یک پژوهشگر توسعه دریامحور به«اقتصادسرآمد» نوشت: سکان به سمت اقیانوس قرمز یا آبی؟  

چاره جویی برای حرکت کشتی دیپلماسی دریایی ایران

گروه دریامحور - مهدی ده دار - اقیانوس ها، دریاها و رودخانه های بزرگ و به طور کلی، مناطق ساحلی از عهد باستان تاکنون نقش کلیدی در  پیدایش تمدن های بشری، ساختن شهرهای باشکوه، استمرار مدنیت و ظهور امپراتوری های بزرگ جهانی ایفا کرده اند؛ برهمین اساس، بیشتر تاریخ نگاران معتقدند که رودخانه و دریا و به طول کلی مناطق آبخیز، بنیادساز تمدن بوده اند. اما شوربختانه بر خلاف سنت و تجربه هشت هزار سال دریاگرایی در حکمرانی های محدوده فلات ایران، توسعه سرزمینی در کشور بحران زده ما طی سده های اخیر به‌صورت پشت به دریا بوده و آثار و پیامدهای این مدل توسعه بر چهره پریشان آمایش سرزمینی کنونی این سرزمین هویداست؛ به گونه ای که نه تنها عرض و طول و محتوای سفره معیشت خانوارهای ایرانی هر سال کوچک و کوچکتر شده بلکه به لبه پرتگاه ورشکستگی آبی و مرز هشدار نسبت به احتمال بحران قریب القوع جنگ آبی با کشورهای همسایه، جدال های آب محور در پهنه عطشناک استان های مرکزی و حتی کوهستانی زاگرس هستیم. 
مهدی ده دار، روزنامه نگار و پژوهشگر توسعه دریامحور در مطالبی مبسوط به روزنامه دریایی اقتصادسرآمد نوشت: نتایج برخی پژوهش ها روایتگر این مدعاست که برخلاف میانگین جهانی که دوسوم از جمعیت ۸ میلیارد نفری جامعه بشری در فاصله ۶۰ کیلومتری سواحل مستقر هستند، تنها کمتر از ۱۰ درصد از جمعیت کشور ایران در این قلمروهای دریایی (سه استان شمالی و چهار استان جنوبی) استقرار دارند. این در حالی است که ایران به سبب برخورداری از افزون بر ۵۸۰۰ کیلومتر نوار ساحلی و ۳۰ جزیره پرکنده شده در کرانه تا کران جغرافیای خلیج فارس، همجواری دریایی با ۱۲ کشور همسایه، عبور پنج کریدور و راهگذر بین‌المللی ترانزیت دریایی، وجود منابع قابل توجه انرژی (نفت و گاز) در خلیج فارس و دسترسی به آب‌های آزاد در سواحل مکُران از موقعیت بسیار برجسته‌ای برای توسعه دریامحور بهره‌مند بوده و این غفلت تاریخی از توسعه و آبادانی قلمروهای دریایی و رونق‌بخشی به اقتصاد آبی کشور، از یکسو سبب هدررفت بسیاری از فرصت‌های ناب رشد و جهش اقتصاد ملی و از سوی دیگر قدرت یافتن رقبای منطقه‌ای و کسب درآمدهای سرشار توسط آنان شده است.
یکی از ده ها فرصت معطل مانده در گفتمان دیپلماسی اقتصادی دریامحور، فعال سازی ظرفیت های تحول آفرین راهگذر شمال- جنوب است؛ شبکه حمل و نقل ترکیبی گسترده ای شامل زیرساخت های ترابری دریایی، ریلی و جاده ای به طول ۷ هزار و ۲۰۰ کیلومتر که راه‌اندازی کامل آن می‌تواند با تغییر زنجیره‌های لجستیک علاوه بر کاهش هزینه و زمان تحویل کالا، جذب جریان حمل کالا و کسب سود چشمگیر از نیازهای اساسی کشورهای همسایه را برای اقتصاد بحران زده ایران فراهم کند. موافقتنامه راهگذر حمل ونقل بین‌المللی شمال - جنوب در شهریور ماه ۱۳۷۹ در سن پترزبورگ به امضای وزرای حمل و نقل سه کشور ایران، هند و روسیه رسید؛ این راهگذر مهم یکی از مسیرهای مهم ترانزیتی در آسیای میانه است و کشورهای همکرانه آن هر یک با تشکیل اتحادیه و انعقاد قراردادهای همکاری در رقابتی همه‌جانبه به توسعه و تجهیز بنادر، جاده‌ها، ترمینال و مسیرهای ریلی خود می‌پردازند.
«رقابت» از جمله مفاهیم تحول آفرینی است که سالیان طولانی در فضای کسب و کار، بر ذهن بسیاری از مدیران کشورهای جهان حکمرانی کرده است. بسیاری از مدیران و رهبران ملت ها تنها راه پیروزی و موفقیت کشور خود را در پیشی گرفتن از رقبا و گرفتن سهم بیشتر از بازار تقاضای موجود می دانند. این در حالی است که با در نظر گرفتن شتاب ذاتی دنیای امروز و تغییر مداوم متغیرهای محیطی، بسیاری از داده های تحلیلی را دیگر نمی‌ توان منجمد کرد و بر اساس آنها دست به برنامهریزی های بلند مدت برای آینده زد. به همین دلیل طی چند سال اخیر جنبشی در حوزه نوآوری و خلاقیت در استراتژی کسب و کارها به راه افتاده است که یکی از مهمترین نتایج آن را میتوان «استراتژی اقیانوس آبی» نام برد. نامگذاری استراتژی اقیانوس آبی بر اساس تشبیهی دو وجهی صورت گرفته است که فضای کسب و کار را به دو اقیانوس آبی و قرمز تقسیم می کند. شناخت این دو فضا و تفکر مسلط بر هر یک، به کسب و کارها و مدیران و گردانندگان آنها کمک می کند خود را محصور در فضای تارعنکبوتی رقابت های سخت و بعضاً مرگباری که در این زیست بوم پدید می آیند، نبینند. آینده اقتصادهای جهانی لزوماً محکوم به دوراهی «رقابت یا فنا» نیست. خلق بازاری تازه با بهرهگیری از نوآوری ارزش آفرین و رشد مطمئن درون بازارهای جدید ناشی از غیبت رقبا نیز گزینه دیگری است که پیش روی بنگاه ها و رهبران اقتصادی کشورها قرار دارد.
در هندسه ذهنی، تمام حوزه های کاری و خدماتی جهان را می توان به دو نوع اقیانوس تشبیه کرد: یکی اقیانوس آبی، و دومی اقیانوس قرمز. اقیانوس‌های قرمز معرف تمامی صنایع و بازارهای شناخته شده ای هستند که امروزه در جهان وجود دارند. در اقیانوسهای قرمز، محدودیت‌ها و حد و مرزهای صنایع و اقتصادها تعریف شده و مورد پذیرش قرار گرفته اند و قواعد بازی رقابت در آنها مشخص است. در اقیانوس‌های قرمز، سازمانها و کسب و‌کارها سعی می‌کنند نسبت به رقبا عملکرد بهتری از خود نشان دهند تا به این ترتیب سهم بیشتری از تقاضای موجود در بازار را از آن خود کنند. اقیانوس‌های قرمز به واسطه آنکه بازیگران متعددی را در خود جای داده اند و در نتیجه رقابت شدیدی بر فضایشان حاکم است، احتمال سودآوری و رشد کمی دارند. نام اقیانوس قرمز به واسطه رقابت سخت و کشنده میان سازمانها و محیط خون آلود ناشی از این رقابت سرسختانه انتخاب شده است. از سوی دیگر اقیانوس‌های آبی، تمامی صنایع و بازارهایی را زیرچتر خود قرار میدهد که در حال حاضر وجود ندارند. از اقیانوس‌های آبی تاکنون هیچ بهره‌ برداری صورت نگرفته است و هیچ رقیبی در آن ها وجود ندارد، بنابراین پتانسیل بالایی برای رشد و سودآوری در آنها وجود دارد.
چاره جویی برای حرکت کشتی دیپلماسی دریایی ایران
ارسال دیدگاه
اخبار روز
ضمیمه