گروه جامعه - مهاجرت پدیده‌ای جهانی و رو به گسترش است. انسان‌ها به دنبال تحقق رویای زندگی بهتر، سرمایه‌های مادی و معنوی خود را در چمدانی جا می‌دهند و ترک وطن می‌کنند. 
به گزارش اقتصادسرآمد، ایران یکی از کشورهای درگیر با پدیده مهاجرت بخصوص مهاجرت دانشگاهیان و نخبگان است. این روزها در صدر اخبار رسانه‌های کشور، در سخنرانی سیاست‌مداران و وزرای مربوطه به برنامه‌هایی برای نگهداشت نخبگان، طرح‌های بازگشت دانشجویان و سرآمدان یاد و بر آن تاکید می‌شود. 
در گزارشی که ایلنا منتشر کرده است آمده: نکته قابل تامل این است که براساس گزارش‌ها و آمارهای سال گذشته رصدخانه مهاجرت ایران، تا پیش از سال ۱۳۹۴ سیاست یا برنامه جامع و مشخصی در راستای بازگشت مهاجران ایرانی بصورت جدی و نظام مند در دستور کار قرار نگرفته بود. در سال ۱۳۹۴ طرح «همکاری با متخصصان و دانشمندان ایرانی غیرمقیم» به عنوان واکنشی در پاسخ به پدیده بازگشت برخی از مهاجران ایرانی خارج از کشور طراحی و آغاز شد و بعد از آن نیز اقداماتی در راستای «بازگشت، بازبهره‌مندی و چرخش نخبگان» صورت گرفت.اما اتخاذ این رویکرد فعالانه تابع دو عامل است: «افزایش آمادگی کشور برای جذب متخصصان ایرانی بازگشتی» و‌ «ایجاد میل به بازگشت در میان متخصصان ایرانی خارج از کشور.» چندی قبل دوازدهمین همایش بنیاد ملی نخبگان بعد از شش سال وقفه برگزار شد و نخبگان عضو بنیاد با رئیس جمهور و وزیر علوم دیدار داشتند..
در گردهمایی مذکور بنیاد ملی نخبگان که جمع قابل توجهی از نخبگان کشور در آن حضور داشتند، با برخی نخبگان گفت و گو کردیم و از آن‌ها درمورد دغدغه‌هایشان و امیدشان به طرح‌های حمایتی ریاست جمهوری و وزارت علوم و بنیاد ملی نخبگان پرسیدیم.
از نخبگان پرسیدیم که فکر می‌کنند طرح‌های حمایتی دولت چقدر در بازگشت نخبگان موثر است؟ چقدر می‌تواند از مهاجرت آنها جلوگیری کند و تا چه میزان امید به اجرایی شدن این طرح‌ها دارند؟
برخی مدیران جسارت استفاده
 از نخبگان را ندارند
برای رسیدن به پاسخ این سوالات به جمع نخبگان که در سالن اجلاس ریاست جمهوری جمع بودند رفتیم. اولین نخبه ای که با او وارد گفت‌وگو شدیم، جوانی به نام ابراهیم بود. او که فارغ التحصیل مقطع دکتری از دانشگاه تهران در رشته آسیب‌شناسی ورزشی بود، در خصوص نگاه خود به همایش بنیاد ملی نخبگان و وعده های مسئولان گفت: واقعیت این است که همایش‌هایی مثل همایش بنیاد ملی نخبگان می‌تواند شروع کار باشد، اما باید گفت ارتباط بنیاد ملی نخبگان با نخبگان کشور کم است و به نوعی ارتباط یک طرفه است به این صورت که ما رزومه می‌فرستیم و آن‌ها تایید می‌کنند بعد از آن نخبه رها می‌شود، در حالی که پس از اینکه به نخبه‌ای تسهیلات می‌دهند، باید از او کار بخواهند.
این نخبه در ادامه اظهار کرد: در این مسیر به نخبه برچسب نخبگی می‌زنند و می‌گویند نماینده جامعه هستی، ولی بعد که باید از او کارهایی بخواهند، کسی سراغش نمی آید. سالهاست که دغدغه‌های ما مطرح شده است و خیلی از این دغدغه‌ها را ریاست جمهوری و مسئولان می‌دانند و مشکل اصلی ما در استفاده از نخبگان است که متاسفانه در برخی بسترها برخی مدیران شاید به خاطر ضعف خودشان، جسارت استفاده از نخبگان را ندارند یا به عبارتی توان پاسخگویی به آنها را، چرا که نگرانند نخبه وارد دستگاهی شود و جای آنها را در دستگاه بگیرد. از نظر من این مسائل از جمله علت‌هایی است که منجر به‌ عدم استفاده از نخبگان در حکمرانی شده است. 
این نخبه ادامه داد: فعلا در قسمت‌های مختلف دستوراتی وجود دارد و اولویت جذب در دستگاه دولتی با نخبگان است، اما آن دستگاه هیچ تمایلی به این کار ندارد یا اصلا توانش را ندارد که هر دو مورد مانع اصلی به کارگیری نخبگان است.
 شایسته‌سالاری وجود ندارد
در ادامه وارد گفت‌وگو  با یکی از طلبه‌های نخبه شدیم که عضو بنیاد ملی نخبگان نیز بود. او با تاکید به اینکه اصلا دلم نمی‌خواهد در مورد وضعیت نخبگان در رشته های مختلف سیاه نمایی کنم، صحبت های خود را اینطور شروع کرد: ما در عین حال که به کشور و آینده آن و این تعداد جوان توانمند امیدواریم، اما همانطور که رئیس جمهور نیز در دوازدهمین همایش بنیاد ملی نخبگان اشاره کرد، این همایش بیشتر جبنه نمادین دارد و جلساتی نیست که از دل آن حکمرانی نخبگان به وجود بیاید. وقتی به همایش آمدم هم همین تصور را داشتم که از چنین جلساتی، حکمرانی نخبگان و سرآمدی ایران و... حاصل نمی‌شود. 
این طلبه نخبه ادامه داد: امروز تلاش‌های زیادی برای نخبگان می‌شود، اما مثلا وقتی کارگاه می‌گذارند و متخصصانی در این کارگاه‌ها حاضر می‌شوند، تعدادی نخبه هم در این کارگاه حضور دارند و هرکدام از آن‌ها فقط دو دقیقه سخنرانی می‌کنند. با این دو دقیقه سخنرانی نه تفکر مسئول عوض می‌شود نه نخبه توانسته حرفش را بزند و احساس کند که آنچه می‌خواسته بیان کرده و توانسته نظر مسئول را تغییر بدهد و نه حتی نظر مسئول با این سخنرانی کوتاه تغییر کرده است. 
او در مورد ورود نخبگان حوزوی به نظریه‌پردازی در حوزه علوم انسانی و رشد این شاخه‌ علمی در کشور همگان با سایر کشورهای دنیا، گفت: امروز شایسته سالاری وجود ندارد. اگر پله‌های موفقیت ده پله باشد مثلا ما تا پله ششم رسیده ایم. حالا اگر به پله ششم رسیدیم، قطعا خوبی‌ها و توانمندی‌هایی داشته‌ایم، اما چه می‌شود که نمی‌توانیم چهار پله دیگر را طی کنیم؟ دلیلش این است که شایسته سالاری وجود ندارد. من در مورد پژوهشگاه‌های حوزوی که تجربه‌اش را دارم، دیده‌ام که فردی با رزومه‌ای در برخی پژوهشگاه‌ها مسئول است که وقتی بررسی می‌کنیم، می‌بینیم رزومه قوی ندارد و مقالاتش آن چنان قدرتی ندارند بعد با سن کم، مسئول فلان پژوهشگاه شده است؟! سوال پیش می‌آید که او چطور در این جایگاه نشسته است و مسئول پژوهشگاه مهمی در کشور شده است؟
این نخبه به عدم وجود شایسته سالاری در کشور به عنوان یک مانع  تاکید کرد و ادامه داد: ما نیروی کافی در حوزه علوم انسانی داریم که هم معتقد به نظام هستند هم خوش فکر و پر تلاش و می‌توانند به کشور خدمت کنند، اما به کار گرفته نمی‌شوند و این موضوع اذیت کننده است. سلبریتی دنبال دیده شدن است، اما کسی که دغدغه کار علمی دارد، دوست دارد شکوفا شود و این برایش ارزشمند است نه اینکه پول زیادی به او بدهند یا صرفا بخواهد مقامی داشته باشد. همین که زمینه را فراهم کنند تا فرد بتواند کار موثری بکند، امیدوار می‌شود.
وضع رسیدگی به نخبگان کشور بهتر شده است
در بین نخبگانی که برخی علاقه ای به گفت و گو نداشتند و فکر می کردند گفتن مکرر مشکلاتشان بی فایده است، با مریم فارغ التحصیل دکتری رشته‌ مهندسی برق از دانشگاه صنعتی شریف رو به رو شدیم.
مریم در مورد ارتباط بنیاد ملی نخبگان و طرح‌های جدید حمایتی دولت کنونی از سرآمدان علمی کشور گفت: امروز خیلی وضع رسیدگی به نخبگان کشور بهتر شده است و طرح‌هایی مثل طرح شهید چمران بخشی تقاضا محور دارد و نخبه می‌تواند از این طریق وارد صنعت شود و استادی که در صنعت مورد نظرش کار می‌کند را پیدا کند و تعامل بین آنها ایجاد شود. هنوز جای کار زیادی وجود دارد و اینطور نیست که بگوییم به کمال رسیده‌ایم و ما راضی هستیم، اما واقعا کارهایی شده که می‌تواند بهتر هم شود. 
او در خصوص مهاجرت دوستان نخبه خود و ارتباطش با نادیده گرفته شدن آنها توسط دولت گفت: در کشور انجام خیلی از کارها با بروکراسی همراه است و نخبه برای هر کاری باید مدت‌ها معطل شود و گاهی به نخبه اهمیت هم نمی‌دهند و کسی توانایی او را نمی‌بیند. دولت باید حمایت‌های جدی انجام دهد و جایگاه نخبه مشخص شود. امیدواریم روندی که می‌بینیم و چیزهایی که می‌شویم در حد حرف نباشد و عملیاتی شود.