تاریخ انتشار:1404/8/17
جامعه دریایی ایران تشنه ایجاد گفتمان ملی

«سرآمد» بررسی کرد؛

جامعه دریایی ایران تشنه ایجاد گفتمان ملی

اقتصادسرآمد- جامعه دریایی ایران، جامعه‌ای منسجم و یکپارچه نیست. جامعه دریایی امروز ایران، چه از نظر ساختار و سازمان و چه از نظر فرهنگ و اجتماع به‌شدت از هم گسسته است. در بخش سازمانی، تعدد مفرط سازمان‌هایی که هرکدام به طور مستقل عمل می‌کنند، باعث شده است رابطه مستقیمی بین آن‌ها وجود نداشته باشد و حتی در مواردی نسبت به سرنوشت همدیگر بی‌تفاوت باشند.

به گزارش «اقتصاد سرآمد»، به‌عنوان نمونه می‌توان ذکر کرد برای سازمانی مانند شیلات کمتر اهمیتی دارد که سازمان دیگری مانند سازمان بنادر و دریانوردی چه کارها و اقداماتی را اجرایی می‌کند. از طرف دیگر، هم برای سازمان بنادر و دریانوردی نیز چندان اهمیتی ندارد که سازمانی برای حوزه شیلات در کشور وجود داشته باشد یا نداشته باشد.
شاهد مثال این موضوع را هم در مصوبه شورای‌عالی اداری می‌توان جست‌وجو کرد. مصوبه‌ای که به حذف ساختار تخصصی شیلات رای داد و باعث اعتراض‌های زیادی شد، اما تا جایی که رسانه‌ها خبرها و اظهارنظرها را منعکس کردند، مجموعه‌ای مانند سازمان بنادر و دریانوردی، کشتیرانی جمهوری اسلامی، انجمن‌های تخصصی حوزه دریا یا هر بخش دیگری از دریا، کم‌ترین واکنشی به چنین مصوبه‌ای نشان ندادند و توجهی به این مصوبه و آثار آن نداشتند. این در حالی است که جامعه کاری دریایی به‌شدت با یکدیگر هم‌پوشانی دارند. به‌عنوان مثال نمی‌توان حوزه شیلات را بدون کشتی تصور کرد و همینطور نمی‌شود حوزه شیلات و شناورها را بدون بنادر متصور بود. 
مانند این نمونه‌ها بسیار زیاد هستند و مثال‌ها می‌توانند به‌شدت فراوان باشند. یکی از مهم‌ترین دلایل عدم‌توسعه متوازن در بخش دریایی کشور، کمبود یا نبود ارتباطات مستقیم بین سازمان‌هاست که هرکدام کار خود می‌کنند و به بخش دیگر توجه خاصی ندارند. بودجه کلان خرد و در بین انبوه سازمان‌ها توزیع می‌شود تا هیچ سازمانی یا ساختاری نتواند در شعاع گسترده عمل کند. 

جامعه فرهنگی دریا
علاوه‌بر این، جامعه فرهنگی و اجتماعی دریا نیز از هم گسسته است. استان‌های ساحلی همجوار حالا بیشتر تبدیل به رقیب برای یکدیگر شده‌اند تا رفیق و همراه در اجرای سیاست‌ها و برنامه‌های مختلف مرتبط با دریا. رابطه معنادار برای همکاری و توسعه مشترک وجود ندارد. سرمایه‌ها در محدوده جغرافیایی و بودجه‌ها در چارچوب دستورات اداری در یک فضای محدود برای توسعه محدود صرف می‌شوند. علاوه‌بر این، فرهنگ رفتاری و گفتاری هر استان با استان دیگر متفاوت است و هیچکدام به فکر بسط فرهنگ در استان‌های همجوار از یک سو و سپس استان‌های کشور از دیگر سو نیستند. مثلا نوروز، دریا در محدوده خاصی خلاصه می‌شود. مراسم سالانه خواجه‌عطا مثال دیگری است که در یک محدوده قرار می‌گیرد. رابطه مستقیم بین فرهنگ‌ها و خرده‌فرهنگ‌های دریایی برای گسترش در سطح ملی قطع است و در نهایت، دریا همچنان در فرهنگ ایرانی رو به پسروی است. 

نیاز به گفتمان دریایی
قبل از هر چیز، این ساختارهای دریایی هستند که نیاز به گفت‌وگو دارند و سپس فعالان دریایی در همه استان‌های ساحلی و در نهایت، این ایران است که به گفت‌وگوی دریامحور از همه ابعاد نیاز دارد. تفکر غیردریایی برای کشوری که از دوسو به دریا وصل است، به هیچ وجه قابل‌قبول نیست؛ آن هم بعد از حدود نیم قرن که از انقلاب اسلامی می‌گذرد و دست استکبار از تبلیغ منفی علیه دریای ایران قطع شده و نیز گرایش حکومت به سمت دریا بیش از همه تاریخ معاصر است.
بنابراین، وجود شکاف بین ذهن‌ها و زبان‌ها در سراسر کشور برای فهم و درک رشد و توسعه دریایی قابل‌درک نیست. حذف فاصله‌ها و نزدیکی هرچه بیشتر به همدیگر و ایجاد یک پیکره و احد دریایی، به‌شدت نیازمند گفت‌وگو و تضارب آراء و اندیشه‌هاست.  گفتمان ملی دریایی ایران، می‌تواند آثار مثبتی برای توسعه دریایی داشته باشد. ارتباط تنگاتنگ افکار و اندیشه‌ها در سطح ملی می‌تواند هم نوآوری داشته باشد و هم گرایش سرمایه‌های مادی و اجتماعی به سمت دریا را فراهم کند. 

چگونگی گفتمان دریایی ایرانیان
اگر مسئولان دریایی کشور، اصل موضوع را حائز اهمیت بدانند، درباره روش‌ها می‌توان به توافق رسید. روش‌های متعددی می‌تواند به‌کار گرفته شود تا امکان گفت‌وگو و هم‌اندیشی را فراهم کند. رسانه‌های دریایی می‌توانند در این کار بسیار موثر و مفید باشند. برگزاری نشست‌های ساده و صمیمی و کم‌خرج که بتوان به تعداد آن را برگزار کرد، گرایش قوی‌تر و مسئولانه‌تر صداوسیمای جمهوری اسلامی که می‌تواند در وسعت ملی نقش‌آفرینی کند.
اجرای برنامه‌های مشترک بین سازمان‌های مختلفی که می‌توانند در گستره بیشتری بازتاب داشته باشند؛ ایجاد فضای مناسب برای کرسی آزاداندیشی و انگیزاندن هنرمندان، ادیبان و پژوهشگران به گفت‌وگو و هم‌اندیشی و... همه می‌تواند به‌کار گرفته شود تا یک فضای همفکری و همدلی در سطح کشور برای توسعه دریایی فراهم آید. 
اگر چنین نشود، باید قبول کرد که با تلاش یک سازمان و دو سازمان در هیچ جای دنیا توسعه‌ای رخ نداده است که ایران دومی آن باشد. به‌طور کلی، توسعه بدون حضور و نقش‌آفرینی مردم وجود خارجی ندارد. می‌دانیم تا زمانی که ذهن مردم ایران مرمت و بازسازی نشود و آن‌ها باور نکنند که در کشوری دریایی زندگی می‌کنند، هیچ اتفاق چشمگیری در پهنه دریا نخواهد افتاد. قریب نیم‌قرن از توسعه دریایی در دوران جمهوری اسلامی می‌گذرد، اما همچنان سواحل ایران خالی از سکنه هستند و مردم ایران همچنان گرایش به خشکی خود را حفظ کرده‌اند. تغییر این پارادایم بزرگ لازمه دریایی شدن ایرانیان است. 

الزامات ایجاد گفت‌وگو دریایی
توسعه نیازمند پذیرش ملی است. پذیرش ملی مبتنی است بر فعالیت‌های منسجم فرهنگی سراسری و مستمر. تشکیل سلسله نشست‌های تخصصی و عمومی یکی از مجموع فعالیت‌هایی است که بتوان انجام داد. باید توجه داشت که مقوله گفت‌وگو به زبان و کلام و چند نشست تخصصی خلاصه و ختم نمی‌شود. مجموعه فرهنگ و هنر و ادبیات باید به میدان کار بیاید تا یک فرهنگ استعمارزده به یک فرهنگ عمومی تبدیل شود. 
باید در خاطر داشت که نشست‌ها و گفت‌وگو با کارشناسان، خبرگان و متخصصان حوزه‌های مختلف در ارتباط با دریا و توسعه دریایی شاید یکی از ساده‌ترین راه‌ها باشد تا در ضمن گفت‌وگو، انس و الفت روحی-روانی میان جامعه شکل بگیرد، ایده‌های نو خلق شده و فهم دریا به یک فهم مشترک تبدیل شود و سپس آثار آن به بدنه جامعه برسد. 
واقعیت آن است که این روزها سطح کمی‌وکیفی چنین گفت‌وگوهایی در جامعه ایران به حد کافی نیست و در این شرایط اگر کشور ایران را به‌عنوان یک جامعه دریایی مورد نظر قرار دهیم، باید اذعان کنیم که این جامعه دریایی بیش از گذشته تشنه گفت‌وگوست؛ گفت‌وگویی با تمامی ابزارهای فرهنگ و هنر و ادبیات. 

برچسب ها : جامعه دریایی ایران اقتصادسرآمد گفتمان دریایی

اخبار روز
ضمیمه