همایون الهی- وابط ایران و عربستان به هنگام حضور نظامی انگلستان در منطقه تحت تأثیر سیاست‌های این دولت قرار داشت. تا مدتی بعد از خروج نظامی انگلستان نیز عربستان از دیدگاه ایران به عنوان یک قدرت رقیب در خلیج فارس به حساب نمی‌آمد در این زمان این عراق بود که با توجه به توان‌های بالقوه و بالفعل خود و به خصوص نزدیکی به اتحاد جماهیر شوروی به عنوان رقیب جدی در مقابل منافع و موقعیت ایران در خلیج فارس به حساب می‌آمد. به علاوه ایران و عربستان بعد از سال‌های ۱۹۷۱ میلادی (۱۳۵۰شمسی) به عنوان پایه‌های اصلی سیاست «دوستونی» آمریکا در منطقه محسوب می‌شدند که این امر آن‌ها را کم و بیش به سوی یک سیاست همگون هدایت می‌کرد. این وضع به تدریج در دهه ۱۹۷۰ میلادی (دهه۱۳۵۰شمسی) تغییر یافت. حضور نظامی ایران در عمان، مسلط شدن بر تنگه هرمز، افزایش توان نظامی رژیم شاه، اهمیت یافتن هرچه بیشتر نفت (چه از نظر کمیت و چه از نظر قیمت)، باعث نگرانی عربستان شد. از نقطه نظر عربستان نفوذ ایران در منطقه نه تنها می‌توانست صدور نفت این کشور را منوط به خواست و حسن نیت ایران گرداند، بلکه ممکن بود با سقوط شیخ نشین‌ها سیستم حکومتی قبیله‌ای عربستان نیز متزلزل شود. با توجه به این طرز تلقی بود که عربستان مخالفت خود را با حضور ایران در عمان اعلام نمود و برخلاف پیشنهاد ایران مبنی بر انعقاد یک پیمان امنیتی دستجمعی با حضور همه کشورهای منطقه از جمله ایران و عراق مخالفت نمود و در عوض پیشنهاد ایجاد یک پیمان دفاعی بین شش کشور منطقه و بدون حضور عراق و ایران را نمود. عربستان برای هموار نمودن راه انعقاد چنین پیمانی، با عجله برخی اختلافات مرزی خود را با کشورهای همجوار حل نمود، چنانکه با ابوظبی مسأله بورمی و لیوا را در سال ۱۳۵۳ (۱۹۷۴) با گرفتن یک کریدور از میان این منطقه به خلیج فارس در مقابل تغییر خطوط مرزی دیگر به نفع ابوظبی حل نمود. همچنین در سال ۱۳۵۴ (۱۹۷۵)، عربستان منطقه بی‌طرف را با کویت تقسیم نمود بدون آنکه مسایل دوجانبه ناشی از این تقسیم را حل نماید. هرچند با وجود این به علت مخالفت شدید ایران با طرح پیمان دفاعی بدون حضور ایران در آن، این طرح تا سال ۱۳۶۲(۱۹۸۳) عملی نشد. فقط بعد از شدت گرفتن جنگ عراق علیه ایران بود که شورای همکاری خلیج فارس در ماه مه۱۹۸۳ میلادی با عضویت شش کشور عربستان، امارات متحده، عربی، قطر، بحرین، کویت و عمان تشکیل شد.
در کنار این کوشش، عربستان در سایر زمینه‌ها نیز از دهه ۱۳۵۰ (نیمه دهه۱۹۷۰) کوشش‌هایی را برای کاهش توان تأثیرگذاری ایران در منطقه دنبال کرد. در بخش نظامی، عربستان ضمن تشویق حضور آمریکا در منطقه به عنوان حامی خود، به گسترش توان نظامی خود پرداخت تا جایی که در سال ۱۳۵۴ (۱۹۷۵) هزینه نظامی عربستان سعودی به 771/6 میلیارد دلار رسید. همزمان عربستان برای کاهش وابستگی خود به تنگه هرمز طرح‌هایی را برای ایجاد خطوط لوله انتقال نفت از طریق دریای سرخ و دریای عرب آغاز نمود. این طرح‌ها عبارت بودند از:
طرح خط لوله ماوراء عربستان (پترولاین) به طول ۱۲۸۷ کیلومتر از غوار و عبقیق در استان الحسا واقع در سواحل خلیج فارس به مرکز صنعتی ینبوع در دریای سرخ. این بندر به عنوان مرکز صنایع پتروشیمی و پالایشگاه‌های نفتی در نظر گرفته شده است. هزینه این خط 5/1 میلیارد دلار (به قیمت سال ۱۹۷۵میلادی) بود. اجرای این طرح در سال ۱۳۵۶ (۱۹۷۷) شروع و به سال ۱۳۶۲ (۱۹۸۳) پایان یافت. این لوله ظرفیت 8/1میلیون بشکه در روز را دارد که با تغییراتی ظرفیت آن می‌تواند به ۳ میلیون بشکه نفت در روز برسد. 
طرح خط لوله دوم که ظرفیتی برابر ۲میلیون بشکه نفت در روز را دارد از الحسا به مکلّا در اقیانوس هند می‌بایست کشیده می‌شد. این خط لوله از سراسر صحرای ربع الخالی و سپس از کشور یمن جنوبی باید بگذرد: اجرای این طرح با توجه به وجود صحرای ربع الخالی دارای هزینه بسیار است و به علاوه چون از یمن می‌گذشت با توجه به اختلافات مرزی عربستان و یمن دارای مشکلات سیاسی نیز بود.
 خط لوله دیگری که طراحی شده بود قرار بود نفت منطقه شیبه (در جنوب مرزهای امارات متحده عربی) را از طریق استان ظفّار عمان به دریای عرب انتقال دهد. ساخت این خط لوله در سال ۱۳۵۴ (۱۹۷۵) پیشنهاد شد و به علل مختلف از جمله جنگ در منطقه ظفّار به تأخیر افتاد. توجیه عربستان برای ساخت این خطوط لوله یک توجیه اقتصادی بود. در حالی که دولت ایران این اقدام را یک امر استراتژیک تلقی می‌کرد که بدان وسیله اتکاء عربستان را به تنگه هرمز و در نتیجه به ایران کاهش می‌داد از نقطه نظر عربستان وجود این خطوط لوله، جایگزینی نه تنها برای صادرات نفت این کشور به هنگام وقوع جنگ و درگیری در خلیج فارس بود، بلکه امکان ادامه صدور نفت در وضعیت‌های نامناسب جوی نیز بود که بارگیری نفتکش‌ها را مشکل یا غیرممکن می‌ساخت.