توسعه کالبدی پایدار در بنادر جنوب ایران
 نویسندگان: مهتاب جاودان، معصومه حجتی، محمد حسین پور شاهرودی، آزیتا کهریزی
چکیده
ایران دارای تمدنی ریشه دار است که از قرون پیش از تاریخ تا کنون برجای مانده است. معماری بومی ایران سابقهای کهن دارد و در هر گوشه از آن بناهایی با معماریهای متفاوت چشم می‌خورد. شرایط اقلیمی مختلف ایران باعث شده تا در هر منطقه، معماری متناسب با آن اقلیم را داشته باشید و معماری که در مناطق سردسیری انجام میشود با معماری اقلیم گرمسیری تفاوت باشد و بتواند خود را سازگار با محیط خویش کند و در این میان روستاها که جلوهی بارزی از حیات  اقتصادی و اجتماعی محسوب می‌شوند توانسته‌اند با فاکتورهای اقلیمی از جمله تابش آفتاب، باد، پوشش گیاهی و مصالح بوم آورد به بهترین نوع خود را با محیط خود سازگار کنند. معماری روستایی ایران دارای ویژگیهای منحصر به فردی است که با توجه به مسائل زیباشناختی پاسخگوی نیازهای اقلیمی هر منطقه است که پیروی از این اصول باعث صرفه جویی در انرژی، حفاظت از محیطزیست و همچنین حفظ منابع فسیل شده است ولی متاسفانه امروزه با پیشرفت تکنولوژی و ورود به مصالح جدید به روستاها و نبود مهارت کافی معماران محلی در استفاده از این مصالح، هویت روستاها از بین رفته و دیگران سادگی، زیبایی، بی پیرایگی و انطباق با محیط طبیعی در میان نیست و رفته رفته روستاها در حال از بین رفتن هستند.
معماری بومی
 امروزه معماری بومی به عنوان ظرف و میراثی از گذشتگان تلقی می‌شود میراث مردمانی که آموزش معماری ندیده بودند و به آفرینش معماری می‌پرداختند از راه بکار بردن عناصر معماری ساختمانهای خاص برخی از شیوههای زندگی مردم را به عنوان برخی از اندیشه‌های رایج درفضای زندگی جمعی در آثار خود متظاهر می‌کردند که آن را به مکان یا به زیستگاه شان می بخشید و به تولید یگانگی میان خود آنان یا به زیستگاهشان می‌انجامید معماری بومی شیوهها، اندیشهها و افکار مردم منطقه خود را بازگو می‌کرد. معماری بومی بازتاب تمایل به آرمان گرایی است معماری تمامی زمانهاست و به سمت یک گونه ایده آل حرکت می‌کند که هدفش به آسایش و آرامش رسیدن انسان در هر شرایط اقلیمی و منطقهای میباشد. 
مفهوم معماری بومی سابقهای به بلندای تاریخ دارد هویت یک ملت و فرهنگ یک کشور در طی یک دهه یا حتی یک سده ساخته نمی شود هویت و فرهنگ شاخصه یک تمدن است که در طی قرن ها شکل میگیرد و تاثیر خود را در معماری و شهرسازی آن کشور می نمایاند. هویت در تداوم تاریخی و پیوستگی آن نهفته و وابسته به عنصر زمان است داشتن ویژگیهای مشترک در طول زمان و استمرار آن به نحوی که تجربههای مشترک انسانی را رقم بزند این مفهوم را تداعی می‌کند معماری و شهرسازی محصول تعامل انسان با محیط و جامعه با تاریخ تلقی می‌شود به عبارتی روشنتر معماری ظرف زندگی و شهرآبادی است که روح اجتماعی در آن دمیده شده است. شهرنشینی در دوره اسالمی از دگرگونی سنتهای عهد ساسانی در ایران پدید آمد و با تغییر اوضاع سیاسی و اداری و اجتماعی و اقتصادی متحول گردید. 
ایران تمدنی است ریشه دارد، در اعماق اعصار و قرون پیش از تاریخ که تاکنون بر جا مانده است. اما آنچه را که امروز ایران مینامیم، سرزمینی است پهناور و متنوع از اقوام و فرهنگ و طبیعت و دربرگیرنده بیش از، ۱۲۵۰۰۰ نقطه سکونتگاهی که در گذر از فراز و نشیب تاریخ قریب به نیم آنها تخریب و تخلیه شده و قریب۶۸۱۲۲ پارچه آبادی از آن باقی مانده است که آن هم برخی فصلی و برخی دائمی بهره برداری می شوند.
کالبد شهرهای قدیمی ایران هر یک دارای مشخصات معماری و روند شکل‌گیری خاصی هستند که این روند متاثر از شرایط اجتماعی، پدیده های انسانی و محیطی مربوط به مقاطع خاص تاریخی است. نقاط قوت این  مشخصات به عنوان دارایی ها و ارزش های معماری هر شهر مبنای تمایز شهرها از یکدیگر به حساب می‌آیند به عبارتی در هر دورهی تاریخی بنا به مقتضیات زمان اقدامات انسانی متفکرانه و نیز تحولاتی طبیعی شکل می‌گرفته که نتیجه آنها رشد ارگانیک شهر بوده است. منشا اصلی اقدامات انسانی در مسیر رشد ارگانیک را شاید بتوان در شناخت صحیح از نیازها و دارایی‌های هر شهر و تصمیم گیری بر اساس این شناختها جستجو کرد. شناخت صحیح نیازها و تصمیم‌گیری‌ مبتنی بر توانمندیهای واقعی زمانی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که ناگزیر به دنبال یافتن راهکارهای هماهنگ برای دستیابی به توسعه شهری متوازن، هدفمند و پایدار باشیم.
بندرکنگ
 یکی از این شهرها، شهر بندری کنگ است که در امتداد لبهی شمالی سواحل خلیج فارس واقع شده و بافت تاریخی آن از قدمت فراوانی برخوردار است. ویژگی خاص جغرافیایی این شهر و بندری بودن آن باعث شده تا علاوه بر دارا بودن ویژگیهای خاص کالبدی و معیشتی به ویژه در بافت تاریخی، بهره مندی از مواهب دریا، به یکی از دارایی ها و پتانسیلهای بیدلیل شهر در مسیر توسعه تبدیل شود. 
شهر بندر کنگ در استان هرمزگان و بخش مرکزی شهرستان بندرلنگه یکی از قدیمی‌ترین بنادر ایران است که به فاصله ۵ کیلومتری در مرکز شهرستان بندرلنگه در ۵۴ درجه و ۵۴ دقیقه طول شرقی و ۲۹ درجه ۳۳ دقیقه عرض شمالی قرار دارد. این شهر با مساحت قانونی معادل67/8 کیلومتر مربع و جمعیتی حدود 19213نفر در ساحل نیلگون خلیج همیشه فارس واقع شده و ارتفاع از سطح دریا به طور میانگین ۶ متر بوده که به طور کلی دارای شیب یکنواختی از شمال به طرف جنوب می باشد و یکی از بنادر تاریخی و تجاری استان هرمزگان محسوب می‌شود بندری زیبا در کنار ساحل نیلگون خلیج فارس با مردمانی سخت‌کوش و صمیمی است. نتایج مطالعات میدانی در خصوص معماری این بندر تاریخی نشان می‌دهد که تعداد بیش از ۲۸۰ خانه تاریخی در این بافت وجود دارد که در این میان بالغ بر ۷۰ خانه، ارزش ثبت اثر در فهرست آثار تاریخی کشور را دارند. این موضوع در نوع خود نشان از بی نظیر بودن شرایط کالبدی این بافت تاریخی دارد که می‌تواند تصویر  حقیقی از الگوی شهرسازی ایرانی و معماری خانههای نواحی جنوبی کشور ایران را ارائه نماید. علاوه بر این موضوع بالغ بر ۳۰۰ بادگیر در این شهر تاریخی هنوز سالم و پاورجا باقی مانده است که باعث تمایز و منحصر به فرد بودن این بافت نسبت به سایر شهرهای تاریخی کوچک شده است. به راستی پس از میتوان بندر کنگ را شهر بادگیرها دانست، بادگیرهایی که در دورنمای کلی این شهر به عنوان عنصری نمادین از معماری ایرانی در کنار منارههای مساجد این شهر و درختان نخل استوار آن جلوههای بینظیر از شهرسازی ایرانی را به تصویر می کشند. شرایط اقلیمی گرم و مرطوب و عوامل فرهنگی و معماری، موجب گشته پیکربندی اجزا بافت، نحوهی ترکیب، شیوهی استقرار دانه بندی ساختمانها و شبکه بندی معابر دارای ویژگی خاصی می شوند. تاثیر شرایط اقلیمی در شکلگیری بافت شهر به گونه‌ای است که حداکثر تهویه و حداقل جذب انرژی تابشی را داشته باشد. راهروها و کوچه‌های اطراف بناها به مثابهی کانالهایی هوا را در اطراف بنا جریان داده و سبب خنکی و تهویه هوا می گردند.