به گزارش «اقتصادسرآمد»، شرکت‌های دانش‌بنیان شیلات از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین نهادهای نوآور در صنعت آبزی‌پروری و شیلات کشور محسوب می‌شوند. این شرکت‌ها با بهره‌گیری از دانش و فناوری‌های نوین، نقش کلیدی در توسعه، بهبود بهره‌وری و افزایش کیفیت محصولات شیلاتی دارند. در سال‌های اخیر، حضور این نوع شرکت‌ها در عرصه‌های مختلف تولید، فرآوری، بازاریابی و صادرات محصولات آبزیان، تحولات مثبتی را در این صنعت ایجاد کرده است. شرکت‌های دانش‌بنیان شیلات با هدف رفع چالش‌های فناورانه و علمی در حوزه آبزی‌پروری تأسیس شده و همواره در تلاش هستند تا با ارائه راهکارهای نوآورانه، بهره‌وری و کیفیت تولید را افزایش دهند. این شرکت‌ها با همکاری دانشگاه‌ها، مراکز پژوهشی و بخش خصوصی، پروژه‌های مختلفی را در زمینه پرورش، تغذیه، مدیریت بیماری‌ها و فرآوری محصولات شیلاتی اجرا می‌کنند.
کارشناسان معتقدند که یکی از مهم‌ترین دستاوردهای این شرکت‌ها، ورود به حوزه تولید مولدین سالم و ارتقای نژادهای بومی و غیربومی ماهی و میگو است. این امر باعث شده تا صنعت آبزی‌پروری کشور از وابستگی به واردات تخم و بچه‌ماهی و میگو تا حد زیادی رهایی یابد و به خودکفایی نسبی برسد. دولت و نهادهای مرتبط، حمایت‌های ویژه‌ای از شرکت دانش‌بنیان شیلات به عمل می‌آورند. به‌عنوان مثال، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با اعطای تسهیلات مالی و حمایت از طرح‌های کلان فناوری، زمینه را برای رشد و توسعه این شرکت‌ها فراهم کرده است. این حمایت‌ها باعث شده تا تعداد و فعالیت آن‌ها در کشور افزایش یابد شرکت‌های متعددی در این حوزه مشغول به فعالیت باشند. این شرکت‌ها در زمینه‌های مختلفی از جمله تولید تجهیزات شیلاتی، مکمل‌های خوراکی، دستگاه‌های تصفیه آب، سامانه‌های هوشمند پرورش و فرآوری محصولات شیلاتی فعالیت دارند.

جایگاه و اهمیت دانش‌بنیان‌ها در شیلات
«شیلات» یکی از صنایع مهم کشور است که به تازگی مورد توجه اکوسیستم فناوری و نوآوری قرار گرفته است. حضور شرکت‌های دانش‌بنیان دریایی و برنامه‌های حمایتی برای توسعه فناوری‌های دریایی و تقویت فرایند تجاری‌سازی در حوزه صنایع دانش‌بنیان دریایی از گام‌های اولیه این حوزه محسوب می‌شود. رهبر معظم انقلاب طی یکی از سخنرانی‌ها درباره صنعت شیلات و مسئله صیادی به مسئولان و دانشگاهیان گوشزد کردند: «به سهم خود برای ساخت اسکله‌های مورد نیاز و تأمین وسایل مدرن صیادی و نیز انجام کارهای تحقیقاتی در این خصوص تلاش کنند». «تحقیقات، تجهیزات مدرن و فراخواندن جامعه دانشگاهی در صنعت شیلات» از جمله کلیدواژه‌های پر اهمیت در این حوزه هستند که جامعه علم و فناوری فعال را نشانه گرفته‌اند.
شیلات از آن جهت مورد اهمیت است که با رشد روزافزون جمعیت می‌تواند منجر به یافتن منابع جدید تغذیه‌ای شود؛ بدین واسطه مواد پروتئینی مورد نیاز بشر از طریق منابع دریایی و محیط‌های آبی تأمین خواهد شد. لذا در این راستا محققان کشورمان تلاش دارند تا با به‌کارگیری فناوری و نوآوری، بهره گیری از شیلات را تسهیل کنند و ضمن صیانت از ذخایر ملی، نیاز کشور به منابع تغذیه‌ای جدید را فراهم آورند. لزوم بهره‌گیری از فناوری و نوآوری در صنعت شیلات توسط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری هم مورد تاکید قرار گرفته است به طوری‌که شیلات حوزه‎‌ای بکر برای ورود فناوری و نوآوری مطرح شده و در این باره تاکید شده است که این صنعت نیاز به استفاده از فناوری و نوآوری دارد تا توسعه یابد و تاکنون شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق نیز توانسته‌اند محصولات خوبی در این حوزه تولید کنند.

عبور از روش‌های سنتی و رشد بهره‌وری
شیلات ایران، با تولید سالانه بیش از ۱.۲میلیون تن آبزیان، نقش حیاتی در زنجیره تأمین پروتئین کشور ایفا می‌کند. بااین‌حال، روش‌های سنتی پرورش، با چالش‌هایی مانند کاهش ذخایر طبیعی، آلودگی‌های زیست‌محیطی و وابستگی به واردات خوراک دام روبه‌روست. ورود شرکت‌های دانش‌بنیان، با فناوری‌هایی مانند سیستم‌های هوشمند قفس‌های شناور، نانوحباب‌سازها برای افزایش اکسیژن آب، و تولید پروتئین‌های نوین از ضایعات صنعتی، می‌تواند این صنعت را متحول کند. 
شیلات، به‌عنوان منبع غنی پروتئین با ارزش غذایی بالا، می‌تواند ۲۰درصد نیاز پروتئینی کشور را تأمین کند. شرکت‌های دانش‌بنیان، با توسعه فناوری‌های پایدار مانند قفس‌های ضدطوفان و سیستم‌های تغذیه هوشمند، تولید را از ۱. میلیون تن به هدف ۲.۶میلیون تن در سند ملی امنیت غذایی‌(تا ۱۰سال آینده) می‌رسانند. این تحول، به‌ویژه در پرورش ماهی در قفس، فشار بر ذخایر طبیعی را کاهش می‌دهد و غذای سالم، ارزان و خوداتکا را تضمین می‌کند.
مناطق ساحلی ایران، با نرخ بیکاری بالا، می‌توانند با ورود دانش‌بنیان‌ها به شیلات، به قطب اشتغال تبدیل شوند. پرورش ماهی در قفس، به ازای هر ۱۰۰تن تولید، ۵۰شغل مستقیم ایجاد می‌کند و زنجیره ارزش‌(از تولید خوراک تا فرآوری) هزاران فرصت شغلی غیرمستقیم می‌آفریند. در این میان بسیاری از کارشناسان معتقدند که مردمی‌سازی تولید و حوزه‌های مختلف شیلات با دانش‌بنیان‌ها می‌تواند زمینه‌ساز رشد و توسعه تولید آبزیان باشد. همچنین استفاده از دانش شرکت‌های دانش‌بنیان، در عمل به ایجاد اشتغال پایدار کمک شایانی می‌کند.
ورود دانش‌بنیان‌ها، شیلات را از یک صنعت سنتی به موتور محرک اقتصاد ملی تبدیل می‌کند. با فناوری‌های نوین، ارزش‌افزوده تولید آبزیان از ۲۰هزار میلیارد تومان به بیش از ۱۰۰هزار میلیارد تومان در سال می‌رسد. در برنامه هفتم توسعه، هدف ۱.۸میلیون تن تولید، با تمرکز بر دانش‌بنیان‌ها، رشد ۱۵درصدی GDP بخش کشاورزی را نوید می‌دهد. به باور کارشناسان آبزیان، بهترین گزینه امنیت غذایی و توسعه عمودی با شرکت‌های دانش‌بنیان برای افزایش بهره‌وری است. در چنین شرایطی باید در نظر داشت که صنعت شیلات می‌تواند تأمین‌کننده امنیت غذایی کشور باشد و دانش‌بنیان‌ها کلید این تحول هستند.
ورود دانش‌بنیان‌ها به شیلات، نه‌تنها یک ضرورت فنی، بلکه یک استراتژی ملی برای مقابله با چالش‌های جهانی است. رصد اخبار نشان می‌دهد که با حمایت‌های دولتی -مانند تسهیلات صندوق نوآوری و شکوفایی- این صنعت می‌تواند به نماد اقتصاد دانش‌محور ایران بدل شود. کارشناسان هشدار می‌دهند که تأخیر در این مسیر، فرصت‌های طلایی را از دست خواهد داد.

نتیجه ورود فناوری به حوزه شیلات
دریاها و اقیانوس‌ها عرصه‌ای هستند که بسیاری از کشورهای پیشرفته حضوری پرقدرت در آن دارند که همین امر به توانمندی آن‌ها در جهان منجر شده است. پیشرفت‌های اقتصادی، صنعتی، علمی و فناوری در میزان تسلط بر دریا تأثیرگذار بوده است. در عین حال توجه به مسائلی همچون اشتغالزایی و درآمد از حوزه دریا، کاهش انرژی‌های فسیلی، جایگاه کشورها در جهان، لزوم افزایش قدرت اقتصادی و منابع بسیار حائز اهمیت دریاها، ایجاب می‌کند که با تأمل بیشتری به موضوع دریاها پرداخته شود. جمهوری اسلامی ایران نیز با توجه به مرزهای طولانی خود در شمال و جنوب کشور و موقعیت جغرافیایی خود، نیازمند تدوین برنامه راهبردی توسعه فناوری‌های دریایی بوده و در این حوزه قدم در راه توسعه این حوزه نهاده است.
صنعت شیلات از جمله صنایعی است که در سال‌های اخیر نشان داده می‌تواند بیش از گذشته از پتانسیل فناوری و نوآوری بهره‌مند شود. از این رو به نظر می‌رسد هرچه بیشتر تکنولوژی به این صنعت نفوذ کند، مشکلات بهره‌وری از صنعت دریایی نیز کاسته خواهد شد. ورود فناوری به صنعت شیلات می‌تواند به کاهش معضلات آن کمک کند و در عین حال تأثیرات خوشایندی بر تولید و تکثیر آبزیان، فرآوری محصولات شیلاتی، صید و بهره‌برداری بر جای بگذارد، اما شیلات نیز مانند هر صنعت دیگری نیازمند بسترهای حمایتی فراهم‌شده از سوی مسئولان و دستگاه‌های اجرایی است تا ضمن سودآوری برای کشور، بیش از گذشته دستاوردهای محققان در قالب محصول و خدمت در دسترس عموم مردم قرار گیرد.

ورود دانش‌بنیان‌ها به پرورش ماهی در قفس
قرار است در دومین روز از برگزاری نمایشگاه ملی توانمندی‌های دانش‌بنیان اقتصاد دریامحور‌(۲۸آبان) رویدادی تحت عنوان «چالش‌ها و فرصت‌های مزارع پرورش ماهی در قفس» برگزار شود. برگزاری این رویداد در حقیقت می‌تواند نشان‌دهنده جایگاه ویژه پیش‌بینی‌شده برای توسعه واحدهای پرورش ماهی در قفس کشور با ضرورت استفاده از توان فناوری‌های جدید و شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی باشد.
پرورش ماهی در قفس در سال‌های اخیر به ‌سرعت در ایران گسترش یافته و به‌عنوان یکی از راهکارهای مؤثر برای افزایش تولید آبزیان، ایجاد اشتغال بومی و تقویت صادرات دریایی مطرح شده است. ورود شرکت‌های دانش‌بنیان به این حوزه، از طراحی قفس‌های مقاوم و سیستم‌های تغذیه و هوادهی هوشمند تا پایش زیست‌محیطی و مدیریت بیماری‌ها، می‌تواند ریسک زیست‌محیطی را کاهش داده، بهره‌وری را افزایش و امکان صادرات با ارزش‌افزوده بالاتر را فراهم کند.
طی دو دهه اخیر، رشد جمعیت، تغییر الگوی مصرف پروتئین و فشار بر منابع خشکی، توجه کشورهای ساحلی را به توسعه آبزی‌پروری دریایی معطوف کرده است. ایران نیز در برنامه‌های توسعه‌ای خود رشد تولید آبزیان را هدف‌گذاری کرده است و طرح‌های متعددی برای توسعه پرورش ماهی در قفس در سواحل و پشت سدها اجرا شده یا در دست اجراست. سیاست‌گذاران ملی از ظرفیت قفس‌پروری به‌عنوان ابزاری برای رسیدن به اهداف تولید و اشتغال محلی یاد می‌کنند. 
اجرای طرح‌های پرورش قفسی در شهرستان‌ها، علاوه بر افزایش تولید، ظرفیت‌های اشتغالزایی محلی را فعال کرده، اما نکته کلیدی استفاده از تجهیزات بومی و دانش فنی برای پایداری این طرح‌هاست. کارشناسان معتقدند؛ در برنامه توسعه شیلات ‌کشور، هدف‌گذاری افزایش تولید آبزیان و توسعه پرورش در قفس به‌عنوان یکی از محورها دنبال می‌شود؛ این مسیر بدون مشارکت شرکت‌های دانش‌بنیان و فناوری محقق نخواهد شد. نوآوری در طراحی قفس، سامانه‌های تغذیه و پایش زیست‌محیطی می‌تواند از بروز مخاطرات زیست‌محیطی جلوگیری کند؛ بدون توجه به این فناوری‌ها، توسعه کم‌کیفیت آبزی‌پروری خطرناک است.
پرورش ماهی در قفس پتانسیل تبدیل‌شدن به یکی از ستون‌های اقتصاد دریا‌محور ایران را دارد، اما پایداری این مسیر مستلزم ورود هدفمند و گسترده شرکت‌های دانش‌بنیان است. دانش‌بنیان‌ها می‌توانند با فراهم کردن تجهیزات بومی، سامانه‌های پایش و مدیریت و راه‌حل‌های زنجیره تامین هوشمند، تولید را رونق داده و همزمان ریسک‌های زیست‌محیطی را کاهش دهند. برای تحقق این چشم‌انداز، لازم است سیاست‌گذاران حمایت‌های مالی، مقررات به‌روز و برنامه‌های آموزشی را در اولویت قرار دهند تا مزایای تولید، اشتغال و صادرات نصیب جوامع ساحلی و اقتصاد ملی شود.

دانش روز، لازمه تکمیل زنجیره ارزش شیلات
بسیاری از فعالان حوزه آبزی‌پروری و صنایع شیلاتی کشور معتقدند که در حال حاضر در تمام بخش‌های شیلات نیاز به دانش روز جهان احساس می‌شود و بسیاری از مشکلات موجود در راه صنعت شیلات بدون ارتباط با شرکت‌های دانش‌بنیان و صاحب‌نظران داخلی و خارجی برطرف نخواهد شد. با چنین نگاهی است که باید با بهره‌گیری از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان و حضور سرمایه‌گذاران، تجار و بازرگانان در این عرصه، شاهد گسترش صنایع شیلاتی در کشور به‌عنوان یکی از زیرشاخه‌های اصلی صنایع دریایی در کشور باشیم.
انتقال دانش روز و تکنولوژی‌های جدید یکی از اولویت‌های توسعه و پیشرفت منطقه در حوزه تولیدات شیلات و آبزی‌پروری است. از طرف دیگر، استفاده از ظرفیت‌های اقتصادی سواحل در سال‌های گذشته کمتر مورد توجه بوده، حالا مدتی است که تبدیل به یکی از موضوعاتی شده است که مورد توجه قرار دارد. همچنین در حوزه تجارت خارجی محصولات شیلاتی باید از روش‌های ابتدایی، سنتی و کم‌بهره فاصله گرفت و با استفاده از دانش روز به رقابت در عرصه‌های بین المللی پرداخت.
تکمیل زنجیره ارزش تولیدات حوزه شیلات نیز از مهم‌ترین حوزه‌هایی است که نیازمند دانش روز، تجاری‌سازی و کسب ثروت، فعالیت مجموعه‌های دانش‌بنیان است. تکمیل زنجیره ارزش محصولات شیلاتی و تولیدات آبزیان یکی از برنامه‌های اصلی در حوزه صنایع شیلاتی و آبزی‌پروری در کشور است که این امیدواری وجود دارد تا با ایجاد بستر مناسب برای انتقال دانش و تجربه در این حوزه، شاهد رشد و توسعه آن باشیم. همچنین بسیاری از کارشناسان باور دارند که توسعه پایدار صنایع دریایی نقش مهمی در بهبود و ارتقای صنعت شیلات دارد.