پزشکیان:  باید نقاط تبادلی ایستگاه‌های مترو  و شبکه راه‌آهن منطقه‌ای ایجاد شود
​​​​​​​گروه ترانزیت- «برای توسعه راهبری قطارهای حومه‌ای کارگروهی تشکیل شود و مسائلی همچون اصلاح ساختار، بهره‌گیری از تجربه مشاوران مجرب داخلی و بین‌المللی، مشخص‌شدن شیوه مدیریت، برنامه‌ریزی، اجرای طرح‌ها و تامین منابع را بررسی کند».« باید نقاط تبادلی ایستگاه‌های مترو و شبکه راه‌آهن منطقه‌ای تکمیل و تجهیز شود تا مسافران و شهروندان بتوانند جابه‌جایی و تردد آسانی با استفاده همزمان از این شبکه داشته باشند». این جملات بخش‌هایی از صحبت‌های روز پنجشنبه‌(8آبان‌ماه) مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور در نشست توسعه راهبری قطارهای حومه‌ای و منطقه‌ای راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران بود. 
به گزارش اقتصاد سرآمد، توسعه قطارهای حومه‌ای در اطراف تهران نقش بسیار مؤثری در حفظ محیط زیست و جلوگیری از آلودگی هوا دارد. به باور کارشناسان؛ توسعه قطار‌های حومه‌ای می‌تواند به کاهش بار ترافیکی شهر تهران کمک کند و در کنترل ترافیک از شهرهای اقماری استان تهران به کلانشهر تهران و تسهیل جابه‌جایی مسافر موثر باشد. همچنین باید در نظر داشت که توسعه قطارهای حومه‌‌ای موجب توسعه‌یافتگی حومه شهرهای بزرگ و ایجاد اشتغال می‌شود. این در حالی است که بررسی تجربیات سایر کشورهای جهان نشان می‌دهد که در کشورهای اروپایی شکل شهرها براساس کریدورهای حمل‌ونقلی و حتی کریدورها نیز براساس شیوه شهرسازی آن شهر ترسیم شده‌اند.
باید در خاطر داشت که با توجه به قدمت بالای راه‌آهن در کشوری چون ایران که در ساخت و توسعه خطوط شاهکارهای فنی را توسط متخصصان به‌کار برده است، اما در مجموع شکل و شیوه کریدورها با شکل توسعه شهری هیچ تناسبی ندارد و چنانچه بخواهیم توسعه شهری بر مبنای حمل‌و‌نقلی داشته باشیم باید تمامی مدهای حمل‌و‌نقلی را با یکدیگر یکپارچه کنیم. در چنین شرایطی است که باید ترسیم نقشه راه برای شهرها و کریدورها به نحوی باشد که شهرها را در اطراف سیستم‌های حمل‌ونقلی چون راه‌آهن توسعه دهیم.
کلانشهرهای بزرگ در کشورهای توسعه‌یافته مهم‌ترین مرکز تجاری خود را در اطراف خطوط ریلی ایجاد کرده‌اند و این امر نشان می‌دهد که شهرهای ما تفاوت عمده با کلانشهرهای کشورهای توسعه‌یافته دارد و برای این منظور نیز ضروری به نظر می‌رسد که ویژگی‌های موجود شهری و حمل‌ونقل ریلی و امکان یکپارچه بودن مدهای مختلف را بررسی کرده و براساس آن شهرها را مبتنی بر این شیوه حمل‌ونقلی ترسیم کنیم. تاکید کارشناسان حوزه حمل‌ونقل بر این نکته است که حمل‌ونقل بین‌شهری را طوری با ایستگاه‌های ریلی درون و برون‌شهری منطبق دهیم که مسافران بتوانند از طریق ایستگاه‌ها به شبکه حمل‌ نقل، آسان و راحت متصل شوند و این امر مستلزم تعامل حمل‌ونقل درون شهر، حومه‌ای و راه‌آهن است.

رئیس‌جمهور چه دستوراتی صادر کرد؟
رئیس‌جمهور در این نشست بر ضرورت توسعه زیرساخت‌ها و افزایش کیفیت خدمات عمومی قطارهای حومه‌ای و منطقه‌ای تاکید کرد و گفت: برای توسعه راهبری قطارهای حومه‌ای باید کارگروهی تشکیل شود و مسائلی همچون اصلاح ساختار، بهره‌گیری از تجربه مشاوران مجرب داخلی و بین‌المللی، مشخص‌شدن شیوه مدیریت، برنامه‌ریزی، اجرای طرح‌ها و تامین منابع را بررسی کند. پزشکیان خاطرنشان کرد: برای افزایش بهره‌وری و توسعه زیرساخت‌های راه‌آهن و قطارهای حومه‌ای، علاوه‌بر بهره‌گیری از دانش اساتید و دانشگاهیان کشور، باید از تجربه کشورهای دیگر نیز که در این زمینه پیشگام هستند، استفاده شود.
رئیس‌جمهور همچنین با اشاره به اینکه در حال حاضر بسیاری از بخش‌های شبکه ریلی کشور ناقص هستند، تاکید کرد: باید نقاط تبادلی ایستگاه‌های مترو و شبکه راه‌آهن منطقه‌ای تکمیل و تجهیز شوند تا مسافران و شهروندان بتوانند جابه‌جایی و تردد آسانی با استفاده همزمان از این شبکه داشته باشند. پزشکیان در این نشست دستور داد هزینه تعمیرات اساسی ۹دستگاه ریل‌باس و نیز منابع توسعه زیرساخت‌های شبکه ریلی به شیوه‌های مشخص‌شده، تامین شود.
رئیس دولت چهاردهم بر افزایش بهره‌وری، ماموریت‌محور کردن فعالیت قطارهای حومه‌ای، افزایش کیفیت خدمات در راستای ارتقای رضایت‌مندی مردم، بهبود خدمات برای استفاده تکمیلی خانواده‌ها از مترو و قطار با اتصال ایستگاه‌ها و ایجاد پارکینگ در کنار آن‌ها تاکید کرد. رئیس‌جمهور پس از بازگشت از مسیر ورامین، با استفاده از مسیر ریلی به مرکز لجستیک و بندر خشک آپرین در محدوده اسلامشهر رفت و از بخش‌های مختلف آن بازدید کرد. پزشکیان همچنین در این بازدید بر کاهش مصرف انرژی، کاهش تاخیر در جابه‌جایی کالا، کنترل سوله‌های موجود در این مرکز توسط هوش مصنوعی و مدیریت عملکردها با تکنولوژی‌های جدید تاکید کرد.
جبارعلی ذاکری، مدیرعامل راه‌آهن نیز در نشست توسعه راهبری قطارهای حومه‌ای و منطقه‌ای راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران به تشریح آخرین وضعیت زیرساخت‌های این مجموعه پرداخت و گفت: چنانچه طرح توسعه قطارهای حومه و منطقه‌ای تکمیل شود، در مجموع می‌توانیم با ۳۰۰عدد ریل‌باس، سالانه ۱۶۰میلیون مسافر جابه‌جا کنیم. معاون وزیر راه و شهرسازی همچنین خاطرنشان کرد: طرح توسعه سطح‌۳ و ۴ قطار حومه‌ای در محور غرب استان تهران نیز ۷۵درصد پیشرفت داشته است. مدیرعامل راه‌آهن با اشاره به مزایای استفاده از قطار حومه‌ای تصریح کرد: استفاده از این قطارها باعث می‌شود تا میزان تصادفات جاده‌ای و نیز مصرف سوخت کاهش یابد. همچنین در وقت و هزینه مسافران صرفه‌جویی خواهد شد و علاوه‌بر این، با استفاده از راه‌آهن میزان ترافیک و آلودگی هوا نیز کاهشی می‌شود.

چالش‌های پیش روی حمل‌ونقل حومه‌ای
یکی از ارکان مهم تمرکززدایی از کلانشهرها، مسئله کیفیت حمل‌ونقل حومه‌ای است که رابطه مستقیمی با حجم جابه‌جایی مسافران دارد. با توجه به اهمیت این موضوع حرکت به سمت احداث خطوط حمل‌ونقل ریلی حومه‌ای در کشور طی سالیان گذشته آغاز شده است. قطارهای حومه‌ای نقش بسزایی در کاهش تراکم کلانشهرها ایفا می‌کنند؛ به‌طوری‌که اگر این سیستم در رقابت با سایر سیستم‌های حمل‌نقل عمومی جهت جابه‌جایی مسافران از نظر مدت زمان سیر، هزینه‌ و دیگر شاخصه‌های مطلوبیت بهتر عمل کند، نه‌تنها با افزایش تقاضای مسافران در همه ساعات اوج و غیر اوج مواجه می‌شود، بلکه باعث مهاجرت معکوس از شهر مادر به شهرهای اطراف خواهد شد. امروزه قطارهای حومه‌ای نقش مهمی در کاهش جمعیت کلانشهرها ایفا می‌کنند. طبق تعریف عمومی در دنیا راه‌آهن حومه‌ای یک نوع سیستم حمل‌ونقلی است که پیوندهای اقتصادی و اجتماعی بین مناطق شهری مادر و شهرهای اقماری را حفظ می‌کند. همچنین این سیستم عمدتاً جابه‌جایی مسافران این شهرها را برعهده می‌گیرد. قطارهای حومه‌ای در جابه‌جایی مسافران از کلانشهرها به اطراف خود نقشی اساسی ایفا می‌کنند. یکی از مهم‌ترین اهداف این قطارها جلوگیری از افزایش تراکم در شهر مادر و تسهیل مهاجرت معکوس مردم از کلانشهرها به شهرهای اقماری است. با توجه به این اهداف، تعریف درست این قطارها و تمایز آن‌ها با سایر سیستم‌های ریلی حائز اهمیت است.

اهمیت نقش‌آفرینی بخش خصوصی
در بسیاری از کشورها، پروژه‌های حمل‌ونقل عمومی به بخش‌خصوصی سپرده می‌شود و آن‌ها از ارزش‌افزوده‌ای که حمل‌ونقل ایجاد می‌کند، درآمدزایی می‌کنند، اما در ایران، مدل اقتصادی مناسبی برای این کار طراحی نشده‌است. هزینه احداث خطوط بسیار بالاست و در عین حال، قیمت بلیت مترو به دلیل شرایط اقتصادی نمی‌تواند از حدود مشخصی فراتر برود. بنابراین سرمایه‌گذاران خصوصی تمایل چندانی برای ورود به این حوزه ندارند. در حال‌حاضر، بسیاری از فرصت‌های سرمایه‌گذاری، بدون استفاده باقی‌ مانده‌اند. اگر یک نهاد متولی برای هماهنگی میان دولت، شهرداری و بخش‌خصوصی ایجاد شود، می‌توان از ظرفیت‌ها و سرمایه بخش‌خصوصی برای توسعه حمل‌ونقل عمومی بین‌شهری استفاده کرد؛ در غیر‌این‌صورت، پروژه‌ها به شکل ناقص اجرا شده و در نهایت ممکن است کارآمدی لازم را نداشته ‌باشند.
براساس یک برآورد، روزانه حدود ۴۰۰‌هزار نفر از قطارهای حومه‌ای که برای تردد بین تهران و شهرهای اقماری پیش‌بینی شده ‌است، استفاده می‌کنند. البته مقصد همه این افراد تهران نیست، اما احتمالا حداقل نیمی از این افراد سفرهای شغلی و تحصیلی به مقصد پایتخت را به وسیله قطارهای موجود در شبکه سنتی ریلی انجام می‌دهند. این بازار بزرگ مشروط به پیش‌بینی یک مدل اقتصادی مناسب قطعا می‌تواند سرمایه‌گذاران داخلی را به مشارکت ترغیب کند. شرکت‌های خصوصی ناگزیر هستند مبتنی بر برنامه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ریزی و سیاست‌گذاری صورت‌گرفته خدمات قطار حومه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای را ارائه کنند تا در نبود خطوط ریلی مدرن و سریع‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌السیر، به نیاز سفر هرروزه ساکنان شهرهای اقماری پاسخ دهند، اما قیمت غیرواقعی بلیت این مسیر در شرایطی تعیین‌شده که جبران مابه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌التفاوت هزینه واقعی سفر پیش‌بینی
 نشده‌است.