مالكان كشتي‌ها نيروي كار خارجي را به داخلي ترجيح مي‌دهند
​​​​​​​گروه دریامحور- امید متین - هر صنعتي، نياز به نيروي كار با دو ويژگي برجسته دارد كه به سوي رشد و شكوفايي برود: با انگيزه، با مهارت.  در صنايع دريايي كشور ايران وضعيت به چه منوال است؟ آيا انگيزه كار چنان است كه مانند نیروی کار كره‌اي از فرط فشار كار، بي‌هوش مي‌شوند؟ آيا كارگران چنان كار مي‌كنند كه حين كار كردن، از خستگي خواب شان مي‌برد و اين خواب مقدس، موجب تشويق آن‌ها به وسيله مديران‌شان مي شود، يا بي‌انگيزه فقط دنبال سنبل كاري و فرار از زير كار هستند؟ 
نيروي كار دريايي ايران اغلب چگونه جذب مي‌شوند، چگونه ياد مي‌گيرند و چگونه مورد حمايت قرار مي‌گيرند؟ آيا روند كلي طوري است كه كميت و كيفيت نيروي كار رو به افزايش است و يا با بيرون‌رفتن و كناركشيدن نيروها رو به كاهش نهاده‌است؟ اصولا چرا كميت نيروي كار ايراني نسبت به گذشته، مديريت نشده و اكنون شاهد كمبود چند هزار نفري هستيم؟
 در تحریریه روزنامه و سایت دریایی اقتصادسرآمد، گفت‌وگو كرديم با «مسعود اقدام» مالک یک شرکت خصوصی با پشتوانه 43 سال كار خدمات كشتي و به خصوص تامين نيروي انساني كشتي‌ها و ديگر فعاليت‌هاي دريايي دارد. 
اقدام در پاسخ به اين سوال خبرنگار روزنامه دریایی اقتصادسرآمد كه به طور كلي، نحوه شناسايي و جذب نيروي كار براي خدمات دريايي- مانند ملواني كشتي- چگونه است مي گويد: شركت‌هايي كه به طور رسمي مجوز معرفي نيروي كار دارند و داراي گواهي‌هاي لازم هستند؛ مي توانند از سراسر جهان نسبت به جذب نيرو اقدام كنند. نيروي كار هم به طور مستقيم يا از طريق كاريابي‌ها به اين شركت‌ها وصل مي‌شوند و سپس بر اساس شرايط كارفرماها و متقاضيان نيروي كار - كه اغلب مالكان كشتي‌ها هستند- نيروي مورد نظر براي خدمت معرفي مي شود. كه در اين راستا، معمولا  نيروي كار خارجي – به خصوص هندي‌ها و فيليپيني‌ها- از اين طريق جذب مي‌شوند و ما نيز از طريق اين شركت‌ها نيروي انساني لازم را براي سفارش‌دهندگان، تامين مي‌كنيم. 

مالكان كشتي سود و زيان را مي‌سنجد
به طور طبيعي، مالكان كشتي كه سرمايه خود را روي كشتي گذاشته‌اند، مانند هر كارفرماي ديگر، مي‌خواهند با كمترين هزينه بيشترين درآمد را كسب كنند و اين روندي منطقي و عقلايي است. اين مالك، حساب و كتاب مي‌كند و سود و زيان را مي‌سنجد كه در اين رابطه به طور طبيعي، هزينه‌ها را مد نظر قرار داده و به عنوان يك تهيه‌كننده حرفه‌اي، سعي مي‌كند لوازم كار را با بهترين كيفيت و با كمترين قيمت انتخاب كند. 

به‌خاطر كاهش هزينه ها و دردسرهاي مرسوم،  نيروي خارجی را ترجيح مي‌دهند
«اقدام» در اين باره این که مالکان کشتی در مورد نيروي انساني چه نگرشي دارند؟ به اقتصادسرآمد مي‌گويد: مالكان كشتي‌ها به خاطر اين كه معمولا از پرچم‌ كشورهاي ديگر استفاده مي‌كنند، گاهي از روي اجبار و گاهي به‌خاطر كاهش هزينه ها و دردسرهاي مرسوم،  نيروي انساني غير ايراني را ترجيح مي‌دهند و دو دليل عمده براي آن دارند؛ يكي حقوق ثابت تبعه‌هاي خارجي كه معمولا بين 100 تا 150 دلار و در اين چرخه ثابت است و ديگري، كارايي بيشتر آن‌هاست كه هم تن به كار مي‌دهند و هم به فكر مرخصي و خروج از كشتي نيستند. نكته ديگر اين است كه برخي پروژه‌ها طوري تنظيم مي‌شود كه فقط با وجود نيروي كار خارجي امكان پذير مي‌شود. اما به طور كلي، مالكان كشتي‌ها معمولا نيروي كار خارجي را به نيروي كار داخلي ترجيح مي‌دهند. 
سطح كيفي نيروي كار ايراني نسبت به خارجي‌ها
مي‌پرسيم آيا سطح كيفي نيروي كار ايراني نسبت به خارجي‌ها كمتر است كه گرايش به نيروي خارجي بيشتر است؟ «اقدام» اين نظر را نفي مي كند و كيفيت نيروي كار ايراني از نظر مهارت را مناسب و هم‌تراز و حتا گاهي بيشتر از ديگر نيروها مي‌داند، اما عوامل ديگري برمي‌شمرد كه باعث تفاوت و تمايز مي‌شود. «اقدام» به اقتصادسرآمد گفت: سطح كيفي نيروها خوب است؛ اما نيروهاي داخلي گران‌تر تمام مي‌شود. هم حقوق و هم مزايا، مسائل بيمه و مرخصي و... اما براي نيروي خارجي، يك حقوق ثابت معين و قرارداد بر همان مبنا، بسته مي‌شود و ديگر هيچ بحث و تكليفي نيست. با پايان قرارداد هم نيروهاي خارجي به كشور خودشان برمي‌گردند؛ بدون اين كه مسائل جانبي مانند بيمه و سابقه كار و... داشته باشند. پس نيروي داخلي چه مي شود؟ ممكن است چنين روشي موجب دل‌سردي نيروي كار داخلي شود و يا اصلا براي آن‌ها كاري وجود نداشته باشد. اقدام در اين باره مي‌گويد: جذب نيروي انساني به پروژه‌ها هم بستگي دارد. اگر يك پروژه‌اي داخلي باشد و كارفرما در قرارداد ذكر كند كه نيروي كار بايد حتما ايراني باشد، وضعيت به نفع نيروي كار داخلي خواهد بود؛ اما اگر پروژه خارجي باشد و يا الزامي براي استفاده از نيروي انساني خاصي نداشته باشد، مالكان كشتي نيروي خارجي را ترجيح مي‌دهند كه بر اساس قوانين بين‌المللي قرارداد مي‌بندند. 

نيروي كار خارجي بيشتر تن به كار مي‌دهد
«اقدام» می‌گوید: به صراحت بگويم كه نيروي كار خارجي بيشتر تن به كار مي‌دهد. وقتي كشتي به ساحل مي‌رسد، نيروي داخلي به هر صورت كشتي را ترك مي‌كند كه برود به خانواده سر بزند و كار مي‌ماند؛ اما نيروي خارجي چنين مسائلي ندارد و به همين دليل و دلايل مشابه، مالكان كشتي نيروي خارجي را ترجيح مي‌دهند و اغلب براي كارهاي داخلي و پروژه‌هاي داخلي از نيروي داخلي استفاده مي‌كنند.وی در باره وضعيت زماني و مدت قرارداد هم توضيح مي‌دهد: وضعيت زماني قراردادها متفاوت است. گاهي پروژه‌اي و مقطعي است و گاهي چند ماهه و گاهي به صورت طولاني تا بازنشستگي. بستگي به مهارت نيروي كار و البته نوع سياست كاري افراد هم دارد .براي مثال، يك سرمهندس ممكن است به صورت دفعي و يا پروژه‌اي و يا بلندمدت قرارداد ببندد. همچنين قراردادها به مقصد حركت هم مرتبط هستند. مدت سفر، مقصد سفر و تخصص افراد سه وجه اثرگذار بر يك قرارداد از نظر زماني و حقوق
 هستند.
سختي كار ملوانان با حقوق دريافتي هماهنگ نيست
 در صنايع دريايي كشور ايران وضعيت به چه منوال است؟ نيروي كار دريايي ايران اغلب چگونه جذب مي‌شوند، چگونه ياد مي‌گيرند و چگونه مورد حمايت قرار مي‌گيرند؟ آيا روند كلي طوري است كه كميت و كيفيت نيروي كار رو به افزايش است و يا با بيرون‌رفتن و كناركشيدن نيروها رو به كاهش نهاده‌است؟ اصولا چرا كميت نيروي كار ايراني نسبت به گذشته، مديريت نشده و اكنون شاهد كمبود چند هزار نفري هستيم؟سختي و رفاه كار در دريا از اهميت برخوردار است. اغلب مايلييم كه كارها را با هم مقايسه كنيم و سختي و آساني را بسنجيم. اين در بين جوانان رايج است كه به سختي و آساني كار فكر كنند. سختي كار در دريا چقدر است و آيا جزو كارهاي آسان است يا سخت؟«اقدام» در اين باره مي‌گويد: عموي من اولين لنج‌دار بوشهر بود و پدرم رئيس سنديكاي لنج‌داران بوده است و من سختي كار و پيري زودرس را در اين دو عضو خانواده‌ام ديدم. كار دريا، كار سختي است و جزو مشاغل آسان نمي‌تواند به حساب بيايد. آيا مي‌دانيد كار در دريا باعث كوري مي‌شود؟ دور از خانواده، خطرهايي مانند غرق‌شدن و بسياري ديگر از اين مسائل با كار در خشكي قابل مقايسه نيست. 

دلارهاي تشویقی ملوانان را قطع كردند، انگيزه کار از بین رفت
 براي روحيه و رفا دريانوردان – به خصوص ملوانان كه اغلب درآمد كمتري دارند- با آن چه كه «اقدام» به ما مي‌گويد بايد فكري كرد:قبل از انقلاب، بعد از پايان هر كار، دلارهايي به عنوان تقويت روحيه و پاداش به ملوانان مي‌دادند و باعث رفاه و انگيزه بالا مي‌شد. ملوان‌ها اين دلارها را جمع مي كردند و با آن صاحب خانه و ماشين و... مي‌شدند. بعد از انقلاب دلارهايي كه به ملوانان مي‌دادند را قطع كردند و انگيزه را از بين بردند. 

ما الان وضعيت مطلوبي نداریم
دريا رفتن واقعا كار آساني نيست. دلارهايي مي‌دادند كه باعث ترغيب ملوانان مي‌شد و به سفرهاي دريايي مي‌رفتند؛ اما اين وجه تشويقي قطع شد و به تعاقب آن، انگيزه ملوانان براي رفتن به دريا كم شد تا جايي كه الان مي‌گويند: در ساحل بنشينيد و از دريا ماهي بگيريد! 
به نظر من الان نسبت به گذشته، انگيزه‌ها كاهش يافته است. درآمد نسبت به سختي كار كاهش يافته و كيفيت ناوگان نيز كاهش يافته؛ اين سه كاهش، باعث شده كه ما الان وضعيت مطلوبي نداشته باشيم. 

اثر ناوگان فرسوده
ناوگان ما فرسوده شده و برخي كشتي‌ها، دو برابر حد استاندارد كار كرده‌اند. كشتي‌هاي ژاپني كه از رده خارج بودند، به ايران آمدند و همچنان دارند كار مي‌كنند. آدم را ياد پيكان‌هايي مي‌اندازند كه گاه و بي‌گاه در خيابان‌هاي تهران مي‌بينيم! به طور طبيعي، شكل و شمايل و كيفيت ابزارهاي داخلي همه از ريخت و قيافه افتاده‌اند و كشتي به جيرو جير افتاده است. آيا اين وضع ناوگاني هم در جذب نيروي انساني اثر دارد؟ اقدام تاييد مي‌كند و مي‌گويد: گفتم كه كيفيت ناوگان شرط مهم است. يك ملوان ترجيح مي‌دهد كه روي يك كشتي مدرن و زيبا كار كند تا در يك كشتي كه جانش به سر آمده است. 

كويت و عربستان شناورهای فرسوده 
را راه نمي‌دهند
وقتي ژاپن حدود 25 سال پيش اقدام به نوسازي ناوگانش كرد، اغلب شناورهاي دست دوم ژاپني به ايراني‌ها فروخته شد. اين‌ها فرسوده بودند و گاهي با دست‌كاري اسناد و عوض ‌كردن تاريخ‌ها وارد كشور شدند. آن‌ها شناورهاي خود را سه ساله نوسازي كردند در حالي كه تعداد زيادي شناور دست دوم از رده خارج وارد بنادر ايران شدند. جالب است كه سازمان بنادر و دريانوردي با اين شناورها به سبك و سياق يك شناور نو برخورد كرد و براي مجوز، ده‌ها ايراد از آن‌ها گرفت. اين هزينه سختي به واردكنندگان زد كه برخي با ضررهاي سنگين مواجه شدند. الان اين شناورها را به كويت يا عربستان راه نمي‌دهند؛ زيرا سن اين شناورها بسيار بالاست و از رده خارج محسوب مي‌شوند.

بيمه اجباري است
در باره بيمه مي‌پرسم و «اقدام» مي‌گويد: سنوات و سختي كار به نيروها داده مي‌شود و به دليل سختي كار، زودتر بازنشست مي شوند؛ اين انگيزاننده هايي است كه الان‌ عده‌اي را پاي كار نگه داشته است؛ اما اگر مشوق‌هاي گذشته هم بود، الان هيچ مشكلي در حوزه نيروي انساني نداشتيم. الان خروج از كار در دريا زياد شده است. خروجي‌ها نسبت به گذشته افزايش يافته است. سختي كار با حقوق دريافتي هماهنگ نيست و ملوانان ترجيح مي‌دهند كه يا به شناورهاي خارجي بروند و يا كار در ساحل را انتخاب كنند. 

ملوانان؛ سنديكا تشكيل دهيد و مشكلات 
را پيگيري كنيد
بعد از كلي درد دل و توضيح كه از سر صميميت و مسئوليت شناسي «مسعود اقدام» بود كه 43 سال عمرش را در كار دريا و خدمات دريايي گذرانده است، يك پيشنهاد مطرح مي‌كند. پيشنهادي كه به قول خودش، 25 سال پيش هم مطرح كرده ولي همچنان يك آرزو مانده است. مي‌گويد:من از 25 سال پيش بارها گفته‌ام كه ملوانان بايد يك سنديكا ايجاد كنند تا بتوانند از حقوق خودشان دفاع كنند. من به اين عزيزان پيشنهاد مي‌كنم كه وكيل بگيريد و سنديكا تشكيل دهيد و مشكلات را پيگيري كنيد. سنديكا ايجاد كنيد كه بتوانيد از دولت حمايت بگيريد. در حال حاضر، نيروي كار با هم هماهنگ نيست و با هم رقابت مي‌كنند، قيمت بازار را مي‌شكنند و نمي‌توانند حق زحمتي كه مي‌كشند را بگيرند. سنديكا براي نيروي كار دريايي لازم است تا موجب انگيزه و رفاه بيشتر شود و جذب نيروي انساني براي خدمات دريايي را برنامه ريزي و تشويق و از حق ملوانان و خدمه كشتي‌ها دفاع كند.