گروه انرژی- امید اسماعیلی -  «برنامه‌ریزی برای نصب قفل الکترونیکی و سایر تجهیزات در نفتکش‌ها در حال انجام است و پیش‌بینی می‌شود این اقدامات در مدت ۹ماه به اتمام برسد». این خبری است که محمد مشکین‌فام، مدیرعامل شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت در گفت‌و‌گو با صداوسیما مطرح کرده است.
به گزارش روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد، استفاده از فناوری‌های نوین و شرکت‌های دانش‌بنیان نقش بسیار موثری در کاهش حجم قاچاق سوخت دارد. پیش از این همواره کارشناسان در این بخش اعلام کرده بودند که استفاده از ظرفیت فناوری‌های نوین و همچنین هوش مصنوعی در جلوگیری از قاچاق سوخت کشور بسیار اثرگذار بوده و زمینه‌ساز کاهش اثرات این بخش خواهد شد. در راستای کاهش‌حجم قاچاق سوخت وارائه راهکارهایی برای جلوگیری از انجام این اقدام شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی فراخوانی داده است تا از ظرفیت شرکت‌های فناور در این حوزه استفاده کند.
با توجه به اهمیت و لزوم پیشگیری و مبارزه با قاچاق سوخت، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران، در نظر دارد طرح‌های فناورانه مبتنی بر فناوری‌های نوین را به منظور پیشگیری و مبارزه با قاچاق فرآورده‌های نفتی در بخش‌های تولید، انتقال، توزیع و مصرف با محوریت بازه کوتاه‌مدت تا پایان امسال (آموزش و اطلاع‌رسانی، افزایش و نظارت و پایش اولیه) بازه میان‌مدت تا پایان سال ۱۴۰۵ (تحلیل داده و شناسایی الگوهای قاچاق، توسعه و تکمیل سیستم‌های پایش و تقویت ظرفیت انسانی) و بازه بلندمدت تا پایان سال ۱۴۰۷ (پیشگیری هوشمند از قاچاق سوخت شامل ساخت تجهیزات هوشمند مربوط به تحلیل کلان داده) بررسی و طرح‌های منتخب را حمایت و مقدمات تجاری‌سازی آن‌ها را فراهم ‌کند.
شیوه‌های قاچاق سوخت، تنها به نواحی مرزی و زمینی محدود نبوده و در بستر دریا نیز انجام می‌شود. یکی دیگر از شگردهای پدیده شوم قاچاق، سوءاستفاده از نفتکش‌های حمل فرآورده است که از طریق آن‌ها سوخت با ارائه اسناد غیرمعتبر یا صوری قاچاق می‌شود. به این منظور شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران طرح سامانه رصد نفتکش‌ها را در پاسگاه‌های انتظامی مستقر در گلوگاه‌های ورودی استان‌ها عملیاتی کرده است. براساس طرح رصد نفتکش‌ها، گلوگاه‌های برخی استان‌ها، به‌ویژه مسیرهای منتهی به جنوب، جنوب‌شرقی و شمال‌‌غربی که مترصد قاچاق سوخت هستند، شناسایی می‌شوند و سامانه رصد نفتکش‌ها در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد. نیروهای انتظامی با استفاده از این سامانه، به‌راحتی می‌توانند به صحت‌سنجی بارنامه‌های رانندگان نفتکش‌ها اقدام کنند. اطلاعات مختلف از جمله مقصد، مبدأ و طول مسیر نفتکش در بارنامه مشخص است و در صورتی که اطلاعات ارائه‌شده مغایرت داشته باشد، نفتکش توقیف و برای رسیدگی بعدی اقدام می‌شود.

اجرای طرح جامع پایش لحظه‌ای زنجیره نفتی
از طرف دیگر محمد مشکین‌فام، مدیرعامل شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت در گفت‌وگویی با بیان این‌که در آغاز دولت چهاردهم، طرحی جامع با عنوان پایش لحظه‌ای زنجیره تأمین و توزیع فرآورده‌های نفتی در شرکت پالایش و پخش نفت تعریف شده است، گفت: هدف اصلی این طرح مبارزه با قاچاق سوخت است، اما در این زمینه اهداف دیگری از جمله بهینه‌سازی سیستم‌های هم‌بارش، افزایش کارایی در نظارت بر عملیات پالایش، انتقال و توزیع، توسعه زیرساخت‌ها با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و مدیریت بهینه منابع انرژی لحاظ شده است. مدیریت بهینه منابع انرژی در شرایط بحرانی بسیار حیاتی است، به همین دلیل یکی از اهداف مهم این طرح بهینه‌سازی مدیریت و توزیع انرژی در سراسر کشور است.
مدیرعامل شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت بیان کرد: در سه‌ماه گذشته، اقدامات مؤثر و فشرده‌ای صورت گرفته و به‌زودی پیمانکار عمومی انتخاب و عملیات اجرایی آغاز می‌شود. آنچه ما در حال انجام آن هستیم، مشابه اقداماتی است که در کشور‌های دیگر در حال اجراست. آن‌ها تمامی داده‌ها را به مرکز مانیتورینگ ارسال کرده و با استفاده از هوش مصنوعی و فّناوری‌های نوین این داده‌ها را تحلیل می‌کنند تا وضعیت موجود خود را ارزیابی کنند. متأسفانه در مجموعه پالایش و پخش نفت تاکنون این نوع فعالیت به‌طور کامل انجام نشده است و به دلیل وجود حلقه‌های مفقوده و بارگذاری و پردازش نشدن اطلاعات به‌طور کامل، تحلیل دقیقی از وضعیت قاچاق سوخت و دیگر اهداف مدنظر به دست نمی‌آید.

3بخش اصلی زنجیره تامین و توزیع
 فرآورده‌های نفتی
مشکین‌فام تصریح کرد: در مجموع، سه بخش اصلی وجود دارد: پالایشگاه‌ها که نفت‌خام را فرآورش و به محصولات تبدیل می‌کنند، خطوط لوله انتقال، و انبار‌هایی که تحت نظارت شرکت‌های پخش قرار دارند. هریک از این بخش‌ها ضروری است به سیستم میترینگ و تجهیزات لازم مجهز شوند تا بتوانیم آمار دقیقی از تولید، انتقال، انبارش و مصرف داشته باشیم. در صورتی که در هر نقطه از این زنجیره تجهیزات کافی نباشد، کارایی لازم به دست نخواهد آمد. وی ادامه داد: بسته به نیاز، برخی میتر‌ها باید به‌روزرسانی شوند و در بعضی مکان‌ها نیاز به نصب میتر‌های جدید داریم. به‌عنوان مثال، برای خطوط لوله، باید حدود ۴۲۰۰کیلومتر فیبر نوری جدید نصب کنیم تا نشتی‌ها به‌موقع شناسایی و اطلاعات به مرکز مانیتورینگ و شرکت‌های بهره‌برداری منتقل شوند. در حال حاضر، این سیستم به‌درستی عمل نمی‌کند و نقص تجهیزات باعث کاهش کارایی می‌شود. مدیرعامل شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت گفت: با اجرای این طرح، تمام المان‌های لازم نصب و به سیستم مانیتورینگ و نهاد‌های مربوطه متصل می‌شوند. این امر به ما کمک می‌کند که نظارتی دقیق و جامع بر فرآورش، انتقال، انبارش و مصرف داشته باشیم. همچنین حدود ۴۵۰۰ایستگاه پمپ‌بنزین در کشور وجود دارد که برای آن‌ها باید سیستم پایش نصب کنیم تا تمامی این ایستگاه‌ها تحت کنترل قرار گیرند. به این ترتیب، از مرحله تولید نفت‌خام در چاه تا رسیدن آن به دست مصرف‌کنندگان خودرو‌های سبک و سنگین، هریک از مراحل را به دقت زیرنظر خواهیم داشت.

پیش‌بینی اجرای پروژه تا 9ماه آینده
مدیرعامل شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت اظهار کرد: این پروژه در سه‌مقطع زودهنگام، میانه و دیرهنگام تعریف شده است. مقطع زودهنگام شامل فعالیت‌هایی است که باید در ۹ماه آینده انجام شود که به کاهش قاچاق سوخت کمک می‌کند. برنامه‌ریزی برای مقطع میانه به مدت ۱۸ماه پیش‌بینی شده است و در نهایت، هدف این است که کل پروژه در مدت سه‌سال به اتمام و بهره‌برداری برسد. این مقام مسئول در وزارت نفت همچنین اضافه کرد: در مرحله نخست، تمرکز بر ارتقای میتر‌های موجود است. همچنین برنامه‌ریزی برای نصب قفل الکترونیکی و سایر تجهیزات در پخش و نفتکش‌ها در حال انجام است و پیش‌بینی می‌شود این اقدامات درمدت ۹ماه به اتمام برسد.
مشکین‌فام در پایان درخصوص آمار منتشرشده درباره قاچاق سوخت گفت: تا زمانی‌که سیستم‌های میترینگ نصب نشود و هوشمندسازی صورت نگیرد، نمی‌توان آمار دقیقی از میزان قاچاق سوخت اعلام کرد. بدون وجود سیستم‌های پایش، مشخص کردن میزان قاچاق سوخت به دشواری انجام می‌شود و هر داده‌ای که ارائه می‌شود تنها یک تخمین است. با پیاده‌سازی این طرح، می‌توانیم نگاهی شفاف‌تر و چشم‌انداز درستی برای مقابله با قاچاق سوخت و مدیریت کامل زنجیره تأمین داشته باشیم.