گروه بازارسرمایه - مسعود وطنخواه - یکی از دلایل کاهش 62هزار واحدی شاخص کل بورس در هفته گذشته، تصمیم خلق‌الساعه در حوزه صنعت پالایشی است. هفته گذشته تصمیم درباره تغییر نرخ اعلام‌شده برای صنایع پالایشی از سوی نفت و پالایش سبب تاثیر مستثقیم بر نرخ کرک ‌اسپرد پالایشی شد.
به گزارش خبرنگار اقتصادسرآمد، کرک اسپرد Crack Spread به تفاوت کلی قیمت‌گذاری بین هر بشکه نفت خام و فرآورده‌های نفتی و پالایش‌شده از آن اشاره دارد. به بیان ساده‌تر، به اختلاف قیمت بین یک بشکه محصول با یک بشکه نفت خام، کرک اسپرد گفته می‌شود.
نرخ کرک اسپرد بر اساس مقدار عدد اکتان بنزین محاسبه می‌شود به عبارت دیگر، هر چه عدد اکتان یا همان به‌سوزی بنزین بالاتر باشد قیمت بنزین تولیدی هم بیشتر و به تبع آن سود محصول افزایش می‌باید. کرک اسپرد (مابه تفاوت قیمت نفت خام و فرآورده) پالایشگاه‌های ایران به حدود 7 رسیده است که این موضوع متاثر از افزایش قیمت نفت بوده و در صورت ثبات، همچنان این عدد بالاتر خواهد رفت.
«کرک» اصطلاحی برای تجزیه نفت خام به محصولات اصلی، از جمله گازهایی مانند: پروپان، سوخت گرمایشی، بنزین، تقطیرهای سبک (مانند سوخت جت)، تقطیرهای میانی (مانند سوخت دیزل) و تقطیرهای سنگین (مانند گریس) است.

تعدیل منفی در پالایشی‌ها
ابلاغیه جدید وزارت نفت، بنزین با اکتان 87 یا همان بنزین معمولی منظور نظر است. تفاوت 5دلاری برای بنزین اکتان 87 با اکتان 91 دارای یورو5 سبب شده است که شرکت‌های پالایشی با کاهش سود مواجه شوند، البته این تاثیرگذاری بستگی به سبد تولیدی از یک شرکت پالایشی تا شرکت دیگر متفاوت است.
مورد بعدی در این ابلاغیه، تاریخ موثر یا همان محاسبه است. تاریخ مورد نظر از ابتدای سال 1402 است. نظر به اینکه اکنون 9ماه از سال گذشته است و شرکت‌های پالایشی صورت‌های مالی شش ماهه خود را بر طبق روش قدیمی اعلام کرده‌اند برای تطبیق با این مصوبه جدید مجبورند که دوباره شناسایی بهای‌تمام‌شده و هزیته و به طوری کلی صورت مالی را گزارش کنند و با توجه به تاثیر منفی این مصوبه پیش‌بینی فعالان بازار سرمایه این است که کاهش سود اعلامی از سوی صنعت پالایشی محقق می‌شود.

 ابلاغیه جدید وزارت نفت و تاثیر آن بر کرک اسپرد پالایشگاه‌ها
طبق ابلاغیه جدید وزارت نفت برای محاسبه نرخ خوراک نفت خام و فرآورده‎های پالایشگاه‌ها تغییراتی در فرمول انواع مختلف بنزین لحاظ شده است. طبق محاسبات انجام شده برای 3 نوع بنزین مختلف، میانگین بنزین اکتان 87 معمولی از ابتدای سال 1402 طبق فرمول قدیم برابر با 85.8 دلار برای هر بشکه بوده است. این نرخ برای بنزین 87 یورو 5 و اکتان 91 یورو 5 به ترتیب 90 و 95 دلار بوده است. حال طبق فرمول جدید ابلاغ شده از طرف وزارت نفت شاهد کاهش 14% برای بنزین اکتان 87 معمولی و افت 10% و 8% برای بنزین های 87 و 91 یورو 5 هستیم.
این ابلاغیه تا پایان 1404 معتبر خواهد بود بنابراین به نظر می‌رسد تعدیل منفی در گزارش‌های 6 ماهه نخست 1402 پالایشگاه‌ها خواهیم داشت. بیش‌ترین اثر منفی فرمول‌های جدید بر روی پالایشگاه‌هایی خواهد بود که بنزین با کیفیت کمتر (شاوان، شبندر، شتران) تولید می‌کنند و از طرفی نیز سهم تولید بنزین در سبد محصولات آن‌ها بالا می باشد ( شبندر، شاوان، نفت ستاره خلیج فارس)
نرخ‌های لحاظ‌ شده در محاسبات بر اساس قیمت‌های جهانی در مجله پلتس و بدون لحاظ تخفیف‌های وزارت نفت برای خوراک تحویلی به پالایشگاه‌ها است. خوراک پالایشگاه‌ها مشمول 5% تخفیف و علاوه بر آن با توجه به کیفیت نفت که 5 دلار برای نفت سبک و 6 دلار برای نفت سنگین است محاسبه می‌شود.

کاهش 19هزار واحدی شاخص کل
اولین روز معاملاتی هفته گذشته شاخص کل 19هزار واحد کاهش یافت ارزش معاملات خرد 5.6همت تومان و هزار میلیارد تومان نیز خروج پول ثبت شد.
دومین روز معاملاتی نیز کاهش شاخص کل با 13هزار و 716واحد ادامه یافت. هراس فعالان بازار سرمایه و هجوم برای فروش هر چه زودتر سبب شد که شاخص کل بورس راهی جز نزول نداشته باشد. ارزش معاملات خرد با اندکی کاهش به 5همت تومان رسید و خروج پول نیز کاهش و به 668میلیارد تومان رسید.
سومین روز معاملاتی نیز شاخص بورس نزولی بود، اما کمی از شدت نزول کاسته شد و تنها 6هزار و 600واحد نزول را تجربه کرد. ارزش معاملات خرد در همان محدوده 5همت تومان باقی ماند، اما خروج پول کمتر شد و به 530میلیارد تومان رسید.

کاهش 26هزار واحدی شاخص کل
سه‌شنبه گذشته شاخص کل کاهش 26هزار و 500واحدی را ثبت کرد. ارزش معاملات خرد تغییری نکرد، اما خروج پول دو برابر شد و به یک همت تومان رسید.آخرین روز معاملاتی شاخص کل بورس 3هزار و 442واحد افزایش یافت، اما ارزش معاملات خرد با کاهش به 4همت رسید خروج پول نیز با کاهش در مقایسه با روز سه‎شنبه به 130میلیارد تومان رسید.

افزایش بی‌اعتمادی به بورس
هفته گذشته پس از تصمیم بدون مقدمه که سبب کاهش سود پالایشی‌ها شد فعالان بازار سرمایه با شک و تردید به سایر شرکت‌ها نگاه کردند. پیش از این نیز درباره تصمیم‌های خلق‌الساعه و ضربه‌های این تصمیم‌ها به اعتماد سرمایه‌گذاران در «اقتصاد سرآمد» هشدار داده شد.آبان ماه، علی اسکینی، تحلیل‌گر بازار سرمایه در مطلبی با عنوان «بورس به اخبار سیاسی وزن می‌دهد» گفته بود: «بی‌اعتمادی یکی از مهمترین دلایلی است که موجب شد بورس وارد این رکود شود. سرمایه‌گذاران در دو تا سه سال اخیر، با آماجی از تصمیم‌ها مواجه شدند که سبب ضعیف شدن اعتمادشان به بورس شده است و اعتماد دوباره سرمایه‌گذاران سخت است.»
اسکینی افزوده بود: «از سویی دیگر، دولت هم با مصوبات، مصاحبه‌ها و تصمیم‌هایش بارها نشان داده است که سبب بی‌اعتمادی بیشتر سهامداران شده است.»

نمونه‌ای از مصوبات، مصاحبه‌ها و تصمیم‌ها
فصل بهار با افزایش قیمت گاز صنایع پتروشیمی، سهام گروهی از این شرکت‌ها با صف فروش همراه شد. ابراهیم عسگریان درباره تغییر نرخ خوراک و سوخت گاز صنایع به بورس پرس گفته بود: «پتروشیمی کاوه طی سال های 1400 تا 1402 بالغ بر 1.16 هزار میلیارد تومان بابت مالیات بر ارزش افزوده بستانکار بود. این درحالی است که گاز این شرکت به علت بدهی قطع شد اما گاز متانول‌سازان دولتی قطع نشد!»اما در شهریور عضو ناظر شورای عالی بورس از ابطال مصوبه نرخ خوراک صنایع پتروشیمی در هیأت تطبیق مصوبات دولت با قوانین خبر داد.

خروج سیمان از بورس کالا
دوم مهر وزیر راه‌وشهرسازی در یک مصاحبه با رسانه ها مدعی شد: یکی از عوامل افزایش قیمت مسکن، گرانی مصالح ساختمانی است و این موضوع مهم در دستور جلسه شورای عالی به مسکن هفته آینده قرار دارد و با حضور شخص رئیس‌جمهوری مورد بررسی و تصمیم‌گیری قرار خواهد گرفت.
نمونه دیگر، ابلاغیه فروردین 1401 وزارت صمت که وضع عوارض صادراتی که حتی تا ۱۷ درصد هم افزایش یافت بر مبنای قیمت فوب صادراتی ایران از هفته اول دی ماه ۱۴۰۰ تنظیم و از ابتدای امسال تا پایان خرداد ماه اعمال می‌شود.مهر 1402، نمایندگان مجلس شورای اسلامی در جریان ادامه بررسی گزارش کمیسیون تلفیق لایحه برنامه هفتم توسعه، معافیت مالیاتی صادرات مواد معدنی خام و نیمه‌خام را لغو کردند. به عبارت دیگر، معافیت مالیات برای فروش‌های صادراتی که مشوق و یک پاشنه آشیل برای این شرکت‌ها بود با اجرایی شدن این مصوبه حذف می‌شود و هزینه مالیات صادرات نیز به بهای تمام‌شده این شرکت‌ها اضافه می‌شود.وارد فوق تنها قسمتی از تصمیم‌های خلق‌الساعه بود که در این دو سال گرفته شد.