گروه ترانزیت - توحید ورستان - ترکیه و سومالی روز پنجشنبه ۸ فوریه در جریان دیدار یاشار گولر، وزیر دفاع ترکیه و عبدالقادر محمد نور وزیر دفاع سومالی در آنکارا، توافقنامه همکاری‌های دفاعی و اقتصادی را امضا کردند. سپس؛ حسن شیخ محمد، رئیس جمهور سومالی، موافقتنامه همکاری دفاعی و اقتصادی با ترکیه را برای مدت ده سال تصویب کرد. همچنین، روز دوشنبه ۱۹ فوریه وزیر دفاع ترکیه سه قرارداد همکاری را با جیبوتی امضا کرد که شامل همکاری در زمینه آموزش نظامی، همکاری مالی نظامی و اجرای کمک‌های نقدی مالی است. امضای همزمان این دو قرارداد نشان می‌دهد که اقدام ترکیه ارتباط مستقیمی با دیدگاه استراتژیک آن برای استقرار نظامی در خارج از قلمرو خود در راستای تامین منافع و گسترش نفوذ در مناطق خلیج فارس، خلیج عدن، دریای سرخ و شرق مدیترانه مرتبط است.

 توافق ترکیه با سومالی و جیبوتی
 به چه معناست؟
براساس گزارش وبسایت «اسباب»؛ پایتخت سومالی، موگادیشو، میزبان بزرگترین پایگاه نظامی ترکیه در خارج از کشور است که در سال ۲۰۱۷ افتتاح شد و به عنوان کمپ ترکسوم (TURKSOM) شناخته می‌شود . این پایگاه و کالج نظامی برای آموزش سربازان ارتش سومالی بوده و سالانه حدود ۱۵۰۰ سرباز از آن فارغ التحصیل شده است. این پایگاه در راستای رویکرد راهبردی ترکیه برای استقرار نظامی در خارج از مرزهای خود، از جمله عراق، قطر و قبرس ایجاد شد. حضور در سومالی که دارای طولانی‌ترین خط ساحلی ملی در آفریقا (۳۰۲۵ کیلومتر) است، بستر حضور ترکیه در شاخ آفریقا را فراهم می‌کند که کنترل باب المندب، یکی از مهم‌ترین تنگه‌های استراتژیک جهان را در اختیار دارد. اکنون؛ بر اساس توافقنامه دفاعی و اقتصادی بین ترکیه و سومالی، آنکارا همچنین ساخت، آموزش و تجهیزات نیروهای دریایی سومالی را فراهم کرده و توانایی‌های آنها را توسعه خواهد داد. این توافقنامه همچنین به ترکیه قدرتی اعطا کرده که حفاظت از مرزهای آبی سومالی را در برابر هرگونه تهدید خارجی تضمین می‌کند. بطوریکه، ضرر و زیان سومالی سالانه بین ۱۰۰ تا ۴۵۰ میلیون دلار به دلیل فعالیت‌ها تخمین زده می‌شود. در ازای این خدمات امنیتی و دریایی؛ ترکیه ۳۰ درصد از درآمدهای منطقه اقتصادی انحصاری سومالی را دریافت خواهد کرد. این توافق همچنین احتمالاً به گشودن راه برای شرکت‌های نفتی ترکیه برای دریافت امتیاز اکتشاف و استخراج نفت و گاز در سواحل سومالی کمک می‌کند، زیرا سومالی حدود ۲۰۰ میلیارد فوت مکعب ذخایر گاز طبیعی اثبات شده دارد و برآوردها نشان می‌دهد که حوضه سومالی احتمالا حاوی حدود ۳۰ میلیارد بشکه نفت خام باشد. در مورد توافق با جیبوتی، پیش‌بینی می‌شود که این توافقنامه آموزش ارتش ترکیه و صلاحیت نیروهای جیبوتی را ایجاد و احتمالاً راه را برای افتتاح یک پایگاه لجستیکی نظامی برای ترکیه در جیبوتی با موقعیت حیاتی آن در تنگه باب المندب هموار کند. باید توجه داشت که جیبوتی به درآمدهای حاصل از اجاره سایت‌های پایگاه‌های نظامی تا ۱۸ درصد از کل درآمد سالانه خود متکی است. در سال ۲۰۲۰، درآمد حاصل از اجاره پایگاه‌های نظامی به ۱۲۹ میلیون دلار رسید که آمریکا حدود ۶۳ میلیون دلار سهم داشت، همچنین فرانسه ۴۰ میلیون دلار، چین ۲۰ میلیون دلار، ژاپن ۳.۵ میلیون دلار و ایتالیا ۲.۵ میلیون دلار پرداخت کرد.

بازی آنکارا با کارت سرمایه‌گذاری 
و میانجی‌گری
اتیوپی احتمالا با نگرانی به توافق سومالی و ترکیه می‌نگرد. زیرا آن را در یک رویارویی بالقوه با نیروی دریایی ترکیه قرار می‌دهد و برنامه‌های آن را برای دستیابی به راه دریایی تجاری و نظامی دائمی در خلیج عدن و شاخ آفریقا متوقف خواهد کرد. توافق سومالی پس از آن حاصل شد که اتیوپی در ژانویه یادداشت تفاهمی با سومالی‌لند( منطقه تجزیه‌طلب سومالی) امضا کرد و براساس آن در ازای به رسمیت شناختن استقلال سومالی‌لند، یک بندر دریایی به اتیوپی اعطا می‌کند. سومالی مخالف این توافق است که تمامیت ارضی آن را نقض می‌کند. اما ترکیه احتمالاً برای مهار اتیوپی با استفاده از روابط نظامی و حجم سرمایه‌گذاری‌هایش برای تحت فشار گذاشتن آدیس آبابا و سوق دادن آن به سمت همکاری به جای درگیری تلاش می‌کند. ترکیه همچنین حدود ۳ میلیارد دلار در پروژه‌های زیرساختی استراتژیک سرمایه گذاری کرده که مهمترین آنها پروژه راه آهن مرکزی ۴۰۰ کیلومتری «یابی» است که شمال، مرکز و شرق اتیوپی را به هم متصل می‌کند. همچنین بیش از ۱۳۰ شرکت ترکیه‌ای در زمینه‌های مختلف سرمایه گذاری کرده و بیش از ۳۰ هزار فرصت شغلی را فراهم می‌کنند. همچنین، مناقشه مرزی دریایی سومالی و کنیا برای چندین سال ادامه دارد و شامل مثلثی به مساحت ۳۸ هزار مایل مربع (۱۰۰ هزار کیلومتر مربع) در اقیانوس هند بوده که احتمالاً حاوی مقادیر زیادی نفت است. در سال ۲۰۱۴، سومالی این اختلاف را به دیوان بین المللی دادگستری برد و در اکتبر ۲۰۲۱ حکمی به نفع خود گرفت. توافق ترکیه و سومالی، آنکارا را در کانون درگیری میان سومالی و کنیا قرار می‌دهد. چون ترکیه می‌خواهد روابط خود را با نایروبی گسترش دهد، احتمالا میانجی‌ برای حل مناقشه سومالی و کنیا خواهد بود، زیرا ترکیه سرمایه‌گذاری‌های بزرگی در کنیا دارد که مهمترین آن مجموعه صنعتی بوده که در حال ساخت به ارزش ۷۶۰ میلیون دلاری است.

نتیجه برد- برد برای ترکیه و سومالی
حضور نظامی نیروی دریایی ترکیه در خلیج عدن و باب المندب، ترکیه را به عنوان یک بازیگر تاثیرگذار در چندین پرونده معرفی می‌کند که مهمترین آنها طرح‌های بین المللی مربوط به تامین امنیت کشتیرانی است. همچنین آنکارا را در یک رویارویی بالقوه با حضور امارات در منطقه قرار می‌دهد، زیرا این کشور دارای یک پایگاه نظامی در سومالی‌لند، همراه با پایگاه‌های دییگر در جزایر «سقطری» و «پریم» یمن و در شهر ساحلی «عصب» در اریتره بوده که نشان دهنده جاه طلبی‌های گسترده‌تر ابوظبی برای تأثیرگذاری بر سیاست منطقه‌ای و تأمین منافع استراتژیک اقتصادی و امنیتی است. از سوی دیگر؛ توافق با ترکیه نشان می‌دهد که سومالی برای ایجاد شبکه‌هایی از منافع بین المللی و منطقه‌ای در مقابله با تهدید اتیوپی تلاش می‌کند . وزیر دفاع سومالی و کاردار آمریکا روز پنج‌شنبه ۱۵ فوریه یادداشت تفاهمی برای ساخت ۵ پایگاه نظامی برای ارتش سومالی امضا کردند. توافق بین آمریکا و سومالی برای جذب و آموزش ۳ هزار سرباز به منظور افزایش قابلیت‌های پیاده نظام ارتش سومالی است. تحرکات موگادیشو همزمان با کاهش حضور ماموریت حافظ صلح اتحادیه آفریقا در سومالی است، زیرا هفت پایگاه را جابجا و دو پایگاه را بسته و ۳ هزار سرباز را خارج کرد.