گروه زیست‌ دریایی- سعید قلیچی- هرساله در روز ملی درختکاری، دستگاه‌ها و نهادهای مختلف با برگزاری مراسم و برنامه‌های گوناگون به‌صورت نمادین، کاشت درخت را ترویج می‌کردند. طی سال‌های گذشته جمعیت‌های فعال محیط‌زیست، سازمان‌های مردم‌نهاد و جامعه محلی بخش‌های مختلف کشور نیز در این زمینه پای کار آمده‌اند. بااین‌حال، روز ملی درختکاری سال گذشته در جزیره قشم همزمان با وقوع یکی از تلخ‌ترین اتفاقات ممکن بود.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، خبر دردناک و تلخ بود و بعد از گذشت حدود سه‌ماه هنوز هم التیام پیدا نکرده است. روزهای پایانی زمستان سال گذشته و در شرایطی که بسیاری از نقاط کشور در حال برگزاری آیین‌های روز ملی درختکاری بودند، جزیره قشم یکی از بزرگ‌ترین حامیان محیط‌زیست خود را از دست داد. درویش شریفی-خالو درویش- معروف به «پدر حرای ایران» سال گذشته در روز ۱۵اسفندماه در سن ۶۷سالگی از دنیا رفت. حالا بسیاری از دوستداران محیط‌زیست ایران و جزیره قشم، داغدار از دست‌دادن یکی از بزرگ‌ترین فعالان محیط‌زیست هستند.
«خالو درویش» از ساکنان روستای هفت‌رنگو در جزیره قشم بود. ناخدا بود و خاطرات متعددی از سفرهای دریایی خود داشت. بیشتر اما به سبب فعالیت‌های زیست‌محیطی خود شناخته‌شده بود. «خالو درویش» برای حفظ محیط‌زیست جزیره قشم، هرساله حرا می‌کاشت. چنان ممارست و اراده‌ای برای این کار داشت که برای اکثر فعالان محیط‌زیست جنوب کشور شناخته‌شده بود.
می‌گویند «خالو درویش» به تنهایی ۶میلیون درخت حرا به محیط‌زیست جنوب ایران هدیه کرده است. رقم واقعی شاید بیشتر از این‌ها هم باشد. وقتی پای صحبتش می‌نشستی با بیانی ساده و بی‌پیرایه از زمین و دریا، از جنگل‌های حرا و حیات‌سبز جزیره قشم و جنوب ایران می‌گفت. تلخی ماجرا زمانی خودش را بیشتر نشان می‌دهد که وقتی او پیشتاز درختکاری در جزیره قشم و در کرانه‌های خلیج‌فارس بود، در روز درختکاری نیز بدرود ‌حیات گفت.
حالا حسرت گفت‌وگوها و مصاحبه‌های انجام‌نشده و خاطرات نشنیده بیشتر هم خواهد شد. اغراق نیست اگر بگوییم «خالو درویش» عاشق زندگی بود، عاشق سرزمین و مردمان این خطه بود. عاشق دریا و جنگل‌های حرا بود و همیشه درباره آن‌ها سخن می‌گفت. کافی بود فقط یک‌مرتبه پای صحبت‌هایش نشسته باشی تا عشق و علاقه به محیط‌زیست را به ‌خوبی درک کرده باشی. «درویش شریفی» مانند نام خانوادگی‌اش شریف بود و شریف زیست و میراثی با شرافت برای آیندگان به یادگار گذاشت.

سفر همیشگی خالو درویش در روز درختکاری
درویش شریفی معروف به «خالو درویش» تنها یک فعال محیط‌زیست در خطه جنوب و جزیره قشم نبود. او الهام‌بخش بود. حالا برای بسیاری از افراد و نسل‌ها، او الگوی همراهی و تلاش جامعه محلی در حفاظت از طبیعت است. میراث او، میلیون‌ها درخت حراست که همچنان در سواحل خلیج‌فارس استوار باقی خواهند ماند و یادآور عشق بی‌پایان او به طبیعت خواهند بود.
درویش شریفی یکی از ساکنان روستای هفت‌رنگوی جزیره قشم بود و در زمان وفات ۶۷سال سن داشت. «خالو درویش» در روز ۱۵اسفند۱۴۰۳- که با روز ملی درختکاری مصادف است- درگذشت. این روز که به نمادی از تلاش برای حفظ و احیای طبیعت تبدیل شده است، با زندگی و میراث او پیوندی عمیق دارد. درویش شریفی مردی بود که به‌واسطه فعالان محیط‌زیستی و کاشت حرا به‌عنوان «پدر حرای ایران» نیز شناخته می‌شد.
به گفته محمد نورموسوی، مدیرکل منابع طبیعی هرمزگان، او در طول زندگی خود نماد تلاش خستگی‌ناپذیر برای حفاظت از طبیعت بود. مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری هرمزگان همچنین می‌گوید: درویش شریفی در طول عمر خود بیش از ۶میلیون اصله درخت حرا را در مناطق حاشیه‌ای خلیج‌فارس کاشت. او به‌عنوان نماد عشق به طبیعت و احیای سرزمین، سال‌ها در مناطق ساحلی کشور تلاش کرد تا از طریق کاشت نهال‌های حرا، به احیای محیط‌زیست کمک کند.

تعلق‌خاطر «خالو درویش» به جنگل‌های حرا
درویش شریفی، اهل روستای هفت‌رنگو در جزیره قشم بود و شغلش صیادی. سال‌ها به‌همراه اعضای خانواده‌اش در احیا و توسعه جنگل‌های حرا مشارکت فعالانه داشتند و دارند. تاریخ اولین دیدار و گفت‌وگوی ما با هم به سال‌های پایانی دهه۹۰ برمی‌گردد. در خلال یکی از بازدیدهای دوره‌ای که به‌واسطه شغل خود داشتم با او دیدار کردم.
در همان نخستین دیدار و گفت‌وگو به صراحت بیان کرد: «ما به این جنگل‌ها، تعلق‌خاطر داریم، اجدادمان هم برای این درختان احترام قائل بودند و از آن مراقبت می‌کردند. ما برای این کار آموزش هم دیده‌ایم. کار ما از تیرماه با جمع‌آوری بذر در جنگل شروع می‌شود و سپس بذرها را طبق آموزشی که دیده‌ایم به گلدان‌ها انتقال داده و از آن‌ها مراقبت می‌کنیم تا بذرها به نهال تبدیل شوند. در اسفندماه، نهال‌ها را در جنگل یا سواحل می‌کاریم.»
یکی از دفعات بعدی که دیدمش، می‌گفت: «سال‌های قبل و در قدیم اینطور نبود. مشاركت مردم در طرح‌هاي منابع طبيعي و برنامه‌های حفاظت از محیط‌زیست حالا بسیار بهتر شده است. نگاه مردم بومي به جنگل‌هاي حرا عوض شده؛ حالا مردم با حراها دوست شده‌اند. درختان حرا يكي از منابع تأمين‌كننده علوفه دام در جزيره قشم است، اما برداشت بي‌رويه از سرشاخه‌ها، به تهديدي براي اين رويشگاه‌ها تبديل شده است.»
جزیره قشم نیازمند چنین نگاهی به محیط‌زیست از سوی جامعه محلی است. «خالو درویش» یکی از انسان‌هایی بود که برای ترویج حفاظت از محیط‌زیست و کاشت حرا، تلاش بسیاری کرد. شاید امروز فعالان محیط‌‌زیستی و دوستداران منابع طبیعی در جزیره قشم کم نباشند، اما بدون شک جای خالی افرادی مانند درویش شریفی احساس می‌شود.

مستندی برای اشک پیر حرا
هرچند خالو درویش، بزرگ ناخدای جزیرتی و پاسبان دلسوز «ذخیره‌گاه جهانی زیست کره حرا» جزیره قشم دیگر در میان ما نیست، اما روایتی حماسی با نام‌ونشان «اشک پیر حرا» به همت و کوشش یک‌تیم مستندنگار هرمزگانی در حافظه جمعی و تاریخ شفاهی مردمان دیار حرا ماندگار شد. «اشک پیر حرا» مستندی تلویزیونی به مدت ۳۰دقیقه است که در سال۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ به کارگردانی فرشید ایرانپرست تولید و با تهیه‌کنندگی سعید ماندگاری در صداوسیمای مرکز خلیج‌فارس پخش شده است.
آنطور که پایگاه رسمی روابط‌عمومی سازمان صداوسیما، گزارش داده است: «پیر حرا» مستندی است با بیان ساده از زندگی پیرمردی به نام خالو درویش شریفی که در جنگل‌های حرای جزیره زیبای قشم سکونت داشته است. این مستند تک‌قسمتی، مخاطبان را با بحران تغییر اقلیم، خشکسالی، پیامدهای کارهای گلخانه‌ای و زندگی سبزاندیشانه بزرگ‌ترین جزایر منطقه خلیج‌فارس و خاورمیانه آشنا می‌سازد.
این مستند در کنار آشنایی مخاطب با سبک زندگی ساحل‌نشینان جنوب ایران، روایت فردی به اسم «خالو درویش» است که دغدغه اصلی او، حفظ و توسعه گستره جنگل‌های حراست که در معرض خشکسالی و در آستانه نابودی است. در واقع خالو درویش، به‌عنوان پاسبان ذخیره‌گاه زیست کره حرا، زندگی و حیات خود را وابسته به این جنگل‌های منحصربه‌فرد دریایی می‌دانست و معتقد بود با خشک‌شدن حرا و نابودی این زیست‌بوم، زندگی و حیات او و دیگر جزیرتی‌ها نیز نیست‌ونابود می‌شود.
مستند «اشک پیر حرا» در واقع حس طرفداری خالو درویش از محیط‌زیست و جنگل‌های حرای جزیره قشم و تلاش و فعالیت‌های این چهره مطرح محیط‌زیستی ایران را بازگو می‌کند و می‌کوشد با برخی اقدامات ابتکاری و داوطلبانه، بخشی از گستره ۲۰,۰۰۰۰هکتاری جنگل حرا محدوده تالاب بین‌المللی «خورخوران» را از خطر نابودی نجات داد.

ویژگی‌های جنگل‌های حرا
جنگل‌های همیشه سرسبز حرا یا مانگرو، شگفت‌انگیزند و عجیب و غریب. وقتی به تماشایش می‌نشینی از دیدنش سیر نمی‌شوی. در ایران، این جنگل‌ها درکرانه‌های خلیج‌فارس و دریای عمان مستقرند. از منطقه عسلویه استان بوشهر شروع می‌شوند و به‌طور پراکنده و گاه انبوه از سواحل استان هرمزگان می‌گذرند و تا جنوبی‌ترین نقطه کشور امتداد می‌یابند؛ یعنی بندر گواتر در استان سیستان و بلوچستان. ایران به لحاظ وسعت جنگل‌های حرا رتبه دهم را در آسیا دارد.
درختان حرا از تیره شاه‌پسند هستند و ۹۵درصد جنگل‌های حرا یا مانگرو در ایران را تشکیل می‌دهند. مابقی درختان از گونه چندل هستند. درختان حرا، هم در خشکی‌اند و هم در آب‌ شور. در واقع در شرایط جزرومدی آب، زیست می‌کنند. با خصلت خدادادی‌شان، آب‌ شور را شیرین می‌کنند و بعد از تغذیه از آن، نمکش را پس می‌دهند. جزرومد و سیلاب‌ها هم بستر را شورزدایی می‌کنند.
حقیقت این است که در قشم نه از توسعه خبري است و نه از رونق اقتصادي سال‌های گذشته. در اين جزيره آنچه بيش از هر چيز ديگري به‌ چشم مي‌خورد، جاذبه‌های طبیعی برای گردشگری بوده که برای توسعه و رونق نیازمند فعالیت و همراهی جامعه محلی است. قشم، جزيره‌اي است كه عنوان اولین ژئوپارك جهانی در منطقه خاورميانه را يدك مي‌كشد و البته بزرگ‌ترين رويشگاه جنگل‌هاي مانگرو نیز هست. 
دانه حرا، روی درخت مادر می‌روید و باعث تولید نهال می‌شود، سپس از درخت جدا می‌شود و داخل مرداب می‌افتد. جنگل دریایی حرا روی دریا و آب ‌شور قرار دارد و این سازش با آب‌ شور و شرایط نامناسب، از حرا یک گیاه استثنایی در اندازه‌های ۳ تا ۶متری با شاخ‌وبرگ سبز روشن ساخته است. حرا درختی است آب‌شورزی که هنگام مد آب دریا تا گلوگاه در آب فرو می‌رود. با خاصیت تصفیه‌ای که در پوست این درخت وجود دارد، بخش شیرین آب دریا را جذب و نمک آن را دفع می‌کند. درخت حرا در حقیقت یک تصفیه‌خانه آب‌شیرین‌کن طبیعی است.
این پوشش گیاهی تنها رویش‌های چوبیِ ناحیه جزرومدی سواحل گرمسیری و نیمه‌گرمسیری هستند که توانایی همزیستی با شوریِ آب‌های دریایی، به‌واسطه مکانیسم‌های مختلف، از ویژگی‌های انحصاری این گیاهان به‌شمار می‌رود. این مانگروها از شرایط زیستگاهی مطلوب برای شمار بسیاری از آبزیان دریایی و پرندگان آبزی برخوردار هستند. آبراهه‌های اجتماعات مانگرو به‌واسطه غنی‌ بودن از پوده‌های گیاهی آلی و دریافت مواد مغذی، ارزش پرورشگاهی بالایی برای گونه‌های آبزی دارا هستند و از این جهت نقش غیرقابل جانشینی در زنجیره غذایی دریا برعهده دارند. 
جنگل‌های حرا (مانگرو) را می‌توان در خورها و مصب رودخانه‌های فصلی و دائمی هرمزگان به‌طور مجتمع یا پراکنده مشاهده کرد. برخی گزارش‌ها نیز رویشگاه‌های توده‌های طبیعی این نوع جنگل در شهرستان قشم شامل خورهای شمال‌غربی جزیره واقع در خورخوران، جزایر ماسه‌ای مقابل شهرهای طبل و لافت تا سهیلی، گورزین، هفت‌رنگو و گوران می‌دانند.
جنگل‌های حرا (مانگرو) را می‌توان در خورها و مصب رودخانه‌های فصلی و دائمی هرمزگان به‌طور مجتمع و یا پراکنده مشاهده کرد و رویشگاه‌های توده های طبیعی این نوع جنگل در شهرستان قشم شامل خورهای شمال‌غربی جزیره واقع در خورخوران، جزایر ماسه‌ای مقابل روستاهای طبل و لافت تا گوران اعلام شده است. زمان بذردهی درختان حرا خرداد است و بذردهی این گونه از شرق به غرب هرمزگان با تاخیر زمانی آغاز می‌شود، به‌طوری که در شرق استان و در شهرستان جاسک در نیمه دوم تیرماه و در قشم مرداد و شهریورماه بذر این درخت آماده کشت و تولید نهال می‌شود.
زیبایی خیره‌کننده، دلنواز و چشم‌نواز جنگل‌های حرا در غرب جزیره قشم موجب شده تا همه‌ساله هزاران نفر از گردشگران داخلی و خارجی بازدید از آن‌ها را در برنامه سفر خود لحاظ کنند. گردشگرانی که برای نخستین‌بار و در هنگام مد کامل دریا از این مناطق بازدید می‌کنند با جنگل‌های سرسبزی مواجه می‌شوند که گویی روی آب‌های خلیج‌فارس شناور هستند؛ در حالی‌که هنگام پایین رفتن آب (جزر) تپه‌هایی را با درختان کوچک، متوسط و حتی تنومند که ریشه‌های انبوه آن‌ها از خاک بیرون آمده، مشاهده می‌کنند.
بومی‌های ساکن حاشیه این جنگل‌ها از سرشاخه‌های حرا به‌عنوان علوفه و خوراک دام‌های خود استفاده می‌کنند و در هنگام گلدهی نیز زنبورداران محلی کندوهای خود را به مناطق ساحلی می‌آورند، زیرا عسل حرا در کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس خریداران زیادی دارد. وجود ده‌ها گونه پرنده مهاجر و بومی منطقه و همچنین انواع آبزیانی که تعدادی از آن‌ها برای زادآوری وارد این حوزه شده‌اند به زیبایی‌های بی‌شمار جنگل‌های حرا در مناطق ساحلی جزیره قشم افزوده است.

تأثیر جنگل‌های حرا بر آب‌وهوا
جنگل‌های حرا با تصفیه آب، جذب دی‌اکسیدکربن و تولید اکسیژن، به بهبود کیفیت آب‌وهوای منطقه کمک می‌کنند. با بهبود کیفیت هوا‌ و کاهش آلاینده‌ها، هزینه‌های مرتبط با بیماری‌های ناشی از آلودگی کاهش می‌یابد. همچنین تصفیه طبیعی آب توسط ریشه‌های این درختان باعث می‌شود هزینه‌های مربوط به تصفیه آب در مناطق ساحلی به‌طور غیرمستقیم کاهش یابد. این جنگل‌ها به‌دلیل جذب بالای کربن و کاهش گازهای گلخانه‌ای، به مقابله با تغییرات اقلیمی کمک می‌کنند. این عملکرد اکولوژیک، به صورت غیرمستقیم ارزش اقتصادی بالایی دارد، زیرا موجب کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی و بهبود کیفیت زندگی در منطقه می‌شود.
جنگل‌های حرا در جزیره قشم با ارائه خدمات متعدد اقتصادی، زیست‌محیطی و اجتماعی، نقش حیاتی در توسعه پایدار و بهبود کیفیت زندگی جوامع محلی دارند. از تأمین معیشت در بخش شیلات و گردشگری گرفته تا تولید محصولات طبیعی و حفاظت از زیرساخت‌های ساحلی، این جنگل‌ها از جنبه‌های مختلف ارزش اقتصادی دارند. با توجه به اهمیت بالای این اکوسیستم، لازم است برنامه‌های حفاظتی مؤثری برای جلوگیری از تخریب و بهره‌برداری بی‌رویه اجرا شود. بدین ترتیب، جنگل‌های حرا همچنان به‌عنوان یک منبع اقتصادی پایدار و بی‌همتا در جزیره قشم و سایر مناطق ساحلی ایران حفظ خواهند شد و آینده‌ای پایدارتر برای منطقه و جهان تضمین می‌کنند.
جنگل‌های حرا به‌عنوان یکی از اکوسیستم‌های منحصربه‌فرد و با ارزش در سواحل جنوبی ایران، به‌ویژه جزیره قشم، نقش حیاتی در حفظ تنوع‌زیستی و پایداری محیط‌زیست دارند. بااین‌حال، این جنگل‌ها با چالش‌ها و تهدیدات متعددی مواجه هستند که می‌تواند به آسیب‌های جدی به این اکوسیستم منجر شود.

نقش حرا در گردشگری و اقتصاد
گردشگری طبیعی یا اکو‌توریسم از بخش‌های در حال رشد صنعت گردشگری است که جنگل‌های حرا، به دلیل زیبایی‌های طبیعی و اکوسیستم بی‌نظیر خود، از پتانسیل بالایی در این زمینه برخوردارند. قایق‌سواری در میان جنگل‌های حرا، مشاهده پرندگان مهاجر، تنوع جانوری و تماشای مناظر خاص این جنگل‌ها، گردشگران زیادی را به منطقه جذب می‌کند. جنگل‌های حرا به‌ویژه برای علاقه‌مندان به عکاسی طبیعت و پرنده‌نگری مقصدی محبوب هستند. این علاقه به بازدید از جنگل‌های حرا منجر به توسعه زیرساخت‌های گردشگری در جزیره قشم و مناطق ساحلی اطراف شده است.
توسعه گردشگری در جنگل‌های حرا باعث ایجاد مشاغل مرتبط مانند راهنمایان طبیعت‌گردی، خدمات قایقرانی، اقامتگاه‌ها و فروش صنایع دستی شده است. از سوی دیگر، گردشگران با خرید غذا، صنایع‌دستی و خدمات محلی، به درآمدزایی جامعه بومی کمک می‌کنند. این درآمدزایی مستقیم از اکوتوریسم، باعث افزایش کیفیت زندگی ساکنان محلی شده و انگیزه‌ای برای حفاظت از جنگل‌ها فراهم می‌کند.
جنگل‌های حرا یکی از اکوسیستم‌های منحصر‌به‌فرد مناطق گرمسیری هستند که در آب‌های شور سواحل جنوبی ایران و به‌ویژه در جزیره قشم یافت می‌شوند. این جنگل‌ها علاوه‌بر اهمیت اکولوژیکی و زیست‌محیطی، نقش مهمی در اقتصاد محلی و ملی ایفا می‌کنند. از جنبه‌هایی چون شیلات، توریسم، منابع طبیعی و حمایت از معیشت جوامع بومی، جنگل‌های حرا به‌عنوان یک منبع ارزشمند شناخته می‌شوند. در این مقاله، ارزش اقتصادی جنگل‌های حرا به‌ تفصیل بررسی شده و نقش آن در توسعه پایدار قشم و دیگر مناطق ساحلی ایران بیان می‌شود.
جنگل‌های حرا به دلیل فراهم کردن زیستگاه امن برای انواع گونه‌های آبزی، به‌ویژه ماهی‌ها، میگوها و خرچنگ‌ها، نقش اساسی در صنعت شیلات دارند. آب‌های آرام و حاوی مواد مغذی در اطراف این جنگل‌ها، شرایط مناسبی برای رشد و زادآوری بسیاری از گونه‌های تجاری و خوراکی فراهم می‌کنند. وجود جنگل‌های حرا موجب افزایش تولیدات شیلاتی می‌شود، چراکه این جنگل‌ها زیستگاه امنی برای نوزادان ماهی‌ها و دیگر آبزیان فراهم می‌کنند. محیط امن و غذاهای غنی در این جنگل‌ها باعث می‌شود نوزادان ماهی‌ها از دسترس شکارچیان دور بمانند و به بزرگسالی برسند، در نتیجه ذخایر ماهی در منطقه افزایش
 می‌یابد.