مردمی که پای این نظام ایستاده‌اند باید از طرح جامع شهری بهره‌‌مند شوند
​​​​​​​گروه دانش دریا - مهدی بیرانوند روژمان  - دُر یتیم خلیج فارس یا همان جزیزه «خارک» یکی از جزایر استراتژیک خلیج همیشه فارس می باشد. جزیره ای که در ساخت و ساز و ایجاد زیرساخت های اقتصادی و گردشگری توجهی به آن نشده است‌. این جزیره مرجانی زیبا می تواند مقصدی ویژه برای گردشگران حوزه دریایی شود. که این امر در گروه فعالیت و توجه مسئولان مربوطه و جذب سرمایه گذار می باشد. 
ظهور خارک در نقشه‌های اروپایی خلیج‌فارس و اقیانوس هند از سده ۱۶. م، مشاهده می‌شود. درست از زمان‌هایی که نقش آن در امور بازرگانی و نظامی هلند و انگلیس و همچنین رویکرد مؤثر آن در منطقه به سبب پشتیبانی از دریانوردان و ناخدایان کشتی‌های بادبانی در مسیر بندر بصره اهمیت یافته و از همین روی این جزیره با وجود کوچک بودن، مدت‌ها پیش از انجام هر گونه کار باستان‌شناسی در محل، مورد توجه دانشجویان «عصر روشن‌گری» و دانشجویان قرن نوزدهم تاریخ و جغرافیای تاریخی قرار گرفته‌است. یکی از اولین بحث‌های طولانی خارک در سال ۱۷۶۴. م، توسط نقشه‌کش مشهور فرانسوی «ژان باپتیست بورگیگنون د/آنویل» ۱۷۸۲. م – ۱۶۹۷) منتشر شد و شایسته مطالعه و بررسی است. در میان جزایر خلیج فارس، بطلمیوس دو جزیره را ذکر کرده‌است که به دلیل موقعیت آن‌ها درست در مقابل محلی که او آن را تائو می‌نامد، به راحتی به عنوان «کارک» و «کارگو» شناخته می‌شوند. او به آن‌ها «تابیانا» و «سوفتها» می‌گوید. با این همه، گمان می‌رفت که می‌توان نام کارک را در «ایچارا» یا «ایکاروس» که در عهد عتیق نام جزیره‌ای در خلیج‌فارس بود، تشخیص داد. پنهان نمی‌کنم که برخی از نقشه‌هایی که من تهیه کرده‌ام گواهی بر این واقعیت است که من جرات کرده‌ام این نام [از ایچارا] را برای کارک ببرم که نامی باستانی است و شباهت زیادی با نام امروز جزیره دارد. با این حال، باید اعتراف کرد که شرایطی که استرابون از «آیکواریوم» یاد می‌کند، یا آریانوس ایکاروس، به گفته پلینی و بطلمیوس، اصلاً با کارک جور در نمی‌آید، چه رسد به موقعیت ایچارا. استرابون که در سفرهایش با اندروس توسوس صحبت می‌کرد و همراه نایرخوس بود، می‌گوید که در بررسی زمین و رسیدن به سمت راست جزیره ایکواریوم را پیدا می‌کنیم. با توجه به فاصله ۱۲۰ ایستگاه از دهانه فرات در دریا، چون به نظر می‌رسد که این فاصله از ایکاروس نوعی شکل زمین را در آریانوس به سوی دهانه باستانی فرات نشان می‌دهد، این امر ممکن است مانعی بر سر راه شناسایی ایکاروس براساس چنین نشانه‌ای باشد. علاوه بر این، اگر مکان آن‌ها را براساس توصیفی که پلینی در مقابل آن قرار دارد و ایکاروس است قضاوت کنیم، این فاصله ناقص و ناکافی به نظر خواهد رسید و در فاصله پنج تا شش درجه عرض جغرافیایی میان دهانه‌های دجله و محل ایچارا که بطلمیوس نشان داده بود قرار خواهد داشت. شاید اگر ساحل عربی خلیج‌فارس هم به همان اندازه ساحل ایرانی برای ما به‌طور مفصل شناخته شده‌بود، این مسئله ناشناخته نمی‌ماند. د- آنویل ابتدا خارک را با تابیانا از بطلمیوس، معرفی می‌کند در حالی که او قبلاً آن را با جزیره ایکاروس ایچارا که توسط آریانوس، استرابون، پلینی و دیگر نویسندگان ذکر شده بود، شناسایی کرده بود. با اینکه مشاهدات د-آنویل نشان می‌دهد، این شناسایی اخیر بعید است درست باشد؛ زیرا هنگام ترک دهانه فرات، ایکاروس در سمت راست و نزدیک شبه‌جزیره عربستان و نه در سمت چپ، دور از ساحل ایران قرار دارد. همان‌طور که د- آنویل اشاره کرد، نام دیگری که توسط بطلمیوس ذکر شد، سوفتا بود. در ۱۷۹۷. م، ویلیام وینسنت(۱۸۱۵. م-۱۷۳۹)، رئیس کلیسای وستمینستر، اشاره کرد که «مارسین از جزیره سوفاث، سوفتا از بطلمیوس نام می‌برد، که این جزیره کاراک است.» اما یک دهه بعد، وینسنت این احتمال را به وجود آورد که آن جزیره، خارک باشد: «... مارسین از سوفاث اشاره می‌کند که سوفتای بطلمیوس، جزیره‌ای است که ممکن است نماینده کاراک امروزی باشد و من به دنبال راه حلی برای حل این معما بودم. اما موقعیت آن به قدری مجهول تعریف شده‌است که نمی‌توانستم چیزی را تعیین کنم، مگر این‌که واقعاً کاراک باشد، هر چند که شک نداشتم که آراکیا از بطلمیوس، که پیش از این باد- آنویل تصور کرده بودم باید لارک یا بوشعیب باشد، احتمالاً همان کاراک است! از آن‌جا که فرض محال، محال نیست، من آن را به عنوان یک حدس تلقی می‌کنم.» بعدها آراکیا وینسنت، ویلهلم توماسکوک و سارر و هرتسفلد نیز به دنبال شناسایی پیشینه تاریخی خارک بودند. با این حال، شناسایی خارک با ایکاروس که به‌طور مشخص توسط د- آنویل اشتباه نشان داده شد در آثار قرن ۱۹. م، قابل مشاهده‌است و تا زمانی که با کشف کتیبه‌ای در جزیره فیلکا (کویت) آن فرضیه رد شد، ادامه یافت. 

موقعیت استراتژیک جزیره خارک 
در این جزیره یکی از مهم‌ترین پایانه‌های صادرات نفت جهان بنا شده‌است. در طول جنگ ایران و عراق بیش از ۹۰درصد از صادرات نفت ایران از این جزیره انجام می‌گرفت. از اینرو بود که نیروی هوایی عراق، ۲۸۰۰ حمله را به این جزیره انجام داد. در سال ۱۹۱۶ میلادی برای حمل سنگ از حوالی مقبره علمدار در خارک، راه‌آهنی تا اسکله جزیره کشیده شد. این خط آهن به دست کاپتن تامسون، افسر مهندسی سلطنتی انگلیس ساخته شده و سنگ‌های آن به مصرف زیرسازی راه‌آهن بصره به بغداد و زیرسازی مخزن‌های پالایشگاه نفت آبادان رسید. بالغ بر ۹۰ درصد اراضی این جزیره توسط شرکتهای نفتی از جمله شرکت پایانه‌های نفتی، شرکت نفت فلات قاره و شرکت صنایع پتروشیمی و شرکت ملی نفتکش ایران مورد استفاده صنعتی و خدماتی قرار گرفته‌است. توسعه فضای سبز و گسترش خیابانها و بلوارهای بسیار جذاب و دیدنی در بخش شرکتی باعث ساماندهی بافت جغرافیایی و ایجاد شور و نشاط اجتماعی گردیده‌است که از نقاط مشهور آن می‌توان به بلوار دریا، بلوار خلیج فارس، بلوار نظارت (بلوار مهندس بهرام خواجه احمدی) خارک، بلوار نفت، بلوار شهدای خارک، بلوار دولت اشاره نمود. این جزیره به دلیل اهمیت اقتصادی و استراتژیک در جنگ ایران و عراق ۲۸۸۰ بار مورد حمله هوایی قرار گرفته‌است. منبع تأمین انرژی این جزیره از نیروگاه گازی جزیره خارک است.

مشکلات ساکنان خارک 
از کمبود آب آشاميدني به عنوان مهمترين مشکل اين منطقه تا کمبود فرصت های شغلی، ضعف امکانات تفریحی و فرهنگی ، مشکلات مربوط به سند مالکیت زمین و ده ها مورد ريز و درشت ديگر از جمله مواردي است که زندگي را بر اهالي ۶ هزار نفری بومی این جزیره و جمعیت چند هزار نفری غیربومی سخت کرده است. با وجود اينکه سال به سال بر گستره فعاليت هاي اقتصادي در جزيره خارک افزوده مي شود اما وضعيت معيشتي و رفاهي اهالي اين منطقه نه تنها بهتر نشده بلکه به دليل افزايش جمعيت روز به روز زندگي براي ساکنان اين جزيره سخت تر مي شود. نبود مراکز درماني مجهز به امکانات پزشکي و کادر متخصص در منطقه اي که تعداد زيادي از جمعيت آن در دسته قشر کارگر قرار مي گيرند از جمله اين موارد است. در حال حاضر بيمارستان خليج فارس شرکت نفت به عنوان تنها مرکز درماني اين جزيره بار خدمات دهي به اهالي متحمل مي شود اما از انجا که اين بيمارستان در خدمت پرسنل شرکت نفت بوده و با بيمه اجتماعي قرارداد ندارد اهالي اين جزيره بايد براي دريافت خدمات، هزينه هايي پرداخت کنند که گاهي تناسبي با ميزان درآمد اين قشر ندارد! علاوه بر اين، تلاش بي نتيجه جوانان تحصيلکرده بيکار جزيره براي يافتن شغلي مناسب،آن هم در منطقه اي که به عنوان شاهراه اقتصادي و کانون فعاليت هاي گسترده نفتي شناخته شده و هر ساله منابع انساني جديد به دستگاه هاي مختلف آن وارد مي شود، خود گواه بي توجهي به اهالي بومي اين منطقه است.
در حالي که انتظار مي رود به دليل پتانسيل موجود منطقه در صنايع مختلف از جمله صيد و صيادي و صنعت گردشگري و برخورداري از پتانسيل هاي زيست محيطي چون آب و هوا و پوشش گياهي جنگلي و مرتعي اين جزيره به مکاني توريستي و گردشگرپذير تبديل شود اما به دليل بر توجهي مسئولان راه براي ورود سرمايه گذاران در اين حوزه بسته شده است. مسئله اي که نمي توان نقش آن را در بي رونقي و ناشناخته ماندن جزيره ناديده گرفت! ناگفته نماند که درکنار بي توجهي مسئولان وضعيت نامشخص اسناد اراضي موجود در اين جزيره خود به عنوان مانعي در اين زمينه مطرح شده است. بسياري از اراضي و حتي زمين هاي مسکوني اين جزيره فاقد سند مالکيت هستند و اين مورد بهانه اي شده تا مسئولان شهرستان بوشهر و حتي استان از ؟ان به عنوان سرپوشي براي اهمال کاري خود بهره بگيرند. از آنجا که بیشتر اراضی جزیره خارک در انحصار صنعت نفت است، سند مالکیت برای صاحبان واحدهای مسکونی و تجاری در این جزیره صادر نمی شود از اين رو ساکنان اين جزيره براي مقاوم سازي و تعمير منزل خود نمي توانند از تسهيلات بانکي استفاده کنند. اين در حالي است که بنا به گفته خود مسئولان از جمله بخشداري اين جزيره، طرح های زیادی به دلیل نداشتن زمین همچنان معلق بر زمین مانده است. طرح هايي چون ایجاد شهرک صنعتی برای خروج واحدهای صنعتی از منطقه شهرنشین خارک، واگذاری زمین برای راه اندازی دستگاه اب شیرین کن ، ساخت اداره های مختلف که مي تواند باعث برون رفت جزيره از رکود و افزايش تعاملات مردم و ايجاد فرصت هاي شغلي براي آن‌ها باشد.
کمبود آب آشاميدني نيز ازجمله ديگر مشکلات ساکنان جزيزه خارک است. مشکلي که شايد در حال حاضر در بسياري از شهرها و استان هاي کشور خودنمايي مي کند اما در اين جزيره به يک معضل تبديل شده است. در طي چند سال اخير کمبود آب آشاميدني در جزيره خارک به حدي بوده که در تمام شبانه روز اهالي اين جزيره فقط دو تا سه ساعت از آب شرب بهره مند مي شدند. اين در حالي است که روزانه به طور ميانگين بيش از 8 هزار مترمکعب آب شرب از سدهاي اطراف از جمله سد کوثر وارد خارک مي شود اما اين ميزان تنها به مصرف اهالي بومي نمي رسد و منطقه نيروي دريايي ارتش و پدافند هوايي و ساير دستگاه هاي فعال در اين جزيره نيز از اين ذخيره آب استفاده مي کنند. اين مشکل چند سالي است که به عنوان معضل زندگي در اين منطقه مطرح شده اما اراده جدي براي رفع آن وجود نداشت، تا اينکه بالاخره پس از مدتها تلاش اهالي و برخي مسئولان جزيره، چند روز پيش مدیر امور فنی شرکت پایانه های نفتی ایران از افزايش ضريب تامين آب آشاميدني خبر داد. صادق دراوی پور تعمیر اساسی سیستم تقطیر آب و دستگاه های آب شیرین کن را از جمله اقدامات انجام شده براي رفع مشکل کمبود آب شرب اين جزيره عنوان کرد و افزود: دستگاه های آب شیرین کن و سیستم تقطیر تولید آب جزیره خارک دارای ظرفیت تولید روزانه چهار هزار مترمکعب آب است که در سال های گذشته به عنوان تنها تامین کننده آب آشامیدنی این جزیره به شمار می آمد.
ادامه دارد...