گروه علوم دریایی - سعید نجفی - پیش از بحث در خصوص ضرورت توسعه فناوری های مربوط به سنجنده های اقیانوسی، لازم است تا ابتدا در خصوص اهمیت پایش و داده برداری از دریاها و اقیانوس ها بیشتر بدانیم.
به گزارش اقتصادسرآمد، دکترسعید نجفی، عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی در مطلبی تحت عنوان ضرورت توسعه فناوری های مربوط به سنجنده‌های اقیانوسی در ایران به روزنامه دریایی اقتصادسرآمد نوشت:
دریاها و اقیانوس‌ها در حدود 71 درصد از سطح کره زمین را پوشش داده‌اند. از همین رو نقش اقیانوس ها در ابعاد مختلف حیات بشر، علی الخصوص در حوزه های اقتصادی، فرهنگی، امنیتی و محیط زیست بسیار پر رنگ است. بدلیل اندرکنش شدید میان پدیده های جوی و اقیانوسی، هرگونه تغییر در محیط اقیانوس می تواند به تغییرات اقلیمی کوتاه مدت یا بلند مدت منجر شود. بنابراین یکی از دلایل مهم پایش اقیانوس ها، تاثیر آنها در تغییرات اقلیمی و زیست محیطی می‌باشد. بر همین اساس، نتایج و تحلیل های حاصل از اطلاعات و داده‌های برداشتی از محیط اقیانوس، در سطوح مختلف ملی، منطقه ای و جهانی توسط دولت ها و سیاست گذاران مورد استفاده قرار می‌گیرد. تحلیل های آیندهپژوهی نشان داده که تامین امنیت غذایی و انرژی جهان تنها در گرو توسعه پایدار دریامحور رخ خواهد داد.
یکی از کاربردهای مهم داده های اقیانوسی، پیش بینی تغییرات آب و هوایی و بلایای طبیعی مانند سونامی، طوفان های حاره‌ای و امواج با ارتفاع بلند است که صدور هشدارهای به موقع در خصوص آن ها برای نجات جان بسیاری از ساکنین مناطق ساحلی حیاتی و حائز اهمیت است.
از سوی دیگر محیط اقیانوس به عنوان یک ساختار اکولوژیکی پیچیده و پویا، به شدت تحت تاثیرفعالیت های انسانی قرار دارد. به عنوان مثال، افزایش گازهای گلخانه‌ای علاوه بر تداوم گرمایش جهانی، موجب کاهش PH و اسیدی‌تر شدن دریاها گردیده و این موضوع، خود به تدریج باعث نابودی مرجان ها و سایر اکوسیستم های ضروری برای تنوع زیستی و از بین رفتن امنیت غذایی و نهایتاً به مخاطره افتادن معیشت میلیونها انسان خواهد گردید.
همچنین یکی دیگر از عوارض مهم گرمایش جهانی و اسیدی شدن محیط اقیانوس، آلودگی مواد مغذی موجود در آب است که این مسئله باعث رشد و شکوفایی جلبک‌های مضر (HABs) می‌گردد. با افزایش این توده های جلبکی، علاوه بر آسیب به تاسیسات آب شیرین کن ساحلی، بار مواد مغذی به طور فزاینده‌ای افزایش خواهد یافت. این مسئله متعاقباً موجب ویرانی تنوع زیستی دریایی و تشکیل مناطق مرده یا اصطلاحاً کم اکسیژن می‌شود و بنابراین یک سری پدیده های مخرب به صورت زنجیره وار باعث آسیب های جدی به محیط زیست خواهد گردید.
تقریباً تمامی پژوهشگران و محققین حوزه دریا به عدم وجود دانش و اطلاعات کافی از دریاها و اقیانوس ها به خوبی واقف بوده و به عبارتی می دانند که چقدر نمی دانند!!! حجم نادانسته‌های ما در مورد تنوع زیستی و کیفیت بستر دریا در مناطق قطبی و دور از پوسته‌های قاره‌ای -و علی‌الخصوص جنوبگان- بسیار قابل توجه است.
لزوم نیاز مبرم به جمع آوری و تحلیل داده های اقیانوسی موجب گردید تا کمیسیون بین‌الدولی اقیانوس شناسی یونسکو (IOC) در مارس 1991، برنامه جهانی پایش اقیانوسی موسوم به (GOOS)را در پاسخ به درخواست هایی که در دومین کنفرانس جهانی آب و هوا، سال 1990 در ژنو مطرح شده بود، ایجاد نماید. هدف این برنامه افزایش دانش و اطلاعات ما از محیط زیر دریا، از طریق پایش مستمر اقیانوس ها، به منظور حفظ و بازسازی محیط زیست و رشد اقتصاد دریایی برای بهبود کیفیت حیات بشری در آینده است. چشم اندازی که IOC برای سال 2030 و در نتیجه اجرای این برنامه جهانی ترسیم کرده، تکمیل سامانه جامع و یکپارچه پایش اقیانوسی جهت توسعه پایدار، امنیت و افزایش رفاه بشری است.
اهمیت موضوع برداشت داده ها و پایش اقیانوسی از منظر نظامی و استراتژیک نیز بسیار قابل توجه است. فیزیک پیچیده انتشار صوت در زیر دریا و تشکیل کانال های صوتی و نقش عوامل محیطی از قبیل دما، شوری، جنس بستر، تجمع موجودات زنده و سایر پارامترهای فیزیکی، زیستی و شیمیایی از عوامل تاثیر گذار در موضوعات هیدروآکوستیک و انتشار صوت در دریا است. از این رو توسعه سیستم های سوناری و موضوعاتی از قبیل اختفا و شناسایی دشمن تنها با شناخت دقیق محیط دریا میسر خواهد بود.
جمیع موارد مطروحه، اهمیت رصد و پایش محیط زیر آب را علی‌الخصوص برای کشور عزیزمان که بالغ بر 5700 کیلومتر مرز آبی در شمال و جنوب ایران دارد، روشن‌تر می‌سازد و بدون شک پایش مستمر و جمع آوری داده های موردنیاز از اعماق دریاها و اقیانوس ها، تنها از طریق طراحی، ساخت و توسعه فناوری های مربوط به حسگرها و سنجده‌های اقیانوسی میسر خواهد بود. امید است با اهتمام ویژه نهادهای علمی، پژوهشی و برنامه‌ریزی‌های کلان ملی در آینده بتوانیم شاهد پیشرفت‌های بزرگی در این حوزه استراتژیک باشیم.