از منطقۀ حراست شده گمرکی تا منطقه آزاد انزلی در گفت و گو با محمد کاظم شکوهی راد بررسی شد

منطقه آزاد انزلی در اقتصاد استان گیلان گشایشی داشت؟

گروه اقتصاد دریا - وحیده اسماعیلی - محمد کاظم شکوهی راد مدیر مسوول روزنامه گیلان امروز و فعال سیاسی اجتماعی گیلان است. او پیش ازاین کارمند استانداری گیلان و مشاور مهندس طاهایی استاندار وقت استان در گیلان بود. وی همچنین مدیر گروه اقتصادی استانداری با سابقه مسئولیت بسیج اقتصادی استانداری در سال های جنگ تحمیلی و دبیری شورای آرد ونان استان، مدیر اجرایی طرح تعزیرات  حکومتی و مدیریت تعدادی از نمایشگاه‌های بازرگانی داخلی و خارجی را در کارنامه خود دارد.
    منطقه آزاد به عنوان منطقه آزاد انزلی پروسۀ تصویب اش از شورای عالی مناطق آزاد شروع شد و در سال ۱۳۸۳ مجلس شورای اسلامی آن را همراه دو منطقه دیگر اروند و جلفا تصویب کرد، این سه منطقه آزادی بود که به عنوان منطقه جدید تصویب شد و طبعاً در دوره بعد شورای عالی منطقه آزاد باید محدوده‌اش را تصویب می‌کرد و این کار انجام شد.
 این کار عملاً یک سال و نیم تا دو سال به طول کشید چون هیچ منطقه بلامعارض مناسب دیگری نبود. در همین مدت در جوار بندر انزلی یک محوطۀ کوچک چند صد متری را به عنوان منطقه حراست شده گمرکی تعریف کردند و فعالیت مختصری انجام شد. منطقۀ گلشن بعنوان منطقۀ مناسب شناسایی و معرفی شد که در نهایت از سوی هیات دولت تصویب شد علیرغم اینکه معارض هم داشت.
معارض ها محلی بودند؟
پاسگاه ژاندارمری، بنیاد شهید و بخش خصوصی بود، تعدادی بودند ولی بالاخره آنجا تصویب شد و چون اعتباری وجود نداشت، حتی برای حصارکشی آن منطقه از راه درآمد‌هایی که با همان شرکت توسعه گیلان از راه برگزاری نمایشگاه به‌ دست ‌آورده بودیم مختصر سرمایه گذاری اولیه انجام شد.
 پروسه کار بخصوص شروع تجارت در منطقه آزاد چگونه اجرایی شد؟ آیا منطقه به اهداف تشکیل خودش نزدیک شده؟
 منطقه آزاد به عنوان منطقه آزاد انزلی پروسۀ تصویبش از شورای عالی مناطق آزاد شروع شد و در سال ۱۳۸۳ مجلس شورای اسلامی آن را همراه دو منطقه دیگر اروند و جلفا تصویب کرد، این سه منطقه آزاد به عنوان منطقه جدید تصویب شد و طبعاً در دوره بعد شورای عالی منطقه آزاد باید محدوده‌اش را تصویب می‌کرد و این کار انجام شد. محدوده‌ای که برایش معین کرده بودند ۹ هزار هکتار هم پیش‌بینی شد ولی آن چیزی که الان در اختیار منطقه آزاد است و به عنوان منطقه آزاد تجاری صنعتی گیلان شناخته می‌شود ۲۵۰۰ هکتار عرصه دارد. از جهت فعالیت مناطق آزاد در دنیا سکوی صادرات تلقی می‌شود و ما مناطق آزادی که داشتیم مثل کیش، قشم و چابهار از همان دوره چیزی که شکل گرفت بیشتر به عنوان مسیر و مقری برای ورود کالا خارج از تشریفات و گرفتاری‌های گمرکی بود و پایداری مناطق آزاد مثل کیش، قشم و چابهار به خصوص کیش و قشم متکی به همین ورود کالاهای مسافری بوده که موجب ایجاد بازارچه‌ها، پاساژ‌ها و مراکز کالا شده که تجارت عمده وارد می‌شده و به صورت تجارت خرد در سطح مملکت یا به وسیله سیستم مسافری و اصطلاحاً چمدانی ادامه پیدا کرد. برای همین بود که سال‌ها بعد از سال ۱۳۸۳ که منطقه آزاد انزلی شکل گرفت تا چندین سال علی‌رغم اینکه آنجا بنا ایجاد کرده بودند و سرمایه‌گذاری کرده بودند چون فقط صرفا در جهت انبار تخلیه کالا و برخورداری از عدم متروکه شدن کالا استفاده می‌کرد عملاً مراکزی که سرمایه گذاری کرده بودند معطل مانده بودند و حتی از نظر قیمت رشدی نداشتند. آن مناطق کارخانه نبود و عمدتاً مراکز فروش مثل ستاره شمال و پاساژ‌هایی که ساخته شده بود بودند. چون عملاً امکان فروش مسافری و چمدانی نداشت و معطل مانده بودند و بیشتر بر محور چند کارخانه تولید صنعتی برای اینکه برایشان امکان باشد که ماشین آلاتشان را راحت وارد و تولیداتشان را صادر کنند ایجاد شده بود ولی بیشتر بر محور واردات کالاهایی که از اوکراین، روسیه، قزاقستان و کشورهای حاشیه دریای خزر بود که کارهای انباری انجام می‌شد و رونق چندانی متصور نبود.
چرا منطقه از اهداف صادراتی خودش دور شده؟
دو واقعه اتفاق افتاد یعنی به ناچار شورای عالی مناطق آزاد این دو امکان را به مناطق آزاد کشور به غیر از کیش، قشم و چابهار که از قبل داشتند به بقیه هم این امکان را داد و موجب شد که رونق جدی بگیرد. اول امکان ورود اتومبیل به این مناطق بود تا بتوانند در محدودۀ منطقه که در گیلان به استثنای آستارا و رودبار به مناطق دیگر می‌تو‌انند تردد کنند این اتومبیل‌ها که وارد شد که از گمرکی معاف است. نقطۀ جهش و حرکت جدی برای منطقۀ آزاد بود. مساله دوم که چند سال پیش اتفاق افتاد امکان خرید مسافرین از منطقه آزاد بود. حضور انبوه مسافر و افرادی که به منطقۀ آزاد وارد می‌شوند به اعتبار همین مصوبه است. یعنی قبلاً اگر افرادی که وارد منطقه آزاد می‌شدند دور می‌زدند، تعدادی انبار کالا می‌دیدند نه قدرت خرید چیزی بود چون کسی هم علاقه‌ای به دیدن این مناطق نداشت ایجاد مراکز نمایشگاهی و تفریحی هم  به گونه ای نبود که برایشان انگیزه ایجاد کند. ممکن است ما برگردیم به این حرفی که عده‌ای از کارشناسان اقتصادی مطرح می‌کنند این شکل خدمات و این شکل فعالیت منطقه را از فلسفه وجودی آن که پردازش صادرات است دور می‌کند. البته تا حد زیادی درست است اما در شرایطی که ما برای صادرات کالاهایمان و تولیداتمان و سطح استاندارد بسیاری از کالاهایمان دچار مشکل هستیم نقل و انتقال پول و استفاده از سیستم سویفت در شرایط کشور ما غیرممکن یا مشکل است عملاً دست این مناطق تا حد زیادی برای توسعه صادرات به آن معنایی که مورد انتظار است بسته است. طبعاً منطقۀ آزاد انزلی از امکان ویژه‌ای به دلیل ارتباط با چهار کشور حاشیه دریای خزر مستقیم و غیر مستقیم با جمهوری‌های سابق شوروی امکان ویژه‌ای در اختیار دارند. می‌توانند از این امکان ویژه هم از طریق تهاتر کالا و خدمات و هم از طریق سرمایه‌گذاری‌های مشترک در مراکز تجاری در این کشورها بهره گیری کنند. ایجاد مناطق آزاد در باکو و آستاراخان نیز امکان جدیدی در اختیار منطقه آزاد انزلی می‌تواند باشد. طبعاً همۀ این مسائل موکول به مدیریت کارآمد قوی و ارائه برنامه و ایجاد زیرساخت‌های مناسب است.
همکاری استانداری وقت چگونه بود؟
 صددرصد بود.
آن زمان استاندار چه کسی بود؟
هنوز آقای طاهایی بودند. منطقه حراست شده گمرکی ابتدا با مدیریت آقای نجفی و بعد با مدیریت اکبر رحمانی و بعد از مدتی آقای دنیامالی شروع به فعالیت کرد. طبعاً بیشترین منبع درآمد از راه واگذاری زمین‌هایی که در اختیار داشت امکان پذیر بود.
منطقه آزاد انزلی در اقتصاد استان گیلان گشایشی داشت؟
ارسال دیدگاه
اخبار روز
ضمیمه