گروه شیلات – امید اسماعیلی - حدود 14 سال پیش ماهی تیلاپیلا وارد ایران شد همین ماهی تحت عنوان یک پروژه و به صورت آزمایشی در موسسه تحقیقات شیلات کشور مورد تحقیق قرار گرفت و پس از بررسی مشکلات احتمالی از سال 97 و بعد از صدور مجوز سازمان محیط‌زیست عملاً پرورش این گونه آبزی در چهار استان غیرساحلی کشور ازجمله سمنان، استان یزد، خراسان‌جنوبی و استان قم توسط بخش خصوص آغاز شد.این پروسه پرورش ماهی تیلاپیلا اما در سال 99 به دلیل مخالفت سازمان محیط‌زیست در عمل متوقف شد. اخیراً اما در خبرها آمده است با پی گیری های سازمان شیلات قفل‌های توسعه پرورش این ماهی پرازرش باز شده است. در همین رابطه روزنامه دریایی اقتصادسرآمد به مرور اظهارات سیدقباد مکرمی، مدیرکل دفتر آبزیان آب‌شیرین سازمان شیلات پرداخته که در ذیل با هم می خوانیم:

ریشه مخالفت‌ و علت مخالفت با تولید ماهی تیلاپیلا چیست؟
در کشورما کسانی که اصلاً تخصص تغذیه ندارد در مورد این ماهی اظهار نظر می کنند و مقالاتی را درج کرده‌اند. به نظر من در مورد این ماهی کمی کم لطفی شده است چراکه این ماهی با هزینه خیلی کمتری تولید می شود و کمترین وابستگی را به منابع غلات دارد و از همه مهم‌تر کاملا منطبق با شرایط خشکسالی است. ما مزارعی در ایران داریم که با 60 سی‌سی آب در ثانیه یعنی روزانه فقط 2000 لیتر که معادل مصرف آب یک شناور کولر در تهران است، قدرت تولید 15000تن ماهی تیلاپیلا را دارند. این‌ها اعدادی هستند که نمی توان بی‌تفاوت از کنار آن ها گذشت.

 چرا نگاه به تولید ماهی تیلا پیلا در جهان، بد بینانه نیست اما در ایران برعکس است؟
ببینید، سیستم‌های آبزی‌پروری، کاملاً جدا از منابع طبیعی هستند. وقتی ما آبزی را در سیستم آبزی پروری چه مدار بسته، چه سیستم‌های استخرهای بتنی پرورش می‌دهیم؛ جای نگرانی نیست. پرورش این ماهی سال هاست که در دنیا انجام شده، به عنوان مثال در سال 2020 بیش از 6 میلیون و 200 هزار تن تولید شده و دومین ماهی پر تولید جهانی بوده است.ما در کشورمان نباید اینقدر نگاه بدبینانه به این ماهی داشته باشیم که احساس کنیم این ماهی حتماً به منابع آبی کشور راه پیدا می‌کند. متاسفانه موارد منفی که در مورد تیلاپیلا در برخی رسانه‌ها مطرح شد نوعی کم لطفی در حق این ماهی و افکار عمومی بود.واقعیت را بپذیریم که برای تامین نیاز پروتئینی کشور باید به سوی منابع پروتئینی برویم که وابستگی کمتری به غلات دارند و این همان راهکاری است که در دنیا درحال انجام است، هیچ گزارشی درباره فرار و نفوذ این ماهی از مزارع آبزی‌پروری به منابع آبی وجود نداشته است؛ انتخاب استان های غیرساحلی برای پرورش تیلاپیلا در این استان ها با توجه به شرایط منابع آبی خاص آن هاست.ما با توجه به تغییرات اقلیمی، خشکسالی‌هایی که داریم صد درصد باید به فکر آینده تامین پروتئین کشور باشیم. اگر بخواهیم از نگاه سازمان شیلات به موضوع نگاه کنیم، نمی‌توانیم بی تفاوت از اسم این ماهی به عنوان دومین ماهی پر تولید در جهان بگذریم.
 
وضعیت تولید و پرورش این ماهی در دنیا به چه شکل است؟
در حال حاضر  ماهی تیلاپیلا در 144 کشور دنیا در حال پرورش است و فقط کشورهای خاص سردسیر مثل اسکاندیناوی این ماهی را نمی توانند پرورش د‌هند. این نوع ماهی  به عنوان مرغ آبزی‌پروری در دنیا مطرح است به طوری که اخیرا در گزارشی در مجله آبزی‌پروری جهانی در سوئد هم در سیستم‌های مدار بسته این ماهی در حال پرورش است.در کشوری مثل آمریکا در 14 ایالت آن بدون مجوز این ماهی را پرورش می‌دهند. در کشورهایی مثل سویس، آلمان، فرانسه و کشورهای مختلف این ماهی را پرورش می‌دهند.یکی از مواردی که مطرح شده، این است: «کسانی که این ماهی را مصرف می‌کنند، دچار آلزایمر یا بیماری قلبی می‌شوند» چطور ممکن است سازمان غذا و دارو آمریکا یا کمیسیون امنیت غذایی اتحادیه اروپا خوردن این ماهی را حتی به خانم‌های باردار، ان هم دوبار در هفته توصیه کنند. 

از وضعیت تولید و پرورش ماهی تیلاپیلا بگویید پی گیری های شما در سازمان شیلات ایران نتیجه بخش بود؟
بله با تمهیداتی که هیئت مقررات‌زدایی موانع توسعه پرورش ماهی تیلاپیلا پرازرش برداشته شد به طوری که بدون هیچ گونه محدودیتی مجوز پرورش آن در پنج استان از جمله استان خراسان رضوی، استان سمنان، استان یزد، استان خراسان‌جنوبی و استان قم صادر شده است.

آیا  به تعداد استان‌های غیرساحلی، مجوزی اضافه شده است؟
بله استان خراسان رضوی یکی از استان های غیر ساحلی است که با مصوبه کمیسیون هوای پاک به جمع استان های فعال در پرورش ماهی تیلاپیلا اضافه شده و در حال حاضر مجوز مربوطه آن در این استان صادر شده که بدین ترتیب در کشورمان درحال حاضر پنج استان با قدرت در عرصه تولید ماهی تیلاپیلا فعال شده اند.

برنامه سازمان شیلات برای پرورش تیلاپیلا در کشور چیست؟
خوشبختانه در پنج استان مذکور شرایط پرورش و تولید تیلاپیلا کاملاً مهیا است و کسانی که بخواهند سرمایه گذاری کنند، می‌توانند ورود کنند. در نهایت باید عرض کنم که همه ما یک کشور هستیم و نمی‌توانیم به صورت جزیره‌ای عمل کنیم و همه تابع یک قانون هستیم و جای تشکر دارد از نمایندگان مجلس و دولت محترم که با تصویب قانون تسهیل صدور مجوزهای کسب و کار در این زمینه راهگشا شدند.
 در حال حاضر هیچ گونه مشکلی برای پرورش ماهی تیلاپیلا در استان های خاص وجود ندارد و تمام دستگا‌ه‌های دولتی موظف هستند از این قوانین تبعیت کرده و سلیقه‌ای عمل نکنند.نها گذشت با وجود قوانین موجود مسیری برای تولید این گونه مهم و پر اهمیت برای امنیت غذایی کشور باز شده است. در سند امنیت غذایی به تولید این ماهی اشاره شده و برای تولید آن تناژ تولید در نظر گرفته شده است که جای امیدواری دارد.