گروه اقتصاد – کیان اسماعیلی - «آمار» كه موجود علمي رياضي‌پايه است كه با تخمين بسيار بالا مي‌تواند رشد و افت يك پديده اقتصادي، سياسي، اجتماعي و... را نشان دهد؛ اما هيچ‌گاه پيش بيني آماري به 100درصد نمي‌رسد؛ با اين حال يكي از ابزارهاي مهم روز است كه با استفاده از آن تا تقريب بسيار بالايي مي‌تواند صحيح باشد و يك پديده را اندازه‌گيري كند.
اما روش هاي محاسبه مي‌تواند متفاوت باشد و عددهاي متفاوتي تحويل بدهند؛ ولي اين عددها نبايد چنان با هم فاصله داشته باشند كه اصل روش علمي آمار را زير سوال ببرند. اختلاف تا دهم درصد، پذيرفتني است اما بيش از آن سوال برانگيز است.
دركشور ما حداقل سه جور آمار ارائه مي‌شودكه هيچ‌كدام با هم تناسب معناداري ندارند. يك آمار مسئولان دولتي است، يك آمار مركز آمار ايران و يك آمار بانك مركزي. 
براي مثال، رئيس جمهور در گفتار رسمي خود، تعدد اشتغال‌زايي را يك ميليون اعلام مي‌كند و در همان حال، مركز آمار آن را 500هزار اعلام مي‌كند. در ساخت مسكن آمارها و ارقام به شدت متفاوت هستند. در بيان درصد رشد اقتصادي، تفاوت‌ها بسيارند. توجه كنيد:
بر اساس اعلام معاون اقتصادی بانک مرکزی نرخ رشد اقتصادی در پاییز سال جاری ۵.۳ درصد بوده، این در حالیست که مرکز آمار چند روز پیش نرخ رشد را ۲.۸ درصد اعلام کرده بود. بر اساس داده‌های منتشر شده توسط بانک مرکزی روند نرخ رشد اقتصادی در سال جاری صعودی بوده و از کانال ۳ درصد به کانال ۵ درصد رسیده است. اما داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد روند رشد در سال جاری نزولی بوده و از ۴.۶ درصد در بهار به کانال دو درصد رسیده است.
بر اساس اعلام بانک مرکزی رشد اقتصادی بخش کشاورزی مثبت ۱.۱ درصد بوده، در حالی که برآورد مرکز آمار از رشد اقتصادی بخش کشاورزی منفی ۷.۹ درصد بوده است. به بیان ساده‌تر رشد اعلامی بانک مرکزی ۹ درصد بالاتر از رشد اعلامی توسط مرکز آمار است. همچنین رشد گروه نفت توسط بانک مرکزی و مرکز آمار به ترتیب ۱۵.۴ درصد و ۱۰.۷ درصد برآورد شده است.
همچنین اختلاف فاحشی که اکوایران اشاره کرده است آمده؛ اختلاف میان رشد اقتصادی اعلام شده بخش صنعت توسط این دو نهاد وجود دارد. بانک مرکزی رشد اقتصادی این بخش را ۱۱.۶ درصد اعلام نموده، اما در آن سو مرکز آمار رشد اقتصادی بخش صنعت را تنها حدود ۵ درصد تخمین زده است. این اختلاف در مورد بخش خدمات نیز صادق بوده، به گونه‌ای که نرخ رشد بانک مرکزی تقریبا نزدیک به دو برابر نرخ رشد برآورد شده توسط مرکز آمار است.
به طور کلی می‌توان گفت که بانک مرکزی در تمامی بخش‌ها رشد اقتصادی را به طور قابل توجهی بالاتر از مرکز آمار تخمین زده است. در سالیان گذشته نیز به دلیل اختلافی که این دو نهاد در محاسبه تولید ناخالص داخلی دارند، همواره نرخ رشد‌های تخمین زده شده توسط بانک مرکزی و مرکز آمار متفاوت بوده است، اما این بار اختلاف بسیار شدت گرفته است.
همچنین بر اساس اعلام بانک مرکزی اجزای هزینه ناخالص داخلی نشان می‌دهد که در فصل پاییز مصرف بخش خصوصی ۱۱.۹ درصد رشد کرده در حالی که این رقم در سال قبل ۲.۹ درصد بوده است. مصرف بخش دولتی ۱۶ درصد رشد داشته، روند تشکیل سرمایه ثابت در سه ماه سوم ۱۶.۶ درصد در بخش ماشین‌آلات ۲۸.۳ درصد، بخش ساختمان ۶.۹ درصد رشد داشته است. در این بخش هم اختلافات فاحشی دیده می‌شود، به عنوان مثال براورد مرکز آمار از رشد مخارح دولت ۵ درصد بوده که حدود ۱۱ درصد پایین‌تر از رشد تخمین زده شده توسط بانک مرکزی است.

واكنش افكار عمومي
افكار عمومي زماني براي يك دولت ارزش دارد كه نگاه مثبت و بدون ترديدي به دولت داشته باشند و يا حداقل نسبت به آمارهاي دولتي واكنش منفي نداشته باشند. اعلام چند گونه آمار از يك فعاليت، باعث ترديد افكار عمومي مي شود و لذا مي‌توان گفت كه گفتن چندجوره آمار، سم افكار عمومي است.
اين است كه بايد تقاضا كرد كه يك مرجع رسمي آمار بيان كند تا حداقل تضاد بين آمارها تبديل به تضاد بين افكار عمومي نشود و معاندين هم از اين رهگذر شاخه‌اي نشكنند.

قیاس آمار و سفره مردم
آمار زماني ارزش دارد كه مردم آن را در سفره‌هاي خود حس كنند. وقتي آمار واردات گوشت اعلام مي‌شود، وقتي ارقامي از توليد مرغ بيان مي شود و وقتي از توليد هزاران تن ماهي سخن مي‌گويند، در مردم اين انتظار به وجود مي‌آيد كه بايد در گوشت يا ماهي كمي ارزاني رخ دهد. وقتي اين طور نباشد، آمارها ارزش خودشان را از دست مي‌دهند.

آمار انتظار زاست
بايد دانست كه آمارها انتظارات اجتماعي ايجاد مي‌كنند. يك آمار مثبت، انتظار مثبت ايجاد مي‌كند و مردم مايل هستند كه آن انتظار رخ دهد. اگر چنين نشود، آمار وجه مثبت خود را از دست مي‌دهد و تبديل مي‌شود به سم افكار عمومي.

اختلاف رسمي
اختلاف رسمي و قابل توجهي بين آمار بانك مركزي و مركز آمار ايران به عنوان دو نهاد رسمي براي محاسبه و اعلام آمار وجود دارد. خوب است اين دو نهاد يا روش‌هاي محاسباتي خود را هم‌خوان كنند و يا به مردم توضيح دهند كه اختلاف دو آمار دو نهاد رسمي كه بر مبناي يك علم عمل مي‌كنند چيست؟ آيا روش محاسبه آمار براي يك موضوع متفاوت است؟ آيا علم آمار دو يا چند روش محاسبه براي يك پديده مشخص كرده است و استفاده از آن سليقه اي‌است؟ 
اين‌ها مواردي است كه افكار عمومي مي‌پرسد و انتظار جواب مشخص دارد. 

آمارسازي دوا نيست
و مسئولان دولتي بايد بدانند كه با بيان ارقام و اعداد و بيان آمارهاي متعدد و اغراق در آن‌ها داروي هيچ دردي نيست و مردم محاسبات خودشان را دارند. نشان دادن بيلان كاري با ذكر ارقام بزرگ و درصد‌هاي بالا يا پايين آمار،‌ يك بازي است كه چندان تماشاگر ندارد. واقعيت در پهنه جامعه و اقتصاد در سفره مردم مورد مشاهده و محاسبه قرار مي‌گيرد و كسي به آمارهاي متفاوت و متضاد كنوني توجهي ندارد. 
تحليل آماري مردم بسيار ساده است: گوشت امروز كيلويي چند؟ كرايه خانه چقدر گران يا ارزان شده؟ ماهي كيلو چند و... به همين سادگي.