گروه انرژی-زهرا عسکری-  تهران درحال سپری کردن پنجمین سال متوالی خشکسالی است؛ بررسی گزارش‌های رسمی منتشرشده و اظهارنظرهای مسئولان وزارت نیرو نشان می‌دهد که این رویه در طی نیم‌قرن اخیر بی‌سابقه بوده است. براساس آخرین گزارش‌ها شروع سال۱۴۰۴ با افت شدید ذخایر سدهای تهران همراه بوده و بررسی وضعیت بارش‌ها و ذخایر سدها در شروع سال طی سال‌های اخیر، نشان‌دهنده وضعیت تشدید خشکسالی‌های تهران است.
به گزارش «روزنامه سرآمد» در طی نیم‌قرن اخیر، روند خشکسالی‌های تهران بدین شکل بوده که 2سال خشکسالی پی‌درپی داشتیم و بعد از آن، چندسال ترسالی را در تهران تجربه می‌کردیم. این برای نخستین‌بار است که 5سال خشکسالی پی‌درپی را در تهران سپری می‌کنیم. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در حال حاضر 84درصد آب توزیعی در تهران، صرف مصارف خانگی می‌شود و با این سهم بزرگ، در شرایط خشکسالی متوالی و کم‌بارشی شدید امسال، مدیریت مصرف خانگی می‌تواند راهگشا باشد.
پنج سد امیرکبیر (کرج)، لتیان، طالقان، ماملو و لار، منابع اصلی تأمین آب‌شرب تهران، در کنار برداشت از منابع زیرزمینی هستند؛ در سنوات گذشته همواره 60درصد تأمین آب تهران از منابع سطحی و 40درصد از منابع زیرزمینی انجام می‌شد، اما ظرف دوسال اخیر این نسبت عکس شده و اکنون 60درصد تأمین آب از منابع زیرزمینی صورت می‌گیرد. با این حال، با وجود سهم 40درصدی منابع سدها در تأمین آب تهران، این منابع سطحی، سهم اصلی را در حفظ کیفیت آب تهران دارند و نمی‌توان بدون منابع سدها، آب تهران را از نظر کمی و کیفی تأمین کرد.
به ‌جز سد طالقان که به‌خاطر عدم‌اجرای به‌موقع خط دوم انتقال آب به تهران، نمی‌توان از ظرفیت کامل آن برای تأمین آب تهران استفاده کرد، همواره ذخایر بهتری نسبت‌به 4سد دیگر دارد. از نظر میزان بارش‌ها نیز، روند خشکسالی‌های متوالی و رو به تشدید تهران کاملا مشهود است. میزان بارش‌های تهران از ابتدای سال آبی جاری تا روز پنجم‌فروردین‌ماه، 122.2میلیمتر بوده که نسبت‌به آمار میانگین بلندمدت (سال‌های نرمال) کاهشی 35درصدی و نسبت‌به میزان بارش‌ها در مدت مشابه در سال گذشته، کاهشی 10درصدی داشته است.

قطع ۱۲ساعته آب در انتظار مشترکان بدمصرف
در سال‌جاری، برای اولین‌بار برای مشترکان بدمصرف آب تهران که به اخطارهای صادرشده و پیامکی توجه نکنند، قطعی آب ۱۲ساعته در دستور کار قرار گرفته است. تهران یکی از شهرهای دارای تنش آبی کشور است که با توجه به 5سال خشکسالی مستمر و افت شدید بارش‌ها در سال آبی جاری، تأمین آب این کلانشهر که بیش از 10درصد جمعیت کشور را در خود جای داده، با محدودیت‌هایی در فصل گرم امسال مواجه است. افت شدید ذخایر سدهای تهران نسبت به سال‌های نرمال، موجب شده مدیریت مصرف آب از ابتدای سال‌جاری و پیش از شروع ماه‌های گرم سال، به‌عنوان یک ضرورت مطرح شود و در این زمینه طرح‌هایی در شرکت آب‌وفاضلاب استان تهران در دستور کار قرار گرفته است.
یکی از این طرح‌ها، برخورد با مشترکان بسیار پرمصرف آب است. از بین مشترکان آب تهران، 33درصد خوش‌مصرف، 62درصد پرمصرف و 5درصد بدمصرف هستند. مشترکان بدمصرف بعضاً تا 10برابر یک مشترک عادی مصرف آب دارند. یکی از اقدامات مؤثر در مدیریت تنش آبی تهران در سال1404، برخورد با مشترکان بدمصرف و سپس مشترکان پرمصرف است تا با استفاده از ابزار بازدارنده جریمه و قطع آب، این مشترکان را به جمع مشترکان خوش‌مصرف اضافه کنیم. عمده مشترکان بدمصرف آب در مناطق 1، 2 و 3پایتخت هستند که بعضاً از آب شرب برای پرکردن استخرها و آبیاری فضای سبز خانه‌باغ‌های خود استفاده می‌کنند، محدودسازی مصرف این قبیل مشترکان می‌تواند در مدیریت مصرف آب تهران مؤثر واقع شود.
در سال‌های گذشته، پس از اخطار به مشترکان بسیار پرمصرف و عدم‌توجه آن‌ها به اصلاح روند مصرف پس از اخطار، آب‌شرب این مشترکان بین 2 تا نهایتا 4ساعت در ساعات اوج مصرف، آن هم فقط در یک روز قطع می‌شد؛ اما در سال‌جاری، برای مشترکان بدمصرفی که به اخطارهای صادرشده و پیامکی توجه نکنند، قطعی آب 1 ساعته در دستور کار قرار گرفته و اگر روند مصارف اسراف‌گونه خود را اصلاح نکنند، احتمال تکرار این قطعی 12ساعته آب، باز هم برای آن‌ها وجود دارد.

اجرای ۱۶۰ پروژه اضطراری برای رفع تنش آبی
مدیرعامل شرکت مهندسی آب‌وفاضلاب کشور نیز گفت: برای رفع و مدیریت تنش آبی مناطق مختلف کشور ۱۶۰پروژه اضطراری طراحی شده و در حال اجراست تا نگرانی بابت تامین آب‌شرب و بهداشت شهروندان در سال۱۴۰۴ وجود نداشته باشد. هاشم امینی افزود: این تعداد پروژه در 43شهر در 22استان کشور در حال اجراست. وی خاطرنشان کرد: به‌رغم بارش‌های روز‌های آغازین سال جدید، منابع آبی سد‌ها همچنان با کمبود‌های زیادی مواجه است و به همین لحاظ، اجرای پروژه‌های اضطراری رفع تنش با جدیت در حال اجراست. امینی افزود: شهر‌های تهران، مشهد، اراک، ساوه، یزد، اصفهان و بندرعباس از جمله شهر‌های مهم دارای تنش آبی هستند. رئیس هیات‌مدیره شرکت مهندسی آب‌وفاضلاب کشور با اشاره به عزم دولت چهاردهم برای جایگزینی پساب به جای آب خام ادامه داد: بنا به مفاد قانون هفتم پیشرفت کشور، تمامی صنایع در صورت وجود منابع آب نامتعارف مانند پساب، باید فرآیند تامین آب موردنیاز خود را از آب‌های متعارف به پساب یا آب دریا تغییر دهند. مدیرعامل شرکت مهندسی آب‌وفاضلاب کشور با بیان این‌که سیاست‌گذاری دولت در استفاده از پساب برای تامین پایدار آب صنایع جدی است، گفت: در موضوعاتی مانند آمایش سرزمینی و بارگذاری‌های جمعیتی و استقرار صنایع، لازم است برنامه‌ریزی‌ها بر پایه منابع آبی تدوین شود.

کاهش شدید ذخایر آب سدها
عباسقلی جهانی، رئیس پیشین شورای جهانی آب نیز درباره افزایش برداشت از آب‌های زیرزمینی در تهران باتوجه به کاهش بارش‌ها اظهار داشت: پیش‌بینی می‌شود امسال سال خشکی باشد و شرایط خشکسالی ادامه دارد، اما با این حال همچنان شاهدیم با وجود افت شدید آب زیرزمینی در تهران و اطراف برای جلوگیری از شرایط اضطراری و عدم‌امکان تامین آب موردنیاز رویکرد حفر چاه در دستور کار قرار گرفته است. وی افزود: اکنون ذخایر سدهای اطراف به‌شدت افت کرده و آب سد کرج به حداقل میزان خود رسیده است و اگر بارندگی مناسبی در فصل بهار نباشد رویکرد به سمت استفاده بیشتر از آب زیرزمینی و حفر چاه خواهد بود. رئیس پیشین شورای جهانی آب در ادامه به موضوع هدررفت آب در تهران اشاره و اظهار داشت: اگر به آمار رسمی مراجعه کنیم در شبکه آبرسانی و توزیع آب در تهران ۳۰درصد آب به‌حساب‌نیامده داریم؛ یعنی اگر یک‌میلیارد و ۳۰۰میلیون مترمکعب نیاز آب‌شرب و بهداشتی تهران باشد، ۳۰درصد این میزان به‌حساب نمی‌آید، به دلیل اینکه در مناطق زیادی مخصوصا مناطق فرسوده شبکه آبرسانی تهران قدیمی است. وی ادامه داد: آب با قیمت تمام‌شده بالایی تصفیه و به‌دست مصرف‌کننده می‌رسد، اما به دلیل هدررفت این میزان از دسترس خارج می‌شود، اگر رویکردها را برای سرمایه‌گذاری روی عرضه به سمت جنبه مدیریت تقاضا به‌صورت سخت‌افزاری و نرم‌افزاری ببریم، یعنی به جای احداث سد جدید؛ شبکه آب را نوسازی کنیم اوضاع بهتری خواهیم داشت. جهانی خاطرنشان کرد: در حال حاضر استاندارد هدررفت آب در کشورهای پیشرفته زیر ۱۰درصد است و هر سال که می‌گذرد و ما نوسازی شبکه آب شهری را انجام نمی‌دهیم این رقم بیشتر می‌شود. وی با بیان اینکه در این شرایط نباید فقط منتظر باران بمانیم، گفت: به جای مدیریت تقاضا و جلوگیری از هدررفت روی عرضه بیشتر آب کار
 می‌کنیم.