احیا و بازآفرینی بندر تاریخی کنگ 


یک کیفیت محوری وجود دارد که مبنای اصلی حیات و روح هر انسان، شهر بنا یا طبیعت بکر است. این کیفیت عینی و دقیق است، اما نمی توان نامی بر آن گذاشت.  تلاش ما برای یافتن کیفیت در زندگی خودمان، چیزی است که همه انسان ها به دنبال آن اند و موضوع اصلی در ماجرای زندگی در هر کسی است.  این تلاش همان طلب اوقات و حالاتی است که در آن ها زنده تریم. از طرفی هویت هر فضا از تکرار مستمر الگوهای خاصی از رویدادها در آن مکان حاصل می شود. الگوی رویدادها همواره با الگوهای صوری خاصی در فضا پیوند دارد و در واقع هر بنا یا شهر متشکل از این الگوهاست. الگوهای خاصی که بنا یا شهر را میسازند ممکن است زنده یا مرده باشند. به هر اندازه که زنده باشند امکان آزاد شدن نیروهای درونی ما را فراهم می کنند... 
هرچه الگوی زنده در بنا یا شهری بیشتر شوند، آن بنا یا شهر در قالب کلی منسجم، زنده و شاداب تر می شود و شور خودبانی و صیانت نفس را که همان «کیفیت بی نام» است بیشتر در خود دارد. اگر بپذیریم که مهمترین نکته در فرایند برنامه ریزی و طراحی، درک پیام بستر آن است، در مواجهه با یک زمینه اعم از تاریخی یا نو، اولین قدم، شناخت و تحلیل همه جانبه زمینه و کشف نیروهای بالقوه و بالفعل آن خواهد بود. 
از سوی دیگر بافت شهر، مکانی برای احراز هویت فردی و اجتماعی محسوب می‌شوند. هویت در اینجا یعنی حدی که فرد می تواند یک مکان را به عنوان مکان متمایزی از سایر مکانها شناخته و یا بازشناسی نماید. هویت مکانی پیوند نزدیکی با هویت شخصی پیدا می کند. اینکه من «اینجا هستم» حکایت از «من هستم» میکند و بافت شهر خصوصاً در محدوده های تاریخی به مثابه یک «مکان» می تواند زنده کننده  خاطرات، تجربیات، علایق، اسطوره ها و احساسات مشترک انسان ها باشند. 
این پروژه از اساسا در پاییز ۱۳۷۵ و در طول سفر آموزشی برای بازدید از یک «بهشت گمشده» آغاز شد. ویژگی های فضایی منحصر به فرد بافت شهری و معماری دست نخورده آن، ما را بر آن داشت تا آن زمان یک پروژه دانشجویی برای تحلیل خانه های تاریخی کنگ انجام دهیم. ۲۰ سال بعد در سال ۱۳۹۵، از ما دعوت شد تا یک مطالعه جامع در خصوص این بافت تاریخی انجام دهیم. نتایج این تحقیق در پروژه احیای کنگ مورد استفاده قرار گرفت.
گام اول / مطالعات بافت و معماری تاریخی بندر کنگ
 پروژه مطالعات و تحلیل بافت معماری ارزشمند و تاریخی این بندر در سال ۱۳۹۵ با تکیه بر یک سابقه ۲۰ ساله و با رویکرد زمینه گرایانه و چند وجهی در حوزه های زیر، در محدوده ۱۹۵ هکتار انجام شد
مطالعات محیطی: شناخت اقلیم، شناخت کاربرد طبیعی 
مطالعات اجتماعی و فرهنگی: مردم شناسی، جامعه شناسی، جمعیت شناسی، مناسبات اجتماعی، فرهنگ شناسی، سنت سکونت، معیشت، اقتصاد و....
مطالعات کالبدی: شناخت کیفیت های فضایی کالبد موجود (شهر و بناهای ارزشمند)، اصول طراحی با کیفیت
 در بخش کالبدی، بافت تاریخی و اجزا و عناصر آن شامل توده و فضای بافت، شبکه معابر و هندسه غالب، گذرها، گره ها و لبهها، جدار ها و اجزای آن ها فضاهای میان بافتی دارای پتانسیل های کالبدی، اجتماعی و فرهنگی و ... شناسایی و تحلیل شدند و سپس بر اساس نیازها و کمبودها و با هدف ایجاد رونق و پویایی و تقویت جریان زندگی در بافت، دانه ها و مکان هایی برای مرمت و احیا و تعریف کاربر های محرک انتخاب و پیشنهاد شد. 
در بخش تحلیل معماری تاریخی، بیش از ۷۰ خانه واجد ارزش شناسایی و در نهایت ۲۵ خانه پس از برداشت و تهیه نقشه‌ها، مورد بررسی کامل به تفکیک فضاهای اصلی و اجزا و عناصر معماری شامل سردر ورودی و فضای  ورودی، اتاق ها، حیاط‌ها، اتاق بادگیر، ساباط، بادگیر، پلکان، دیوار حفاظ بام (ستار) و ...، قرار گرفت و بر همین اساس ضوابط طراحی خانه معاصر در محدوده بافت تاریخی تدوین و ملاک عمل قرار گرفت.
گام دوم / احیای دانه ها، تعریف کاربری های محرک بافت و بهسازی جداره ها و سنگفرش بافت تاریخی 
مرحله اول: پس از شناسایی کامل بافت و براساس نیازها و کمبودهای موجود و با هدف ایجاد رونق و پویایی و تقویت جریان زندگی در بافت، دانه ها و مکان هایی برای مرمت و احیا و تعریف کاربری های محرک انتخاب و پیشنهاد شدند که تعدادی از آنها که اجرا شده یا در حال اجرا هستند در نقشه زیر با اختصار نمایش داده شدند و آن تعداد از طرحهایی که هنوز اجرا نشدهاند در قالب پروژه های آینده معرفی خواهند شد. 
این نقاط عبارتند از احیای بنای تجاری قدیمی با کاربری دفتر بافت، احیای بقالی قدیمی با کاربری کافه در قلب بافت و در مجاورت گذر زیرمهره، طرح احیای مجموعه سلطان العلما در غرب بافت تاریخی با کاربری فرهنگی، مرمت و احیای خانه تاریخی رشید با کاربری اندیشگاه مطالعاتی بندر تاریخی کنگ، طرح احیا و مرمت و بهسازی مسجد نابینا و محوطه پیرامونی و طرح مدرسه نه کلاسه محله کوش. 
مرحله دوم: همزمان با شروع اجرای طرح احیا و باز زنده سازی دانه ها و فضاهای شهری میان بافتی در بخش مرکزی بافت تاریخی، با هدف تغییر چهره بافت و اتصال این نقاط و دانه های ارزشمند موجود، تعریف مسیرهای جذاب گردشگری و به تبع آن پروژه مرمت جداره ها و سنگفرش و نورپردازی بافت در ابتدای سال ۱۳۹۶ تعریف شد. در این پروژه؛ طرح احیای جداره ها و عناصر معماری شاخص جداره ها و بافت، پیرایش زوائد، عناصر نورپردازی، کاشت گیاهان متناسب با اقلیم و بافت، طراحی شهری گذرهای مهم بافت تاریخی، طراحی لبه ساحل و طرح مبلمان شهری مانند سطل زباله و حفظ تاسیسات و دور درختان برای کل محدوده تاریخی ارائه گردید.
در مرحله اجرا، محدوده مرکزی بافت که با نام محله مسجدنو شناخته میشود به دلیل تراکم دانههای تاریخی ارزشمند و اولیت احیای دانه ها در این محدوده، به عنوان محدوده اجرایی فاز اول این طرح انتخاب شد.
در حال حاضر و پس از گذشت 5 سال از بخش اعظم محله مرکزی احیا و مورد بهره برداری ساکنین و گردشگران قرار گرفته است. 
پروژه های آینده 
این طرح‌ها و پروژه‌ها که براساس نیازهای بافت تاریخی، جانمایی و تعریف شدهاند، به دلیل برنامه زمانبندی و محدودیت‌های مالی کارفرما و مشارکت کنندگان هنوز وارد مرحله اجرایی نشدهاند و در آینده ای نه چندان دور اجرا خواهد شد. این پروژهها عبارتند از: طرح احیای آب انبارها و در قالب پارک موزه آب خاورمیانه، مرمت و احیای بازار قدیمی بابو، ساماندهی محور شهید بهشتی و خیابان بحرپیما، اسکله تفریحی و گسترش فضای جمعی بومی مسی، احیای خانه خیراندیش با کاربری تجاری، و فرهنگی، طرح خانه و تجارتخانه یوسفی، بازارچه ملوانی و چند پروژه محرک دیگر که در نقشه زیر نمایش داده شدهاند:
 بندر تاریخی کنگ از زمان شروع پروژه مطالعات و طرح احیا در سال ۱۳۹۵ بسیار تغییر کرده است. شهرداری بندر کنگ در جایگاه کارفرمای اصلی و مجری این طرح پروژه ها و طرح ها در طول ۵ سال گذشته اقدامات موثر و مفیدی را در زمینه احیا و معرفی این بندر تاریخی انجام داده است. احساس زندگی در بافت تاریخی افزایش یافته است. زندگی شبانه و اجرای موسیقی سنتی و مراسم آیینی مانند رزیف خوانی و فضاهای بافت تاریخی کشیده شده است. امروزه شهر تاریخی بندرکنگ، تمیزتر و سرسبزتر است و گردشگران داخلی و خارجی بیشتر نسبت به گذشته دارد. این شهر هم اکنون به عنوان یکی از مهمترین مقاصد گردشگری استان هرمزگان شناخته می شود و این تغییرات سبب شده برخی از مردم ساکن در بافت تاریخی تمایل به بازسازی خانه های قدیمی خود داشته باشند و به این ترتیب جریان احیای بافت در مسیر درستی قرار گرفته است.
احیا و بازآفرینی بندر تاریخی کنگ 
ارسال دیدگاه
اخبار روز
ضمیمه