گروه شیلات- سید احمد رضا هاشمی - صيد تون ماهيان در دنيا، عمدتاً در آسيا به خصوص اندونزی به  عنوان توليدكنندگان اصلي صورت گرفته و ساير كشورهاي مهم در صيد تون ماهيان در آسيا شامل ایران، ویتنام، ژاپن و فیلیپین هستند. كشورهاي اسپانيا و فرانسه در قاره اروپا و همچنین کشورهای اکوادور و ایالات متحده در قاره آمریکا، كشورهاي مهم در صيد تون ماهيان به حساب می‌آیند 
به گزارش اقتصادسرآمد، سید احمد رضا هاشمی عضو هیت علمی مرکز تحقیقات شیلاتی آب های دور (چابهار)در مطلبی به روزنامه دریایی اقتصادسرآمد نوشت: این مقاله به مناسبت روز جهانی تون ماهیان (روز 2 ماه می) که توسط قطعنامه 124/71  مجمع عمومی سازمان ملل در دسامبر سال  2016 به جهت افزایش توجه و آگاهی نسبت به مدیریت و حفاظت ازگونه های تون ماهی نام گذاری شده، انتشار یافته است. 
تون ماهیان: تون ماهیان از راسته پرسی فورم  و خانواده اسکمبریده ، دارای 15 جنس و 52 گونه بوده می باشد. همه اعضای خانواده تون ماهیان دریایی و پلاژیک بوده و در ناحیه میانی آب در لایه بالایی (ازسطح تا عمق300 متر) زندگی می کنند و گاهی مهاجرت های مهم غذایی یا تولید مثلی انجام می دهند. تون ماهيان جزء ماهيان مهم اقتصادي براي اكثر كشورهابوده و با ارزش ترين آبزيان اقتصادي از نظر صيد صنعتي در آب هاي جهان هستند. به طور کلی تعداد ذخایر تون ماهیان تجاری در جهان را 23 ذخیره می داند که گونه ها را به صورت اقیانوس مورد بررسی قرار می دهند، بطور مثال در مورد ماهی گیدر بدین صورت است که ماهی گیدر اقیانوس هند، ماهی گیدر اقیانوس اطلس، ماهی گیدر شرق اقیانوس آرام و ماهی گیدر غرب و مرکز اقیانوس آرام می باشد.

شکل 1: تون ماهی زرد باله (گیدر)
تون ماهی باله زرد  یا گیدر :
رده بندی، زیست شناسی: کلاس (رده): Actinopterygii - راسته:  Perciformes - خانواده:  Scombridae - نام انگلیسی: En - Yellowfin tuna (3Alpha Code: YFT)  مترادف: Scomber albacores Lacepede, 1800
زیستگاه:  گونه گرمسیر و نیمه گرمسیری با مهاجرت‌های وسیع، در عرض‌های 59 شمالی و 48 درجه جنوبی  که در آب‌های ساحلی و اعماق تا 250 متر وجود داشته (معمولاً 1 تا 100 متر) و گونه سطح زی با مهاجرت دریایی (اوشنودرموس) و دمای ترجیحی 15 تا 31 درجه سانتی گراد می‌باشد.
پراکنش: در سرتاسر مناطق گرمسیر و نیمه گرمسیر به جز دریای مدیترانه دیده می‌شوند (شکل 2).
پراکنش در ایران: دریای عمان.
 
شکل 2: پراکنش ماهی گیدر در جهان
زیست شناسی:
 تون ماهی زرد باله گونه ای اپی پلاژیک مهاجر مناطق گرمسیر و نیمه گرمسیر که در تمای اقیانوس‌ها (آرام، اطلس و هند) دیده می‌شود. در اعماق تا 250 متر وجود داشته (معمولاً تا اعماق 100 متر) و بالغین به اعماق بالاتر و نواحی دورتر از ساحل تمایل دارند (برعکس نابالغین). حرارت ترجیحی آن‌ها بین 15-31 درجه سانتی گراد بوده و حداکثر طول 239 سانتی متر (معمولاً حدود 150 سانتی متر)، حداکثر وزن 200 کیلوگرم و حداکثر سن 9 سال برای این گونه گزارش شده است. یک گونه اقیانوسی در بالا و پایین ترموکلاین، تشکیل گله براساس  اندازه بوده و گله‌های تک گونه یا چند گونه را تشکیل می‌دهند. گاهی با پروپوزها  گله‌های بزرگ را تشکیل داده و متمایل با اجسام شناور در سطح آب دیده می‌شوند. تخم و لارو پلاژیک داشته و در عرض‌های کم در سرتاسر طول سال تخم ریزی داشته و در عرض‌های بالا محدود به فصل تابستان است. به اکسیژن حساس بوده و زیر لایه ترموکلاین دیده نمی‌شوند. در ايران اين ماهي به نام گيدر موسوم است. تون زرد باله از نظر اندازه، دومين گونه بزرگ تون ماهيان است. بدن آن به شدت دوكي شكل است و عمیق‌ترین قسمت آن در زير اولين باله پشتي قرار دارد و به طور قابل توجهی به طرف ساقه دمی شیب دار شده است. دارای دو باله پشتی است. در ماهیان بالغ، دومین باله پشتی و باله مخرجي (مستقيماً زير باله دوم پشتي) بسيار بلند است و در نمونه‌های بزرگ‌تر، طویل‌تر نيز می‌گردد. باله سينه اي نيز در مقايسه با ساير گونه‌ها، كاملاً بلند است و به فاصله بين دو باله پشتي می‌رسد. ساقه دمي كاملاً استوانه اي شكل و داراي سه سري کیل  است. داراي 7 تا 10 بالچه پشتي و شكمي است. نواري از فلس‌های بزرگ به صورت دايره اي در اطراف بدن و پشت سر وجود دارد و فلس‌ها در قسمت سينه اي وجود ندارند. اين ماهي داراي چشمان كوچك و دندان هاي مخروطي و كيسه شنا می‌باشد. رنگ بدن اين گونه، در قسمت بالا و پشت به رنگ آبي تيره متاليك يا سبز تيره است درصورتيكه شكم و قسمت‌های پایين تر سفيد نقره اي است كه توسط تعداد زيادي خطوط عمودي قطع می‌شود. شايد مشخص‌ترین خطوط، نوار طلايي است كه در طرفين ماهي وجود دارد، دومين باله پشتي، باله مخرجی و بالچه‌ها به رنگ زرد روشن هستند و حاشيه بالچه‌ها نوار باريكي از رنگ سياه دارد. در حقيقت نام اين ماهي به دليل رنگ زرد روشن باله‌های نرم پشتي و مخرجي آن است. باله‌های پشتي و مخرجي آن با افزايش سن ماهي، طویل‌تر می‌شوند. باله‌های سینه ای بلند آن تا مخرج کشیده می‌شوند. دومین باله پشتی و باله‌های مخرجی در بالغین بلندتر هستند. انـدازه ماهـي در تشكيل گله، چه به صورت تك گونـه اي و چه به صورت چنـد گونـه اي، بسيار مهم و عامل تعيين كننده می‌باشد. گيـدرهاي بزرگ همراه با دلفین‌ها گله تشكيل می‌دهند و جذب اجسام شنـاور روي آب می‌شوند كه ادوات جلب كننده ماهي يا FADs ناميده می‌شوند. از ماهـي، سخت¬پوستان و اسكوئيد تغـذيـه می‌کند. اين ماهـي حساسيت شـديدي نسبت به كمبود اكسيژن دارد و در نـواحـي گرمسيري در عمـق بيـش از 250 متر صيـد گيـدر مشاهده نشـده اسـت. تخم ريزي در تمـام طـول سـال به صورت مقطعي انجام می‌شود و داراي يـك اوج تخم ريـزي تابستانـه یا بهاره می‌باشد. از تـورهاي محاصره اي نظيـر پرساين براي صيـد گله‌هایی كه نـزديك سطـح هستند اسـتفاده می‌شود. عمدتاً به صورت منجمـد، تـازه، كنسـرو شـده و دودي به فروش می‌رسد و براي ساشیمـي  از ارزش بالايـي برخـوردار است.
 تغذیه: 
این گونه گوشت خوار بوده و ماهی، سخت پوستان و نرم تنان در تغذیه آن زیاد دیده شده و سطح غذایی 4/4 می‌باشد. لاروها و نوزادان اين ماهي در آب‌های سطحي می‌مانند، درصورتي كه بزرگسالان در اعماق بيشتر يافت می‌شوند. تون زرد باله در تمامي مراحل زندگي يك شکارچي فرصت طلب بوده و از هر شكاري كه در دسترس باشد تغذيه می‌کند. اين ماهي اساساً در طول روز تغذيه می‌کند. لاروها از سخت پوستان زئوپلانكتوني و نوزادان از جوامع اقيانوسي اپي پلاژيك يا مزوپلاژيك يا مراحل بعد از لاروي و يا مراحل قبل از لاروي موجودات وابسته به كف يا جزاير مرجاني تغذيه می‌کنند. بزرگسالان از سخت پوستان، سرپايان (اختاپوس، اسكوئيد و غيره) و ماهي تغذيه می‌کنند. همچنين در آب‌های سواحل غربي كاليفرنيا، مكزيك و جنوب كاليفرنیا، خرچنگ قرمز شناگر و آنچوي نيز بخش‌های مهمي از تغذيه اين ماهي را به خود اختصاص می‌دهند.
روش صید:
 صید تجاری به وسیله تور پرساین، تور گوشگیر و رشته قلاب طویل صورت می‌گیرد. ابزار صیادی عمده صید ماهی گیدر در اقیانوس هند در شکل 3 نمایش داده شده و به ترتیب تور پرساین (35 درصد)، تور گوشگیر (17 درصد) و رشته قلاب طویل (16 درصد) از کل میزان صید در اقیانوس هند را شامل می‌گردد. کشورهای اتحادیه اروپا با حدود 22 درصد از صید کل (کشور اسپانیا (14 درصد) و فرانسه (8 درصد) ، مالدیو (13 درصد) و ایران (11 درصد) در اقیانوس هند، بیشترین بهره برداری این گونه را دارا هستند. حداکثر محصول پایدار  این گونه در اقیانوس هند (339-436) 403 هزار تن در نظر گرفته شده (سال 2020) و به نظر می‌رسد در حال حاضر در کشور با اضافه برداشت از این گونه مواجه هستیم.
 
شکل 3: ابزار صیادی عمده صید ماهی گیدر در اقیانوس هند
ارزش اقتصادی: 
این گونه دارای ارزش تجاری زیادی بوده و صید آن در سالیان اخیر به شدت افزایش داشته است. در بين گونه‌های تون ماهيان، لارو تون زرد باله از طريق فقدان رنگدانه بر روي دم و حضور يك لكه سياه در زير چانه شناسايي می‌شود. لارو تون زرد باله سريعاً رشد می‌کند و به وزن تقريبي 4/3 كيلوگرم در طي 18 ماه و 5/63 گيلوگرم در طي 4 سال می‌رسد. از نظر بیولوژیکی، رشد این ماهی در طی دو مرحله صورت می‌گیرد: یک مرحله رشد کند که تا حدود 65 سانتی متر می‌رسد و یک مرحله رشد سریع که به بالاترین حد رشد رسیده و این ماهی توانایی رسیدن به وزن 180 کیلوگرم را نیز دارد. زیستگاه‌های این ماهی بر طبق مراحل مختلف رشد متغیر است که ناشی از تغییرات در ظرفیت‌های هیدرودینامیکی و هیدرواستاتیکی رخ داده در این ماهی در طی دوره رشد می‌باشد. اين ماهي توانايي مهاجرت در مسافت های طولاني را دارد و به سمت آب‌های با دماي مناسب می‌رود. درجه بالايي از هم جنس خواري  به صورت تغذيه بزرگسالان از نوزادان در بين اين گونه، در آب‌های جنوب فیلیپین مشاهده شده است. شكارچيان لاروها و نوزادان تون زرد باله، شامل پرندگان دريايي، پروپوئيزها، ماهی‌ها و ساير جانوران هستند و شكارچيان بزرگسالان تون زرد باله، شامل پستانداران دريايي و کوسه‌ها هستند. تون‌های زرد باله بزرگ‌تر (بيش از 100 پوند وزن) به چندين دليل ارزش بيشتري از ماهيان كوچكتر این گونه دارند:
1-ميزان بالاتر محصول در صنايع شيلاتي
2-رنگ قرمز بیشتر گوشت
3-ميزان چربي بيشتر گوشت
گوشت اين ماهي به طور گسترده به صورت تازه، كنسرو شده، منجمد، فيله و دودي كاربرد دارد و به صورت خام مورد استفاده قرار می‌گیرد (مخصوصاً براي تهيه ساشیمی ) و همچنين براي سرخ كردن و كباب كردن نيز بسيار مناسب است. به دليل طعم ملايم و بافت نرم آن، اين ماهي داراي طرف داران زيادي است. ارزش غذایی مختلف در 100 گرم گوشت ماهي تون زرد باله به این صورت است: كالري 108، چربي كل 95/0 گرم، كل اسيدهاي چرب اشباع 235/0 گرم، كلسترول 45 ميلي گرم، سلنيوم 5/36 ميكروگرم، سديم 37 ميلي گرم، پروتئين 38/23 گرم و فاقد هر گونه كربوهيدرات می باشد.
میزان صید در ایران و جهان:
 میزان صید ماهی گیدر از حدود 20 هزار تن (بیش از 32 درصد صید تون ماهیان آب‌های جنوب) در سال 1376 به حدود 44 هزار تن (حدود 16 درصد صید تون ماهیان آب‌های جنوب) در سال 1400 رسیده است (اداره آمار و اقتصاد صید، معاونت صید سازمان شیلات ایران). استان سیستان و بلوچستان دارای بیشترین میزان صید ماهی گیدر در آب‌های جنوب کشور است (بیش از 80 درصد). میزان صید جهانی این گونه حدود 5/1 میلیون تن بوده (رتبه دوم صید تون ماهیان در جهان و رتبه هشتم میزان صید گونه‌های جهان در سال 2020) و نزدیک 22 درصد صید تون ماهیان در جهان را شامل شده و غرب اقیانوس آرام (41 درصد)، اقیانوس هند (29 درصد) و اقیانوس اطلس (10 درصد) دارای بیشترین میزان صید آن هستند. وضعیت ذخیره این گونه در اقیانوس آرام به رنگ سبز (کمتر بهره برداری شده)، اقیانوس اطلس به رنگ زرد (بهره برداری کامل) و در اقیانوس هند به رنگ قرمز (بهره برداری بیش از حد) می‌باشد (شکل 4 الف، ب، ج)
شکل 4- الف) میزان صید ماهی گیدر در جهان (2019-1950)
شکل 4- ب) میزان و نسبت صید ماهی گیدر به تون ماهیان در ایران 
شکل 4- ج) میزان صید ماهی گیدر در ایران (استان س و ب= سیستان و بلوچستان)
شاخصه‌های زیستی: 
مقایسه شاخصه‌های زیستی تون ماهی زرد باله با مطالعات دیگر در نقاط مختلف جهان در جدول 1 نمایش داده شده است. به نظر می‌رسد نواحی غربی اقیانوس هند دارای تون ماهیان زرد باله با طول بی نهایت و ضریب رشد کمتری نسبت به نواحی شرقی اقیانوس بوده و همچنین روند طول بی نهایت و ضریب رشد این گونه در دریای عمان طی دو دهه گذشته نشان دهنده آن است که این گونه با کاهش طول بی نهایت و افزایش ضریب رشد مواجه بوده است که این تغییرات می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد؛ و از جمله دلایل آن افزایش صید و فشار صیادی طی دوره یاد شده باشد. تفاوت‌های موجود در طول بي نهايت و ضريب رشد متأثر از تفاوت‌های اكولوژيكي هر ناحيه مي‌باشد. 
جدول 1: مقایسه شاخصه‌های زیستی تون ماهی زرد باله در نقاط مختلف جهان
منبع    منطقه    ∞L    K    to    A
Maldeniya and Joseph (1986)    جنوب و غرب سریلانکا    178    47/0    2/0-    3/6
Anonymous (1987)    سوماترا    175    5/0    -    6
John and Reddy (1989)    سواحل غربی هندوستان    175    29/0    -    3/10
Chantawong, (1998)    سواحل شرقی هندوستان    194    66/0    27/0-    1/11
Tantivala (2000)    سواحل شرقی هندوستان    185    34/0    003/0-    -
Kaymaram et al. (2000)    دریای عمان (ایران)    189    42/0    23/0-    -
Somvanshi et al. (2003)    دریای عرب    193    2/0    -    -
Ramalingam et al. (2012)    دریای نیکوبار (هند)    173    39/0    09/0-    6/7
Prathibha et al. (2012)    سواحل شرقی هندوستان    197    3/0    11/0-    1/10
Kaymaram et al. (2014)    دریای عمان (ایران)    183    45/0    18/0-    5/6
هاشمی و همکاران، 1399    دریای عمان (ایران)    165    54/0    17/0-    91/4