فریدون برکشلی
٣٠ درصد نفت جهان از تنگه هرمز عبور می‌کند و جایگزین کردن مسیری دیگر،هم غیر اقتصادی است و هم کل معاملات نفت را بر هم می‌زند. آمریکا طی سه ماهه دوم سال جاری میلادی جایگاه بزرگترین تولید کننده نفت را از آن خود کرد. روسیه مقام دوم و عربستان رتبه سوم را احراز کردند. البته امریکا در عین حال بزرگترین مصرف کننده نفت جهان هم به شمار می‌رود و در حال حاضر وارد کننده خالص است(net importer). انتظار می‌رود که امریکا در نیمه دوم ۲۰۲۰ میلادی برای اولین بار پس از ۵۷ سال صادر کننده خالص(net exporter) نفت شود. این بدان معنا نیست که امریکا واردات نخواهد داشت. نوع نفت خام شیل بسیار سبک است و پالایشگاه‌ها رغبتی به استفاده از آن ندارند. در واقع صنعت پالایش نیاز به بازنگری و تجدید ساختار متناسب با نفت خام‌های فوق سبک دارد. طبق آخرین اطلاعات و بررسی‌ها سرمایه گذاری در صنعت پالایشی جهان طی ۵ سال آینده بالغ بر ۴۵۰ میلیارد دلار برآورد شده است؛ تنها امریکا نیست که تولید مازاد بر مصرف داخلی دارد بلکه کانادا هم تا سال ۲۰۲۲ میلادی باید برای نفت خام خود بازار یابی کند. البته کانادا احتمالاً از ترمینال‌های امریکا و خلیج مکزیک نفت صادر خواهد کرد. آمریکا به واردات نفت از خاورمیانه ادامه خواهد داد، اگرچه شاید میزان آن کمتر شود. ما وقتی صحبت از واردات نفت امریکا از خاورمیانه می‌کنیم، ابتدا تعداد زیادی کشور به نظرمان می‌رسد. اما واردات نفت امریکا از خاورمیانه فقط از سه کشور منطقه است، دوستان، یعنی هم پیمانان خیلی صمیمی که شامل عربستان با سهم ١.٢ میلیون بشکه در روز یعنی ۱۱ درصد کل واردات امریکا، عراق با ۴۶۰ هزار بشکه در روز یعنی ۴ درصد کل واردات و کویت با ۲۰۰ هزار بشکه یا ١.٧ درصد واردات امریکا. آمریکا ممکن است واردات خود از این سه کشور را کاهش دهد ولی هرگز قطع نخواهد کرد، علت این تصمیم را می‌توان در وهله نخست نوع نفت خام خاورمیانه دانست که پالایشگاه‌های امریکا به آن نیاز دارند؛ از سویی دیگر روابط اقتصادی-سیاسی متقابل واشنگتن و کشورهای منطقه، ایجاب می‌کند که این کشورها در چرخه معاملاتی امریکا و تقویت موقعیت دلار با امریکا داد و ستد داشته باشند. موضوع مهم دیگر، حضور امریکا در کانال عرضه انرژی است که مجرای کنترل چین، ژاپن، هند و دیگر مصرف کنندگان نفت خاورمیانه است. یعنی امریکا هرگز گلوگاه امنیت عرضه انرژی اسیا را رها نخواهد کرد. با اطمینان می گویم که چین، هند و روسیه با خشنودی کامل حاضرند تا امنیت عرضه انرژی خاورمیانه را به عهده بگیرند و تمام هزینه آن را هم تقبل کنند. ترامپ درباره نقش مصرف کنندگان انرژی در خاورمیانه بلوف می‌زند و البته طرف‌های مقابل هم می‌دانند، البته شاید طرف مقابل که شامل آسیای شرقی می‌شود، هم برای نقطه شروع یا حفظ خود با واشنگتن، قدری هم هزینه کنند. در میان ۷ تنگه‌ای که در گلوگاه‌های دریایی وجود دارند، قطعاً هرمز مهمترین آنهاست که بیش از ۳۰ درصد نفت مورد معامله جهان از آن عبور می‌کند. برای برخی از مقاصد امکان دور زدن و عبور از تنگه هرمز وجود دارد، ولی مسیر بسیار طولانی و غیر اقتصادی خواهد بود. نفتکش‌ها از ترمینال‌های ایران به مقصد نزدیکترین بنادر چین حدود ۳۳ روز در راه هستند. اگر مسیر طولانی‌تر هم شود، کل ساختار و نظام حمل و نقل نفت باید تغییر کند. روسیه و عربستان هر دو اعضا گروه ۲۰ (G-۲۰) هستند. دو کشور مایل بودند تا اجلاس اوپک را به تاریخی بعد از اجلاس گروه ۲۰ موکول کنند تا پس اطلاع از نتایج آن نسبت به تصمیمات اجلاس وزرای نفت اوپک به ورود کنند. مهمترین موضوع اجلاس ۳۰-۲۹ ژوئن سال جاری میلادی (خرداد-تیر ٩٨) در ارتباط با جنگ تجاری تجاری پکن-واشنگتن خواهد بود. چنانچه در اجلاس گروه ۲۰ در اوزاکا، ژاپن و امریکا و چین در مورد تعرفه‌های بازرگانی به توافق برسند، امکان و زمینه رشد اقتصادی چین که رشد مصرف انرژی را در پی دارد، مجدداً شتاب خواهد گرفت. بنابراین تقاضای جهانی برای نفت تقویت می‌شود.اقتصاد چین و مصرف بالای انرژی در آن کشور، موتور رشد مصرف نفت است. هندوستان هم مصرف کننده مهمی شده است و این دو کشور دو بشکه از هر سه بشکه افزایش تقاضای جدید نفت را در اختیار دارند.