به گزارش «اقتصاد سرآمد»، دکتر نجمه حقیقت‌جو، دکترای تکنولوژی صید و صیادی در مطلبی اختصاصی برای این روزنامه با نگاهی به جایگاه شیلات در توسعه اقتصاد دریامحور کشور به تاثیر طرح‌های اقتصادی پیش‌بینی‌شده جهت اجرای سیاست‌های توسعه دریامحور بر زندگی ساکنان نواحی ساحلی ایران پرداخته است. این مطلب را در ادامه می‌خوانید:
ایران با قرارگیری در مجاورت سه دریای مهم خلیج‌پارس، عمان و کاسپی به‌عنوان منابع غنی آبزیان، پتانسیل بی‌نظیری برای توسعه طرح اقتصاد دریامحور در حوزه شیلات و آبزیان دارد.

جایگاه شیلات در توسعه اقتصاد دریامحور 
همانگونه که پیش ‌از این نیز اشاره شد، اقتصاد دریامحور شامل مجموع فعالیت‌های اقتصادی است که موجب بهره‌گیری پایدار از دریا و منابع دریایی شده و در عین ‌حال به ‌سلامت و پایداری اکوسیستم‌های دریایی نیز کمک می‌کند. با توجه ‌به اینکه سواحل شمال و جنوبی ایران از نظر غنا و تنوع منابع دریایی از پتانسیل ویژه‌ای برخوردارند، بخش شیلات و آبزیان از ارکان اصلی اقتصاد دریامحور در ایران به‌شمار می‌آید؛ در نتیجه به‌کارگیری این مدل اقتصادی می‌تواند به بهبود فعالیت‌های شیلاتی، توسعه و بهبود صنایع وابسته، افزایش صادرات، رشد اقتصادی و ایجاد مشاغل جدید در شهرهای ساحلی کمک کند.

تأثیر طرح اقتصاد دریامحور بر زندگی ساکنان نواحی ساحلی
بومیان سواحل ایران به‌ویژه در استان‌های بوشهر، هرمزگان، مازندران و گیلان از زمان‌های دور به شیلات و بهره‌برداری از دریا وابستگی شدید داشتند، به همین دلیل اجرای طرح‌های مربوط به اقتصاد دریامحور موجب تحولی اساسی در ساختار اقتصادی این جوامع خواهد شد. 

جایگاه معرفی تکنولوژی‌های جدید شیلاتی
بهبود فرایندهای شیلاتی و توسعه صنایع تبدیلی موجب ایجاد فرصت‌های شغلی جدید خواهد شد و درآمدزایی پایداری را به دنبال خواهد داشت. علاوه بر موارد نام‌برده‌شده، صادرات محصولات دریایی نه‌تنها می‌تواند باعث تقویت اقتصاد در کل کشور شود، بلکه بهبود وضعیت اقتصادی و به ‌تبع آن بهبود وضعیت اجتماعی مردم بومی مناطق ساحلی را نیز به دنبال خواهد داشت. 

چالش‌های پیش رو 
در کنار تمامی فرصت‌ها و نتایج مثبتی که یک طرح می‌تواند داشته باشد، همواره موانع و چالش‌هایی پیش روی اجرای آن وجود دارد که باید به ‌دقت مدیریت شود. یکی از اصلی‌ترین چالش‌ها، ضعف موجود در زیرساخت‌های شیلاتی در ایران است. بخش زیادی از نواحی ساحلی ایران فاقد بنادر کاملاً مجهز، سیستم‌های حمل‌ونقل مؤثر و کارخانه‌های فرآوری و بسته‌بندی آبزیان و نیز صنایع شیلاتی است.
از آنجایی‌ که معمولاً بومیان برخی نواحی به علت امکانات محدودی که دارند معمولاً از آموزش‌های کافی در زمینه فناوری‌های روز دنیا در حوزه شیلات و آبزیان برخوردار نیستند، تهدیدات زیست‌محیطی مانند بهره‌برداری ناپایدار از منابع دریایی، آلودگی‌های صنعتی و تغییرات اقلیمی نیز از مجموعه عوامل تأثیرگذار بر پایداری این توسعه اقتصادی هستند. در نتیجه برای موفقیت در اجرای طرح اقتصاد دریامحور نیازمند نظارت مستمر، مدیریت بهینه منابع و آموزش‌های اصولی و گسترده خواهیم بود.
متأسفانه یکی دیگر از چالش‌های موجود در اجرای درست این طرح در ایران، دخالت افراد و ارگان‌های غیرمتخصص در اجرای پروژه‌های شیلاتی است. این موضوع می‌تواند تأثیرات منفی زیادی بر توسعه اقتصاد دریامحور داشته باشد. این دخالت‌ها ممکن است منجر به تصمیم‌گیری‌های نادرست و بی‌توجهی به نیازهای واقعی صنعت شیلات شود که در نتیجه منابع طبیعی را تهدید کرده و باعث اتلاف شدید سرمایه‌ها می‌شود. همچنین فقدان تخصص و دانش در مدیریت منابع دریایی می‌تواند موجب کاهش بهره‌وری و تنزل کیفیت محصولات شیلاتی شود. این موضوع همچنین می‌تواند به تخریب اکوسیستم‌های دریایی و کاهش تنوع زیستی منجر شود. برای جلوگیری از این مشکلات، نیاز به مشارکت متخصصان و ایجاد سیاست‌های مبتنی بر شواهد و تجربه در صنعت شیلات احساس می‌شود. در ادامه راهکار برخی چالش‌های موجود را به‌طور مختصر شرح خواهیم داد:

۱. آموزش و توانمندسازی بومیان
 نواحی ساحلی
آموزش در زمینه شیلات و موارد مربوط به آن شامل مدیریت منابع دریایی، اصول بهره‌برداری پایدار از منابع و نیز استفاده از تکنولوژی‌های نوین می‌تواند در افزایش توانمندی جوامع محلی و کاهش آثار منفی زیست‌محیطی کمک فراوان کند.

۲.بهینه‌سازی اجرای طرح اقتصاد دریامحور، توسعه زیرساخت‌های شیلاتی و صنعت آبزی‌پروری
اولین قدم در تحقق بهره‌برداری پایدار از منابع دریایی پس از آموزش است. تقویت زیرساخت‌های شیلاتی به‌ویژه در زمینه بنادر، اسکله‌ها و کارخانه‌های فرآوری در نواحی ساحلی و همچنین تأسیس مراکز تحقیقاتی و نیز سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین شیلات به‌طور قابل‌توجهی به افزایش کارایی این صنعت کمک می‌کند. سرمایه‌گذاری در احداث و توسعه پرورش آبزیان یکی از راه‌های توسعه پایدار شیلاتی کاهش فشار بر منابع طبیعی و افزایش بهره‌وری پایدار از دریاهاست. پرورش آبزیان به‌ویژه در قفس‌های دریایی یکی از راه‌هایی است که در کنار توجه به صید می‌تواند در این زمینه کمک‌کننده باشد. 

۳.تقویت همکاری‌های بین‌المللی 
همکاری‌های بین‌المللی در انتقال تجربیات و فناوری‌های نوین و حتی روش‌های مدیریتی نقش ویژه‌ای دارد. همچنین همکاری‌ها در سطوح بین‌المللی موجب افزایش مهارت‌های فنی و دانش بومیان و مدیران محلی در حوزه شیلات و حفاظت از منابع دریایی شده و با بهره‌گیری از تجربیات موفق و ناموفق کشورهای مختلف در موقعیت‌های مشابه موجب کوتاه‌شدن مسیر توسعه خواهد شد.

۴.توسعه گردشگری دریایی
سواحل ایران به دلیل دارابودن جاذبه‌های طبیعی مقصد خوبی برای گردشگران داخلی و خارجی هستند، به ‌شرط آنکه زمینه حضور گردشگران از قبل فراهم شده باشد. همچنین باید فرهنگ گردشگری پاک سبز در بین مردم رواج یابد که یکی از روش‌های جذب گردشگر در نواحی ساحلی ساخت زیستگاه‌های مصنوعی است. به‌طور مثال، امروزه در بسیاری از کشورها از زیستگاه‌های مصنوعی دریایی  برای حفظ ذخایر و گونه‌های در معرض خطر در دریا استفاده می‌شود. با استفاده از آکواریوم‌های زیرآبی و غواصی‌های تفریحی در حوالی سازه‌های خاص زیستگاه‌های مصنوعی موجب کسب درآمد خواهد شد.

۵.مدیریت منابع دریایی و حفظ اکوسیستم
مدیریت منابع دریایی باید مبتنی بر اصول پایدار باشد. چنین مدیریتی را مدیریت پایدار می‌خوانند. اعمال استانداردهای زیست‌محیطی و نظارت مستمر و یکپارچه بر فرایندهای شیلاتی از جمله مهم‌ترین اقداماتی است که می‌تواند در حفظ تعادل اکولوژِی و پایداری منابع طبیعی توأم با در نظر گرفتن مسائل اقتصادی و اجتماعی کمک‌کننده باشد.

۶. حمایت برای سرمایه‌گذاری‌های پایدار
یکی از ارکان اصلی در توسعه اقتصاد دریامحور حمایت‌های مالی برای سرمایه‌گذاری‌های پایدار در شیلات است. این نوع حمایت‌ها شامل تسهیلات مالی برای پروژه‌های تحقیقاتی و نوآورانه، اعطای وام‌های کم‌بهره و تسهیلات مالی برای بهبود زیرساخت‌ها می‌شود. این حمایت‌ها به شیلات و بومیان کمک می‌کند تا بهره‌وری منابع دریایی را افزایش دهند و در عین ‌حال به حفظ منابع طبیعی بپردازند. دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی نقش مهمی در تأمین این منابع مالی از طریق برنامه‌های توسعه پایدار ایفا می‌کنند. همچنین سرمایه‌گذاری‌های پایدار به ایجاد اشتغال و بهبود شرایط معیشتی جوامع ساحلی کمک می‌کند که در نهایت موجب تقویت اقتصاد دریامحور خواهد شد.

۷.تقویت بازاریابی و صادرات
تقویت بازاریابی و صادرات محصولات دریایی یکی از عوامل کلیدی در توسعه اقتصاد دریامحور است. با ایجاد استراتژی‌های بازاریابی نوین و استفاده از فناوری‌های دیجیتال، می‌توان بازارهای بین‌المللی جدیدی برای محصولات دریایی شناسایی کرد. این اقدامات نه‌تنها موجب افزایش درآمد ملی می‌شود، بلکه به تقویت برندهای محلی و ایجاد فرصت‌های شغلی نیز کمک می‌کند. همکاری‌های بین‌المللی و تقویت روابط تجاری با کشورهای واردکننده می‌تواند به توسعه پایدار این صنعت کمک کند. در نهایت، ارتقای کیفیت محصولات و استانداردهای صادراتی، موجب افزایش رقابت‌پذیری در بازارهای جهانی خواهد شد. 

نتیجه‌گیری 
اجرای طرح اقتصاد دریامحور با توجه‌ به پتانسیل بالای نواحی ساحلی ایران و منابع غنی و بکر می‌تواند نقش مهمی در توسعه پایدار نواحی ساحلی داشته باشد. این طرح با ایجاد فرصت‌های شغلی و بهبود شرایط معیشتی می‌تواند زمینه‌ساز رونق اقتصادی مناطق مختلف باشد، اما برای دستیابی به این موارد باید در ابتدا اتاق‌های فکر توسط متخصصان واقعی تشکیل شده و چالش‌های موجود شناسایی شود و با اتخاذ تدابیر مدیریتی دقیق، سرمایه‌گذاری‌های هدفمند، آموزش‌های تخصصی و همکاری‌های بین‌المللی صورت گیرد. در نهایت رعایت اصول بهینه‌سازی بهره‌برداری از منابع طبیعی و پایداری زیست‌محیطی می‌تواند ضامن موفقیت طرح و بهره‌برداری مؤثر از منابع طبیعی
 باشد.