گروه اقتصاد جامعه - وابستگی روزافزون کشورها به منابع انرژی، باعث تقویت جایگاه امنیت انرژی در عرصه سیاسی و دیپلماتیک شده است و رقابت‌های بین‌‍‍‍‍‍‍‍‍‌‌‌‌‌‌‌‌‍‍‍‍‍‍‍‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌المللی را بر سر دسترسی به این منابع را تشدید کرده است. امروزه کشورها با بهره‌مندی از دیپلماسی انرژی تلاش می‌کنند تا حد امکان بدون استفاده از زور، منافع و امنیت، انرژی خود را در این عرصه تأمین کنند. ازآنجایی‌که ایران دارای ذخایر انرژی گسترده‌ای هست و از میادین نفت و گاز گسترده‌ای بهره می‌برد؛ لذا در بین کشورهای مختلف جهان از موقعیت و جایگاه ویژه‌ای در حوزه انرژی برخوردار است.
به گزارش اقتصادسرآمد، قابلیت‌های فنی، حرفه‌ای، فناوری و اقتصادی ایران به‌گونه‌ای است که می‌تواند در اقتصاد انرژی جهانی نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا نماید. ایران با برخورداری از این موقعیت ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک و با داشتن ذخایر عظیم نفت و گاز در جهان و تجربه طولانی در حوزه انرژی و موقعیت جغرافیایی مناسب، در خلیج‌فارس و دریای خزر و همسایگی با آسیای مرکزی، در صورت پیگیری الگویی از دیپلماسی انرژی فعال به‌ویژه با نظر به بازارهای بالقوه آینده در کشورهای درحال‌توسعه، از امکان ایجاد پیوند میان منابع انرژی خود با طیف متنوعی از مصرف‌کنندگان آسیایی، اروپایی و آفریقایی برخوردار است. نقش حیاتی کشور ایران ازلحاظ مسیرهای انتقال انرژی در امنیت جهانی انرژی بر کسی پوشیده نیست. 
علاوه بر این، با صادرات فرآورده‌‌‌های نفتی، گاز و برق ایران می‌تواند وابستگی کشورها را به کشور ما را بیشتر کند و باعث ایجاد یک دیپلماسی مقتدرانه و قدرتمند در منطقه گردد. ایران با موقعیت جغرافیایی و ژئوپلیتیکی ویژه‌ای که براى منطقه محصور در خشکى آسیاى مرکزى دارد، یک کشور ترانزیتى مطلوب است و می‌تواند حتی تولیدات نفت و گاز قزاقستان و ترکمنستان را به بهترین شکل وارد کرده و صادر نماید. در ادامه به وضعیت فرآورده‌های نفتی، گاز و برق پرداخته می‌شود. کشور عراق نیز واردات در سال 2018 برابر با 1 میلیارد دلار واردات گاز داشته است. در کشور عراق بیشترین مصرف و نیاز گازی کشور عراق برای تولید برق در نیروگاه‌ها و تأسیسات شیرین سازی و تصفیه آب آشامیدنی است. علی‌رغم تحریم‌های آمریکا علیه صادرات گاز ایران، این کشور توانست از آمریکا برای واردات گاز معافیت موقت بگیرد ولی متعهد شده است که واردات گاز خود را کم کند.
علی منوچهری در ارزیابی صادرات برق و گاز به روزنامه اقتصادسرآمد، گفت: از نظر فنی ظرفیت انتقال با دیگر کشورها زیاد نیست، اما مسئله اصلی ظرفیت خط انتقال نیست مسئله اصلی این است برای صادرات باید تعهد داشته باشیم یعنی در طی این ماه‌هایی از سال ما متعهد می‌شویم میزان مشخصی برق و یا گاز را به کشور مقصد تحویل دهیم، معمولا در این زمان طرف مقابل به انرژی بیشتری نیاز دارد یعنی مشخصا زمان اوج گرما و یا سرما است.
ظرفیت خالی برای صادرات انرژی
وجود ندارد
وی افزود: در حال حاضر کل ظرفیت تولید گاز در کشور ما اگر همه چیز درست باشد 830 تا 840 میلیون متر مکعب در روز است و در اوج گرما و سرما مصرف هم همین میزان است بعبارت دیگر ظرفیت خالی برای صادرات نداریم مگر اینکه بگوییم در برخی زمان نمی‌توانیم گاز به دیگر کشورها تحویل دهیم.
صادرات انرژی در شرایط فعلی برای کشور ما بی‌معنی است
او تصریح کرد: در مورد برق هم اکنون تمام هم و غم وزارت نیرو این است که از خرداد که هوا گرم می‌شود و بین 12 تا 15 هزار مگاوات نسبت به سال قبل کسری تولید و خاموشی داریم، در بهترین حالت و ایده‌آل شاید بتوانیم کسری را تامین کنیم اما قطعا خاموشی خواهیم داشت، کما اینکه از هم‌اکنون نیز به صنایع انرژی‌بر جدول اعلام خاموشی اعلام شده است، بنابراین سوال این است کشوری که نمی‌تواند در اوج گرما برق و در اوج سرما گاز مصرفی خود را تامین کند چرا صحبت از صادرات دارد؟ صادرات در شرایط فعلی برای کشور ما بی‌معنی است، وقتی صادرات معنی پیدا می‌کند که مازاد تولید بر مصرف داشته باشیم و دوم اینکه امنیت انتقال انرژی را به طور مستمر تضمین کنیم، ما هیچ‌یک از این دو شرط را نداریم.
سیاستگذاری بی‌ارزش برق و گاز در ایران 
منوچهری گفت: چندین مورد در حوزه انرژی کشور ما وجود دارد یک بخش مدیریت مصرف و بخشی شدت مصرف انرژی است یعنی در این کشور برای هر دلار که وارد جی‌دی‌پی کشور می‌شود چقدر انرژی مصرف می‌شود، شدت مصرف انرژی در ایران 2 تا 2.5 برابر دیگر کشورها است و این به اقتصاد انرژی در کشور ما برمی‌گردد، انرژی در کشور ما به عنوان یک کالای بی‌ارزش تعریف شده چون قیمت تمام‌شده یک کیلووات ساعت برق در کشور ما اگر درست محاسبه شود حدود 2 هزار تومان است در حالی که ما این میزان را در حد 100 تومان می‌فروشیم. وقتی این قیمت‌ها را داریم سیاست‌گذار این پیام را به جامعه منتقل می‌کند که این کالا ارزشمند نیست، بنابراین درست مصرف نمی‌کنیم، چون سیاست‌گذار پیام آشکار می‌دهد که این کالا ارزش ندارد.
این کارشناس حوزه برق و انرژی در خصوص احداث نیروگاه جدید برای جبران کسری نیز اظهار کرد: اگر ما امروز حتی بخواهیم نیروگاه جدید احداث کنیم باز هم مشکل حل نمی‌شود، چون خوراک نیروگاه گاز است، در نتیجه دو کار باید بکنیم یکی اینکه شدت مصرف انرژی و تلفات را کم کنیم و قیمت‌گذاری را درست کنیم که جامعه درست انرژی مصرف کند، ما در کشور انرژی را مصرف نمی‌کنیم، تلف می‌کنیم، دوم اینکه به سمت انرژی تجدیدپذیر برویم که نیازی به گاز ندارد، البته این‌ها یک‌شبه نیست باید برنامه‌ریزی شود و سرمایه‌گذاری صورت گیرد.
یکی از ابزارهای مدیریت مصرف اقتصاد انرژی است، یعنی کار را با مصرف انرژی کمتری انجام دهیم، اما وزارت نیرو در ایران از مدیریت مصرف هم تعریف جدیدی داشته یعنی خاموشی اعمال می‌کند در حالی که این اصلا تعریف مدیریت مصرف نیست وقتی گاز به برخی کارخانجات داده نمی‌شود و در زمستان تعطیل می‌شوند این مدیریت نیست.