری که توان تولید انرژی از دریا را ندارد، در خشکی نیز نخواهد توانست؛ آینده انرژی، بخشی در خشکی نهفته است و بخش مهم‌تر آن در زیر پرچم‌های بادهای دریاست.
معاون علمی رئیس‌جمهور گفت: فناوری امروز فقط تولید نیست، بلکه موتور اقتصاد است. هوشمندسازی ردیابی، هوشمند ردیابی، هوشمند کشتی‌ها و استفاده از کشتی‌های خودران، سنسورها و دوربین‌های زیر آب همه و همه دست به دست هم می‌دهند تا نشان دهند آینده دریا براساس فناوری نهفته است. بااین‌حال، هیچ دریایی بدون باد حرکت نمی‌کند و هیچ اقتصادی هم بدون زیرساخت نمی‌روید.
وی تاکید کرد: بزرگ‌ترین چالش ما امروز کمبود داده‌های دریایی است؛ هنوز دریا را به‌طور نظام‌مند اندازه‌گیری نمی‌کنیم اما انتظار بهره‌برداری پایدار داریم. قوانین ما با فناوری هماهنگ نیست، کمبود نیروی متخصص داریم. خطرات سایبری بنادر ما و مسیرهای ما را تهدید می‌کنند. اگر این چالش‌ها را جدی نگیریم فرصت‌های دریا به دغدغه تبدیل خواهد شد.
«افشین» گفت: از نگاه یک پژوهشگر، راه روشن است اما باید نقشه راه پژوهش اقتصاد دانش‌بنیان دریامحور را تدوین کنیم؛ نقشه‌ای که با اولویت هوش مصنوعی بنا خواهد شد و آزمایشگاه تخصصی دریایی را ایجاد کنیم؛ جایی که پژوهشگر، صنعتگر، سیاست‌گذار و دانشگاه در کنار هم نه روی کاغذ، بلکه روی آب کار کنند. وی همچنین تاکید کرد: باید استارتاپ‌های دریایی را حمایت کنیم زیرا بخش قابل‌توجهی از فناوری‌های دریایی، محصول شرکت‌های کوچک اما خلاق و با اعتمادبه‌نفس هستند و باید همکاری‌های ملی و بین‌المللی را توسعه دهیم و این موضوع، مرز نمی‌شناسد و فناوری نیز همین‌طور؛ اگر امروز دریا را فقط یک فرصت اقتصادی ببینیم نیمی از ماجرا را از دست داده‌ایم.
 
راه‌اندازی نخستین هلدینگ دانش‌بنیان حوزه اقتصاد دریامحور
معاون علمی رییس جمهور همچنین در جمع خبرنگاران با اشاره به اینکه نخستین هلدینگ توسعه فناوری در حوزه اقتصاد دریامحور ایجاد شده است، خاطرنشان کرد: این هلدینگ شامل شرکت‌های بالادست، توسعه‌دهنده و دانش‌بنیان است.
افشین گفت: یکی از موضوعات مهمی که نیازمند توجه بیشتر است، توسعه اقتصاد دریامحور است. سهم اقتصاد دریامحور از تولید ناخالص داخلی کشور بدون احتساب نفت حدود یک درصد است. این رقم در مقایسه با ظرفیت‌های دریایی کشور بسیار ناچیز است، زیرا حدود ۴۰ درصد از مرزهای ایران دریایی است و طول آن تقریباً سه هزار کیلومتر است.
وی با اشاره به حوزه‌های مختلف مرتبط با اقتصاد دریامحور افزود: صنعت گردشگری دریایی، صنایع وابسته، فعالیت‌های زیستی دریایی و تولیدات دریامحور مانند آبزی‌پروری از ظرفیت‌های مهم کشور هستند. اکنون تولید ما در حوزه ماهی در قفس حدود ۸۰ هزار تُن در سال است که با اتکا به دانش و فناوری امکان دو برابر شدن آن بلافاصله وجود دارد.
افشین ادامه داد: متأسفانه نگاه ما به اقتصاد دریامحور هنوز محدود به تجارت دریایی و حمل‌ونقل با کشتی است، در حالی که ظرفیت‌های گسترده‌ای در این حوزه وجود دارد؛ از معادن دریایی و گردشگری گرفته تا صنایع مرتبط، زیست‌بوم دریایی و آبزی‌پروری. تولید فعلی در این بخش قابلیت دو برابر شدن دارد، به شرطی که از روش‌های علمی، فناورانه و دانش‌بنیان استفاده شود.
معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور ‌تصریح کرد: همزمان با دومین سال اجرای سیاست‌های کلان اقتصاد دریامحور ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری، جلساتی با دکتر عبدالعلی‌زاده،
نماینده رئیس‌جمهور در هماهنگی اجرای سیاست‌های کلی توسعه دریامحور برگزار شد و تصمیم گرفته شد نخست یک نمایشگاه برای بررسی ظرفیت‌ها برگزار کنیم و برنامه‌ای مدون برای یک، دو و پنج سال آینده تدوین شود.
افشین با بیان اینکه حدود ۷۰۰ شرکت دانش‌بنیان به صورت مستقیم یا غیرمستقیم در حوزه اقتصاد دریامحور فعالیت می‌کنند، گفت: برخی از این شرکت‌ها در صنایع دیگر فعال هستند اما محصولاتشان در صنعت دریایی نیز قابل استفاده است. برگزاری نمایشگاه به ما کمک می‌کند تا وضعیت موجود را شناسایی و برای توسعه برنامه‌ریزی کنیم.
وی ضمن بیان این مطلب که تاکنون توجه به این حوزه محدود و عمدتاً سنتی بوده است، گفت: اگر نگاه ما همچنان بر شیوه‌های سنتی تجارت و تولید غذا باقی بماند، سهم قابل توجهی از اقتصاد دریا نصیب کشور نخواهد شد. مسیر آینده باید مبتنی بر هوش مصنوعی، فناوری و نوآوری باشد.
معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور تصریح کرد: از سال گذشته، برنامه ملی اقتصاد دریامحور تدوین شده که مستقل از سایر برنامه‌های معاونت است. برای این برنامه مسئول مشخص شده و اهداف آن به صورت مدون طراحی شده است.
وی با اشاره به اینکه نخستین هلدینگ توسعه فناوری در حوزه اقتصاد دریامحور ایجاد شده است، خاطرنشان کرد: این هلدینگ شامل شرکت‌های بالادست، توسعه‌دهنده و دانش‌بنیان است و مسیر تأمین مالی و توسعه تجاری به صورت مستقل طراحی شده است. این اقدام نشان‌دهنده توجه ویژه به توسعه این حوزه است.
افشین درباره پروژه‌های شاخص گفت: بندر بوشهر به عنوان پایلوت هوشمندسازی بنادر انتخاب شده است. مرحله نخست شامل هوش تجاری است و با همکاری معاونت علمی، استانداری، وزارت اقتصاد و وزارت راه و شهرسازی اجرا می‌شود. این پروژه می‌تواند الگویی برای سایر بنادر کشور باشد.
معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور افزود: در حوزه آبزی‌پروری نیز پروژه‌هایی برای افزایش بهره‌وری و رشد تولید با استفاده از فناوری‌های نوین تعریف شده است، از جمله استفاده از نانوحباب‌ها در پرورش ماهی در قفس و میگو. هدف این است که سهم اقتصاد دریامحور در تولید ناخالص داخلی کشور افزایش یابد.
افشین نخستین گام برای توسعه این حوزه، را اندازه‌گیری دقیق و دسترسی به داده‌های معتبر خواند و گفت: بدون داده نمی‌توان برنامه‌ریزی مؤثر و توسعه پایدار داشت.
معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور، در خصوص پروژه هوشمندسازی بندر بوشهر اظهار داشت: نخستین گام ما نصب سیستم هوش تجاری است. در مرحله اول داده‌های ترافیکی جمع‌آوری و اندازه‌گیری می‌شوند و پس از آن، داده‌های مربوط به بار مورد پردازش قرار می‌گیرد.
وی ادامه داد: پروژه بندر به چند بخش کوچک تقسیم شده تا قابل مدیریت و اجرایی باشد. تجربه نشان داده پروژه‌های بزرگ و یکپارچه دشوارتر اجرا می‌شوند. با تقسیم پروژه به مراحل، پیشرفت کار شتاب بیشتری گرفته است و انتظار می‌رود مشابه سایر پروژه‌های کشور در حوزه نفت، ورزش و هوش مصنوعی، موفقیت‌آمیز باشد.
افشین افزود: در برنامه‌ریزی هوش مصنوعی باید نگاه جامع باشد. هوش مصنوعی تنها به زبان یا داده محدود نمی‌شود، بلکه شامل زیرساخت‌ها و بسترهای لازم برای انتقال فناوری به بازار است.
وی با اشاره به طرح‌های انرژی توضیح داد: یکی از اولویت‌ها استفاده از LNG است که می‌توان آن را با کشتی وارد کرده و در خود کشتی به گاز تبدیل کرد. همچنین پروژه‌هایی برای تولید برق و آب شیرین‌کن‌های شناور در مواقع اضطراری طراحی شده است که به صورت پایلوت اجرا خواهند شد.
افشین تصریح کرد: از پارسال که مسئولیت برنامه ملی اقتصاد دریامحور آغاز شد، تلاش شده تا اقدامات به صورت هدفمند و سازمان‌دهی شده توسعه یابد. اولین بخش این برنامه مربوط به زیست فناوری است و اکنون زنجیره‌های تأمین آن با حمایت صندوق نوآوری و شکوفایی در حال گسترش است.
وی تاکید کرد: نگاه موردی کافی نیست؛ توسعه باید بر اساس زنجیره‌های دانش‌بنیان باشد تا در حوزه انرژی و زیست فناوری دریایی، اثرگذاری واقعی ایجاد شود. برخی منابع انرژی مانند موج، به دلیل محدودیت‌های جغرافیایی در ایران ظرفیت گسترده ندارند، بنابراین تمرکز ما روی حوزه‌هایی است که دارای مزیت اقتصادی و اجرایی هستند.
افشین با اشاره به اینکه سکوی ملی هوش مصنوعی به عنوان بستر اصلی توسعه فناوری در کشور طراحی شده است، افزود: این سکوی ملی مانند یک سیستم عامل عمل می‌کند و امکان نصب نرم‌افزارهای تخصصی بر روی آن فراهم است. هدف اصلی کاهش هزینه تولید هوش مصنوعی در کشور و افزایش سرعت اجرای پروژه‌ها است.
معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رییس‌جمهور با اشاره به قابلیت‌های سکوی ملی هوش مصنوعی توضیح داد: با استفاده از این سکو، امکان تولید یک چت‌بات ظرف مدت یک روز فراهم است. آموزش و یادگیری آن دو تا سه هفته طول می‌کشد، اما فرآیند تولید به‌صورت ابزارمحور انجام می‌شود.
وی افزود: گسترش این سکو باعث می‌شود تولید ابزارها و تجاری‌سازی فناوری‌ها با هزینه کمتر و سرعت بالاتر انجام شود. تمامی اقدامات مطابق الزامات سکوی ملی صورت می‌گیرد و معاونت علمی صرفاً از پروژه‌هایی حمایت می‌کند که این الزامات را رعایت کرده و امکان توسعه روی سکو را داشته باشند.
افشین در‌ پایان خاطرنشان کرد: هر توسعه جدیدی که انجام شود، به امکانات سکوی ملی اضافه می‌شود و این روند نشان‌دهنده حرکت واحد و هدفمند در مسیر توسعه هوش مصنوعی و فناوری‌های دریایی است.
 
چشم‌انداز اهمیت نمایشگاهی برای دانش‌بنیان‌های دریایی
برگزاری نمایشگاه ملی توانمندی‌های دانش‌بنیان اقتصاد دریامحور در این مقطع زمانی، بیش از یک رویداد نمایشگاهی، یک اقدام استراتژیک ملی برای تحقق سیاست‌های ابلاغی رهبر معظم انقلاب در حوزه توسعه دریا‌محور است. ایران با داشتن بیش از ۵۸۰۰کیلومتر خط ساحلی و دسترسی به خلیج‌فارس، دریای خزر و دریای عمان، یکی از بالاترین پتانسیل‌های جهان در اقتصاد دریا را داراست، اما تاکنون بخش عمده این ظرفیت به دلیل وابستگی به واردات و ضعف فناوری بلااستفاده مانده است.
اتصال نیازهای واقعی کشور با راه‌حل‌های دانش‌بنیان یکی از نکات دارای اهمیت ویژه برای توسعه اقتصاد دریامحور در کشور است و به نظر می‌رسد برگزاری چنین رویدادهایی می‌تواند به اجرایی‌شدن این برنامه‌ها کمک کند. همانطور که نماینده رئیس‌جمهور تأکید کرد، دولت باید «پشتیبان» شرکت‌های دانش‌بنیان باشد نه «کارفرما». این نمایشگاه دقیقاً محلی برای رویارویی مستقیم مدیران دولتی با جوانان فناور است تا نیازهای اولویت‌دار (مانند امنیت غذایی دریایی، حفاظت محیط‌زیست و حمل‌ونقل سبز) با محصولات داخلی حل شود.
موضوع کاهش وابستگی ارزی و صرفه‌جویی کلان نیز جزو مسائلی است که مورد توجه سیاست‌گذاران و مسئولان مختلف دولت قرار دارد. تجربه نمایشگاه‌های مشابه نیز نشان می‌دهد تمرکز بر فناوری‌های دریایی می‌تواند میلیاردها دلار واردات تجهیزات، شناور و محصولات دریایی را کاهش داده و همزمان صادرات دانش‌بنیان را افزایش دهد.
تکمیل زنجیره ارزش اقتصاد دریا نیز از دیگر اولویت‌های برنامه‌ریزی‌شده برای این نمایشگاه ملی است. حوزه دریا مجموعه‌ای گسترده از صنایع (از پرورش آبزیان تا گردشگری دریایی و انرژی‌های تجدیدپذیر) را دربرمی‌گیرد. این نمایشگاه با جهت‌دهی حمایت‌های حاکمیتی، زنجیره‌های ناقص را کامل کرده و شرکت‌های کوچک دانش‌بنیان را به صنایع بزرگ متصل می‌کند.
تقویت خودباوری ملی و امیدآفرینی اما از موضوعاتی است که شاید در ظاهر کمتر مورد توجه قرار گیرد، اما برگزاری رویدادهای ملی جهت معرفی ظرفیت‌ها و توانمندی‌های داخلی به‌ویژه در حوزه دانش‌بنیان و اقتصاد دریامحور می‌تواند به دستیابی این مهم کمک کند. در شرایط تحریم، نمایش صدها دستاورد واقعی دانش‌بنیان در حوزه‌ای استراتژیک مانند دریا، پیام روشنی به جامعه می‌دهد: ایران می‌تواند با تکیه بر دانش داخلی، نه‌تنها نیازهای خود را تأمین کند، بلکه به صادرکننده فناوری‌های پیشرفته دریایی در منطقه تبدیل شود.برگزاری این نمایشگاه ملی به اعتقاد بسیاری از کارشناسان برداشتن گامی عملی برای اقتصاد مقاومتی و دانش‌بنیان در کشور است. این رویداد بخشی از نقشه راه معاونت علمی برای دانش‌بنیان کردن اقتصاد است. با توجه به اینکه بیش از ۱۰هزار شرکت دانش‌بنیان در کشور فعال هستند، چنین نمایشگاه‌های موضوعی می‌توانند سهم اقتصاد دانش‌بنیان را از تولید ناخالص داخلی به سطوح بالاتری برسانند و هزاران شغل تخصصی ایجاد کنند.
در نهایت، نمایشگاه ملی توانمندی‌های دانش‌بنیان اقتصاد دریامحور نه‌تنها ویترینی از دستاوردها، بلکه نقشه راه عملی برای تبدیل دریا از یک «تهدید بالقوه» (واردات‌محور) به یک «فرصت طلایی» (صادراتی و فناورانه) است. موفقیت این رویداد می‌تواند الگویی برای برگزاری نمایشگاه‌های مشابه در سایر اولویت‌های ملی (مانند کشاورزی دانش‌بنیان، انرژی‌های تجدیدپذیر و هوش مصنوعی) باشد و ایران را یک قدم به اقتصاد دانش‌بنیان پایدار و مقاوم در برابر تحریم‌ها نزدیک‌تر کند.
 
معرفی توانمندی دانش‌بنیان‌های دریایی به بخش‌های حاکمیت
مهدی خراسانچی، دبیر برنامه ملی توسعه اقتصاد دریامحور معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری نیز در آیین آغاز به‌کار این نمایشگاه، اظهار داشت: در معاونت علمی ریاست‌جمهوری وظیفه حمایت از توسعه فناوری و ترویج اقتصاد دریا به عهده برنامه ملی توسعه اقتصاد دریامحور گذاشته شده و ما در برنامه این حمایت‌ها را محدود به تامین مالی با بودجه‌های محدود به نکرده‌ایم. در واقع معتقدیم شرکت‌های دانش‌بنیان حاضر در این نمایشگاه و خیل جوانان مستعد و هسته‌های فناور حاضر در سالن بیشتر نیازمند حمایت معنوی هستند.
این مقام مسئول در معاونت علمی ریاست‌جمهوری همچنین افزود: اگر این جوانان دیده شوند و در توسعه و انتقال به آن‌ها اعتماد شود و درهای بازار دولتی اقتصاد دریا به روی آن‌ها باز شود، منابع لازم برای توسعه محصول و بازار را خود جذب خواهند کرد. کما‌اینکه شاهد تجربه نو و موفقی در گذشته بوده‌ایم. وی ادامه داد: هدف اصلی از برگزاری این نمایشگاه معرفی توانمندی‌ها در بخش‌های مختلف حاکمیت است تا حمایت مادی و معنوی همه دستگاه‌ها را به سمت شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در اقتصاد دریا سوق دهیم. همانطور که در بازدید از نمایشگاه ملاحظه خواهید کرد، ما اقتصاد دریا را متشکل از طیف وسیعی از حوزه‌ها و مشخصا ۱۰کلان سرفصل می‌بینیم.
دبیر برنامه ملی توسعه اقتصاد دریامحور معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری گفت: اولویت ما در مرحله اول تولید محصولات با ارزش‌افزوده بالا و سپس تکمیل زنجیره‌های مرتبط است. با همین نگاه اولین و در حال حاضر شرکت پیشران نوآوری در زنجیره توسط همین برنامه در شورای راهبری فناوری کشور پیشنهاد شده و به تصویب رسیده تا زنجیره پرورش ماهی در قفس به دست شرکت‌های دانش‌بنیان به حرکت درآید و عقب‌افتادگی از برنامه‌های توسعه سریع‌تر جبران شود.
«خراسانچی» بیان داشت: همچنین پروژه انتقال فناوری تکثیر صنعتی ماهیان بومی خلیج‌فارس با رویکرد رفع خلأها در زنجیره و خلق ارزش بالا با سرمایه‌گذاری یک شرکت دانش‌بنیان و حمایت‌های معاونت علمی و صندوق نوآوری و شکوفایی آغاز شده و از آنجا که شاهد افت رتبه لجستیک در چندسال اخیر بودیم، ارتقای آن با هوشمندسازی بنادر و فرایندهای تجاری در اولویت برنامه قرار گرفته است.
وی در بخش پایانی صحبت‌های خود خاطرنشان کرد: هنگامی که هدف را شناورسازی فتح بازار صادراتی منطقه قرار می‌دهیم، راهی جز ارتقای فناوری شناورهای کوچک‌سایز و حرکت به سمت شناورهایی با سوخت جایگزین نداریم و لذا پروژه اولین شناور حمل خدمه الکتریکی با همین نگاه و از مجرای اعتبار مالیاتی یکی از شرکت‌های بزرگ کشتیرانی کشور آغاز شده است.
«خراسانچی» تاکید می‌کند که ایران در زمینه تولید موتور‌های الکتریکی صنعتی به‌ویژه برای حوزه نفت و گاز توانمندی قابل‌توجهی دارد. اگرچه این موتور‌ها دریایی نیستند، اما شرکت‌های دانش‌بنیان قادرند با اعمال تغییرات تخصصی پیشران‌های الکتریکی را برای استفاده در شرایط خاص دریا استانداردسازی کنند. او مثال می‌زند که شرکت بنیان‌موتور، موتور دیزل اتوبوس را دریایی کرده است؛ بنابراین همان فرایند می‌تواند برای موتور‌های الکتریکی نیز رخ دهد. مهندسی شرایط محیطی شامل رطوبت بالا، نمک، ضربه و لرزش، قواعد استاندارد دریایی و حفاظت الکتریکی از جمله عواملی است که باید در این تبدیل لحاظ شود.
 
الزامات ایجاد اشتغال از مسیر دریا
اقتصاد دریامحور ایران امروز فرصتی واقعی برای اشتغال ایجاد کرده است. از سواحل و آبراه‌های کشور گرفته تا صنایع انرژی، فناوری و گردشگری دریایی، هر ایرانی می‌تواند سهمی از فرصت‌های شغلی و کسب درآمد در این بخش را پیدا کند. بیش از ۸۰درصد تجارت جهان از مسیر دریا عبور می‌کند. کشتی‌ها را می‌توان شهرهای شناوری دانست که نیازمند سوخت، آموزش، خدمات و هوشمندی هستند و بنادر قلب تپنده این شبکه محسوب می‌شوند؛ جایی که کالا، صنعت و فناوری به هم می‌رسند. در کنار بنادر، صنعت کشتی‌سازی و صنایع دریایی دفاعی، زنجیره‌ای از مهارت و فناوری را زنده نگه می‌دارد.
دریا، اما تنها کار و صنعت نیست؛ جایی است برای کشف، ماجراجویی و آرامش. از جزیره‌ها تا سواحل بکر، گردشگری دریایی می‌تواند اقتصادی انسانی‌تر و زنده‌تر بسازد. امروزه فناوری چهره اقتصاد دریا را دگرگون کرده است. تحول دیجیتال، تحول سبز و رباتیک، آینده این پهنه را بازتعریف می‌کنند. در این پهنه آبی برای هر ایرانی جایی هست؛ از پژوهشگر و کارآفرین تا هنرمند و گردشگر. دریا می‌تواند کلاس یادگیری، کارگاه نوآوری و میدان کار و زندگی باشد.
اقتصاد دریا نیز سهم هر ایرانی از آینده است؛ آینده‌ای که در دستت صدفی از فرصت می‌گذارد. این اقتصاد دریامحور، ایران را وارد عصر جدید توسعه می‌کند. نسل جدید با بهره‌گیری از دانش فناوری، مدیریت و مهارت‌های کارآفرینی، توانسته‌اند بخش‌هایی از اقتصاد سنتی را به عرصه‌ای نوآورانه و مدرن تبدیل کنند. این جوانان، با شناسایی فرصت‌های مغفول در بازار محلی و ایجاد کسب‌وکارهای نوآور، توانسته‌اند علاوه‌بر ایجاد شغل برای خود، زمینه مشارکت سایر افراد در اقتصاد دیجیتال را فراهم کنند.
سیاست‌های کلی توسعه دریا محور که از سوی مقام معظم رهبری ابلاغ شده، بر ایجاد مدیریت یکپارچه، ارتقای جایگاه ایران در منطقه، تسهیل سرمایه‌گذاری، تدوین طرح جامع توسعه دریامحور و صیانت از محیط‌زیست تاکید دارد. همه این موارد در دستور کار وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی قرار گرفته است. ایران با جایگاه ژئوپلیتیک ویژه و تنوع اقلیمی می‌تواند ظرف کمتر از یک‌دهه به قطب گردشگری دریایی منطقه تبدیل شود. تحقق این چشم‌انداز نیازمند هم‌افزایی دستگاه‌ها، جذب سرمایه‌گذاران، ارتقای مهارت‌ها و حفاظت از محیط‌زیست است.
 
اولویتی برای ساخت شناور‌های کوچک و متوسط
براساس گفته‌های «خراسانچی»؛ برنامه طراحی و ساخت نخستین Crew Boat الکتریکی ایرانی آغاز شده و این شناور قرار است اولین محصولی باشد که به‌طور خاص برای استفاده دریایی طراحی و ساخته شده است. این پروژه در همکاری نزدیک با شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی و تحت پوشش برنامه ملی توسعه اقتصاد دریامحور پیش می‌رود. به گفته او، استارت این پروژه در سال ۱۴۰۴ چندماه پیش زده شده و محصول اکنون مراحل دریافت مجوز اعتبار مالیاتی را پشت‌سر گذاشته است. این مجوز از طریق سازوکار اعتبار مالیاتی نفتکش صادر شده و مسیر توسعه محصول را تسهیل می‌کند. مالک آن نفتکش جمهوری اسلامی ایران است. امید می‌رود این پروژه در آینده‌ای نزدیک وارد فاز ساخت و سپس تجاری‌سازی شود.
تمرکز برنامه ملی توسعه اقتصاد دریامحور بر ساخت شناور‌های کوچک و متوسط پاسخی دقیق و مبتنی بر واقعیت‌های صنعتی کشور به این شرایط است. ساخت کشتی‌های اقیانوس‌پیما نیازمند زنجیره‌ای پیچیده از فناوری‌های سطح‌بالا بازار‌های پایدار و توان تولید موتور‌های فوق‌سنگین است؛ حوزه‌ای که هیچ‌یک از مؤلفه‌های آن در شرایط فعلی ایران توجیه عملیاتی و اقتصادی ندارد. در مقابل بازار گسترده داخلی برای شناور‌های ۶۰۰ تا ۱۴۰۰اسب بخار، ظرفیت تولید موتور‌های الکتریکی در صنایع نفت و گاز و حضور فعال شرکت‌های دانش‌بنیان، یک مزیت رقابتی واقعی را شکل داده است.
پروژه Crew Boat الکتریکی ایرانی نخستین تلاش رسمی برای ورود کشور به عرصه تولید شناور‌های تمام ‌الکتریکی به ‌صورت بومی‌سازی‌شده است. اهمیت این پروژه تنها در ساخت یک شناور جدید خلاصه نمی‌شود، بلکه نشان‌دهنده آغاز مرحله‌ای از توانمندسازی صنعتی است که می‌تواند الگوی آینده طراحی و ساخت شناور‌های پاک در ایران باشد. این محصول که برای نخستین‌بار پیشران الکتریکی دریایی را به‌طور کاملا اختصاصی و استانداردسازی‌شده به‌کار می‌گیرد، می‌تواند شکاف فناورانه میان ایران و بازار جهانی را کاهش دهد و کشور را وارد زنجیره نوآوری‌های بین‌المللی کند.در سطح کلان این پروژه یک گام راهبردی در جهت تحقق اقتصاد دریامحور است؛ اقتصادی که بدون حضور شناور‌های چابک، کم‌مصرف، استاندارد و فناورانه امکان رقابت در بازار منطقه‌ای و بین‌المللی را نخواهد داشت. ایران با توسعه این نوع شناور‌ها نه‌تنها می‌تواند وابستگی خود به واردات موتور‌های دیزلی خارجی را کاهش دهد، بلکه قادر خواهد بود برای نخستین‌بار یک محصول High-Tech دریایی را وارد بازار منطقه کند. این مسیر اگر به‌ درستی پشتیبانی شود، می‌تواند زمینه‌ساز شکل‌گیری نسل جدیدی از شناور‌های پاک، هوشمند و رقابتی در ایران باشد و جایگاه کشور را در اکوسیستم دریایی منطقه ارتقا دهد.
 
رونمایی از پوستر جایزه ملی رویداد مُعین‌التُجّار
در حاشیه آیین افتتاحیه نمایشگاه توانمندی‌های اقتصاد دانش‌بنیان دریامحور، از پوستر «رویداد نوآوری جایزه ملی معین‌التجار در پهنه خلیج‌فارس» با حضور حسین افشین، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور و علی عبدالعلی‌زاده، نماینده رئیس‌جمهور در هماهنگی اجرای سیاست‌های کلی توسعه دریامحور رونمایی شد. این برنامه با هدف تقویت زیست‌بوم نوآوری دریامحور و هدایت سرمایه‌ها به سمت اقتصاد دریا معرفی شد.
این رویداد به ‌منظور توسعه اقتصاد نوآوری در جنوب کشور و ایجاد ارتباط مؤثر میان ایده‌پردازان، سرمایه‌گذاران و صنایع مرتبط با حوزه دریا طراحی شده است. این طرح می‌کوشد با ایجاد جریانی پویا، نسل جدید کارآفرینان را تشویق کرده و بستر لازم برای ورود سرمایه‌گذاری‌ها به حوزه اقتصاد دریایی را فراهم کند. چشم‌انداز رویداد نیز تبدیل‌شدن آن به گردهمایی سالانه و پایدار برای فعالان اقتصاد دریا عنوان شده است. این گردهمایی قرار است زمینه توسعه ظرفیت‌های انسانی و گسترش همکاری‌های ملی و بین‌المللی را در پهنه خلیج‌فارس فراهم آورد