گروه جامعه - سپیده اشرفی- در شرایطی که دولت قصد دارد طرح جدید بنزین ارائه کند، این پرسش مطرح است که طرح فعلی به سود کیست و آیا می‌تواند موفقیت‌آمیز باشد؟ از حدود یک هفته قبل که طرح اختصاص بنزین به هر کد ملی در کیش اجرا شد، زمزمه احتمال گرانی بنزین بسیاری از مردم را هراسان کرد. سابقه احیای سهیمه‌بندی بنزین بدون اطلاع‌رسانی درست در دولت قبل باعث شده تا گوش مردم به اخبار مربوط به بنزین بیشتر از قبل حساس شود. اجرای این طرح در کیش نشان می‌دهد که دولت قصد دارد برای هر کد ملی سهیمه مشخصی  احتمالا در حدود ۱۵ تا ۲۰ لیتر  در نظر بگیرد. هرچند که منطقه آزاد کیش به دلیل سبک زندگی و شکاف طبقاتی عجیبی که دارد از اساس با تهران قابل مقایسه نیست چرا که بسیاری از طبقه متوسطی که در کیش زندگی می‌کنند، اصلا از خودروی شخصی استفاده نمی‌کنند.  با این حال، صحبتی که به تازگی از سوی وزیر نفت مطرح شده نشان می‌دهد که عزم دولت برای اجرای این طرح جدی است. وزیر نفت به تازگی صحبت از اختصاص ۱۵ لیتر بنزین در ماه به هر کد ملی خبر داده است. هرچند که درست روز بعد صحبت‌های دیگری در این رابطه مطرح شد تا خاطره تلخ ناآگاهی مسئولان و بی‌خبر بودن آنها  حتی در ظاهر- را برای مردم زنده کند. صحبت‌هایی که نشان می‌دهد دولت هنوز برنامه مشخص و دقیقی برای اصلاح سهمیه‌بندی بنزین ندارد. اما جدای از همه حاشیه‌های مطرح شده در خصوص این طرح، آیا می‌توان به نتایج مثبت آن خوشبین بود و اصلا زمان مناسبی برای اجرای آن است؟ عضو کمیسیون انرژی اتاق تهران در این رابطه معتقد است که این طرح، تعدیل یارانه است و می‌تواند طرح خوبی باشد.
به گزارش اقتصاد سرآمد، رضا پدیدار در این رابطه به ایسکانیوز گفت: گفته می‌شود سهمیه ۶۰ لیتری به ارقام کمتر مثل ۲۰ لیتر می‌رسد. از طرف دیگر، یارانه در اختیار افرادی قرار می‌گیرد که خودرو ندارند و می‌تواند تعدیل یارانه‌های توزیعی در حوزه بنزین باشد. یعنی فردی که خودرو ندارد، از سهمیه ملی یارانه بنزین استفاده خواهد کرد. البته به نظرم هنوز سیاست‌های آن به درستی اعلام نشده و من هم ارقام اعلام شده را تایید نمی‌کنم.
پدیدار در خصوص الزامات موفقیت این طرح گفت: موفقیت این طرح منوط به این است که دولت چه سیاستگذاری‌هایی را برای اعطای یارانه در نظر می‌گیرد. دولت هنوز به صورت رسمی و آشکارا چیزی اعلام نکرده است. سه مدل ۱۵، ۲۰ و ۳۰ لیتر را اعلام کردند و هنوز تایید نشده است. این طرح تعدیل یارانه است و می‌تواند مفید باشد.
انفجاردرمانی نکنیم
نکته دیگری که باید در خصوص این طرح در نظر داشت، مساله اطلاع‌رسانی ناقص است. درست مانند همان زمانی که رئیس دولت گفته بود خودش هم روز جمعه فهمیده که بنزین گران شده است.  
اینکه چه باید کرد تا این طرح به یک بحران اجتماعی تازه بدل نشود، مساله‌ای است که باید توجه جدی به آن شود. رئیس سابق موسسه مطالعات بین المللی انرژی در این خصوص تاکید کرد که سهمیه‌بندی قبلی، انفجاردرمانی بود و اتفاق افتادن یکباره آن، بحران‌های جدی ایجاد کرد. سید حسین ایرانمنش در این رابطه به ایسکانیوز گفت: سهمیه‌بندی قبلی، انفجاردرمانی بود و به یکباره اتفاق افتاد. باید قدری این مساله را مدیریت کرد. اینکه اول اطلاع رسانی شود و پول واریز شود تا افراد احساس کنند اقدامی برای حمایت از آنها صورت گرفته، بسیار مفید خواهد بود. نکات کوچکی در مورد آن وجود دارد. به عنوان مثال رانندگان تاکسی یا برخی اقشار ممکن است نیاز به حمایت داشته باشند. هر طرحی مزایا و معایب را در کنار هم دارد. همه افراد هم نباید از این یارانه استفاده کنند.
بنزین یارانه‌ای پورشه‌سواران را قطع کنیم
وی ادامه داد: بهتر است در مرحله بعد به همه افراد به صورت یکسان یارانه بنزین اختصاص نیابد. البته در کنار آن باید فرهنگ‌سازی هم صورت گیرد. در مجموع باید یارانه‌های بی‌ثمری که در حوزه انرژی ناعادلانه توزیع می‌شود، را به مرور به افرادی اختصاص داد که نیاز دارند.
این کارشناس انرژی عنوان کرد: ذات این طرح پسندیده است. دلیلی ندارد فردی که پورشه دارد از بنزین یارانه‌ای استفاده کند. بسیاری از افراد هم خودرو ندارند و ذات این طرح کار درستی است. این طرح هم عدالت محور است و هم باید این را در نظر داشت که به طور کلی یارانه‌ها باید به فرد تعلق بگیرد نه کالا. چنین کاری می‌تواند رانت‌های ایجاد شده را به مرور حذف کند. اما اینکه مقدار آن چقدر است، باید گفت افرادی که خودرو ندارند اغلب کم درآمد هستند و با توجه به یارانه ۴۵ هزار تومانی، این رقم چشمگیر است. باید به این سمت حرکت کرد که یارانه را به جای کالا به فرد اختصاص داد. البته برخی اقشار در کشور هستند که به دلیل ثروت زیاد نباید یارانه بگیرند. اما به عنوان حرکت اول کار خوب و عاقلانه‌ای است.
وی در خصوص آسیب‌های احتمالی این طرح، عنوان کرد: ممکن است نقدینگی را بالا برده و تورم‌زا باشد. اما کل ماجرای تغییر اختصاص یارانه از کالا به فرد، اقدام مناسبی است. در واقع منافع این طرح بیشتر از زیان‌های آن است.ایرانمنش در خصوص احتمال بالا رفتن قیمت بنزین در این طرح، گفت: طبیعتا قیمت بالا می‌رود. وقتی یارانه را به جای کالا به فرد می‌دهیم، طبیعی است که اثرات خود را می‌گذارد. اما مدل جدید تخصیص یارانه بنزین از مدل فعلی خیلی بهتر است. مدل فعلی سهمیه بندی بنزین اصلا قابل ادامه دادن نیست.نکته‌ای که باید در کنار همه این مسائل مطرح شده در نظر داشت، همزمانی اجرای طرح جدید بنزین با حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی است که می‌تواند فشار وارد شده به اقشار کم‌درآمد را دوچندان کند.
دولت در لایحه بودجه‌ای که به مجلس داده، به صورت تلویحی ارز ۴۲۰۰ تومانی را حذف کرده است. اگر قرار باشد حتی یک قلم از کالاهای اساسی مشمول این حذف شود، گرانی و تورم اولین اتفاقی است که پیش روی اقشار کم‌درآمد خواهد بود. حال تصور کنید طرح جدید بنزین هم اجرایی شود و برخی آن را بهانه‌ای برای بالا بردن کرایه‌ها کنند.
 اگر در میان این گرانی احتمالی کرایه‌ها، احتمال کم و زیاد شدن سهمیه وانت‌بارها را هم لحاظ کنیم خواهیم دید که کالاهای حمل شده با آنها از میوه گرفته تا دیگر کالاهای اساسی هم با گرانی روبرو می‌شوند. دولت اگر قصد دارد این نتیجه نهایی را اصلاح کند، باید خشت اول را با دقت بگذارد و در اجرای طرح جدید بنزین دقت دوچندان کند. بهتر است دولت یک بار هم که شده صریح و شفاف درباره این طرح صحبت کند تا جلوی سوءاستفاده‌های احتمالی را هم بگیرد.