گروه اقتصاددرياپايه - اميد اسماعيلي - توسعه دریامحور و اقتصاد دریاپايه، استفاده پایدار از ظرفیت منابع آبی اعم از اقیانوس‏ ها، دریاها، دریاچه ‏ها و جزایر برای رشد اقتصادی، بهبود وضعیت معیشت، ایجاد اشتغال و در نهایت افزایش تولید ناخالص داخلی است که شامل فعالیت هایی از جمله گردشگری دریایی، شیلات، صنایع دریایی(كشتي سازي)، حمل و نقل دریایی، انرژی‏ های تجدیدپذیر، بیوتکنولوژی دریایی، فراساحل، زیست هواشناسی، معدنکاری و ... می‏شود. در حال حاضر بسیاری از کشورهای جهان سهم عمده‏ای از تولید ناخالص داخی خود را از دریا تأمین می‏کنند که در این میان، ویتنام و چین با بیش از 50 درصد در صدر قرار دارند و ایران با دارا بودن 40 درصد مرز دریایی، حدود 2 درصد از ظرفیت‏ های سواحل آن مورد بهره‏ برداری قرار گرفته است که حدود 10 درصد از تولید ناخالص داخلی خود را (با احتساب منابع نفتی و گازی) از دریا تأمین می‏کند؛ در صورتی با توجه به اهمیت ژئواستراتژیک، ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک مناطق ساحلی و دریایی کشور، رشد اقتصادی بسیار بیشتری بر مبنای اقتصاد دریامحور مورد انتظار است. توسعه، فرآیندی فراگیر است که تمامی جنبه های زندگی اجتماعی را دربر می‏گیرد و تغییر بدون داشتن اطلاعات یا ممکن نیست و یا به نتیجه مناسب نمی‏ انجامد. اطلاع‏ رسانی در راستای توسعه باید در رأس برنامه ‏ریزی‏ ها قرار گیرد. توسعه منابع ساحلی و دریایی و برخورداری کشور از منافع اقتصاد دریا نیز از بستر اطلاع ‏رسانی و آگاهی ‏بخشی به ویژه از سوی جامعه رسانه‏ ای کشور می‏گذرد و با توجه به پتانسیل‏ های اقتصادی آن و نیازهای گسترده کشور می‏تواند به عنوان اولویت‏ از سوی رسانه ‏ها منظور گردد و با اطلا‏ع ‏رسانی به جامعه، رشد کشور از طریق دریا مورد مطالبه عمومی و به ویژه از سوی رسانه‏ ها قرار بگیرد. ما در روزنامه دريايي اقتصادسرآمد در گفت ‏وگو با خبرنگاران خبرگزاري هاي تسنيم، موج ، بازار و خبرگزاري مهر وضعیت اطلاع ‏رسانی و سواد رسانه اي دریاپايه جامعه خبرنگاران مورد مداقه قرار گرفت که میزان آگاهی می‏تواند تا حدودی تفاوت وضعیت کنونی و شرایط بهینه را عیان نماید.
 حامد شایگان، خبرنگار اقتصادی خبرگزاری موج:
با وجود جولان شرکت های دولتی در اقتصاد دریا، کسب اطلاعات برای اهالی رسانه بسته است
اقتصادسرآمد: ما در روزنامه دريايي اقتصادسرآمد بر اين باوريم كه وجود رسانه هاي دولتي يا صاحب هلدينگ دريايي، كمكي به توسعه اين حوزه نمي كنند نظر شما چيست؟
 حامد شایگان: اولین مسئله اقتصاد دریا این است که این فعالیت با دولت تعریف می شود؛ یعنی، شرکت های دولتی در اقتصاد دریا و حمل و نقل دریایی حرف اول را می زنند. این وضعیت به معنای بسته بودن در برای کسب اطلاعات برای اهالی رسانه محسوب می‏‌شود؛ چون اقتصاد ایران در وضعیت تحریم به سر می برد و کسب اطلاعات از فعالیت ‏های اقتصادی دولت در بستر دریا همچون ترانزیت، حمل و نقل اقلام و کالاها، مبدا و مقصد کالاها، سطح تجارت و ذیل پرچم‏ کدام کشورها چالشی است که یک خبرنگار نمی‏تواند داده و اطلاعات کافی برای گزارش خود جمع آوری کند و محدود به گزارشات شرکت‏‌های دولتی می‏ شود.
بنادر نیز در ایران با مشکلات و مسائل عدیده‏ای مواجه هستند و چون یک نگاه حاکمیتی در این خصوص وجود دارد شما تنها از طریق سازمان‏‌های دولتی می ‏توانید کسب اطلاعات کنید که با گزارشات کلیشه‌‏ای و محدود مواجه می ‏شویم.
اقتصادسرآمد: اينجا رسالت رسانه هاي اثرگذار، خصوصي و نيمه دولتي چيست؟
 حامد شایگان: رسانه ‏های تخصصی حوزه حمل و نقل دریایی، درباره وضعیت حمل و نقل دریایی کشورهای دیگر را خوب نمی ‏شناسند. مثلاً در حوزه کشتیرانی، کشورهایی که در موضوع تعمیرات کشتی ‏ها به خوبی عمل می‏ کنند مثل اسپانیا و پرتغال هستند که درآمدهای بسیار بالایی از این طریق کسب می‏ کنند که در رسانه ‏ها کمتر به این موضوعات پرداخته می‌شود. اگر اطلاعات اقتصادی حمل و نقل دریایی کشورهای دیگر بازنشر شده و اطلاعات عمومی در این باره بیشتر گردد که با افزایش سطح انتظارات عمومی، شرکت ‏های دولتی را مجبور به نشر اطلاعات و جزییات بیشتر برای رسانه‏ ها کند.
همچنین با توجه به اینکه فعالیت ‏های دریایی را عمدتاً با حمل و نقل آن می‏ شناسیم که زیر نظر وزارت راه و شهرسازی فعالیت دارد، می‏توان پیشنهاد کرد که در سرويس هاي خبري رسانه ها(خبرگزاري ها) بخش راه از بخش شهرسازی تفکیک گردد تا موضوع مهم حمل و نقل به طور ویژه‏ای مورد توجه قرار گیرد. از این رو که با عنایت به موقعیت ایران، می‏توان هاب حمل و نقل دریایی، ریلی، جاده‏ای و هوایی به ویژه در مناطق مستعدی چون چابهار برای کشور در منطقه و جهان ایجاد کرد و با تقویت هر از این بسترها، پتانسیل سایر بسترهای حمل و نقل شکوفا گردد.
خصوصا حمل و نقل ریلی مکمل حمل و نقل دریایی است؛ چراکه عمده کالاهایی صادراتی مثل سنگ آهن، گندله و ... و اقلام وارداتی مثل نهاده ‏های دامی، ذرت، گندم و ... به صورت فله است که از طریق حمل و نقل ریلی منتقل می‏ شوند.
اقتصادسرآمد: براي کارآمدی بيشتر رسانه ‏ها در حوزه اقتصاد درياپايه چكار بايد كرد؟
 حامد شایگان: عدم تفکیک ساختاری برای موضوع مهمی چون حمل و نقل، ضعف در اجرای برنامه‏ ها از طرف شرکت ‏های دولتی، دولتی بودن بخش عمده‏ای از حمل و نقل به ویژه دریایی و عدم ارائه اطلاعات کافی از سوی بخش‏های دولتی سبب شده تا ناکارآمدی رسانه‏ ها بیشتر مشخص شود؛ رسانه‏ ها بیشتر منتظر خوراک اطلاعاتی هستند و به دنبال اطلاعات نیستند و باید اطلاعات به آن‏‌ها داده شود که بزرگترین ضعف رسانه محسوب می شود.
بسته بودن درهای اطلاع ‏رسانی شرکت ‏های حمل و نقل دولتی به ویژه در دوران تحریم و به دلیل کاهش سرمایه‏ گذاری و فعالیت در این بخش، کارکرد رسانه‏ ها در پوشش و اطلاع‏رسانی اطلاعات این حوزه و مشخص کردن نقاط ضعف و قدرت فعالیت ‏های حمل و نقل در کشور را دچار نقصان و خدشه جدی کرده است.
اقتصادسرآمد: كشورمان سبقه طولاني در حوزه دريا دارد، به نظر شما چرا وضعيت ما اين گونه است؟
 حامد شایگان: درخصوص کشتی ‏سازی ما تجربه کشتی سازی داریم ولی کشتی ‏ساز نبوده و نیستیم. در گذشته، شرکت ملی نفت‏کش ایران بزرگترین ناوگان دنیا را داشته است و این ناوگان به علت فرسودگی از دور خارج شدند؛ چراکه ما کشتی‏ ساز نبودیم و نتوانستیم جایگزین کنیم. علیرغم اینکه در دوران باستان هم ما در تقابل با یونان ناوگان کشتی خوبی داشته‏ ایم، ولی امروزه تکنولوژی کشور در این زمینه، درجه دو و یا سه در سطح دنیا می باشد و با تکنولوژی روز فاصله دارد.
در مبحث آبزی‏ پروری ما بیشتر به صورت سنتی در کشور انجام می ‏شود و در سال‏های اخیر به صورت محدود پرورش در قفس در حال انجام است. صید دریایی هم به صورت سنتی انجام می ‏شود و صید ترال در آب‏ های جنوب کشور توسط کشور چین و بدون لحاظ مسائل زیست محیطی انجام می‏ گیرد.
فقدان یک برنامه جامع بهره ‏برداری از محیط آبی و ساحلی در کشور و همچنین وابستگی کشور به تکنولوژی ساخت و توسعه و بهره‏ گیری از پرچم سایر کشورها برای ترانزیت به دلیل محدودیت‏ های موجود، عملاً بخشی بزرگی از درآمدهای ناشی از اقتصاد دریامحور را به سایر کشورها منتقل می‏ کند. به دلیل عدم توسعه مناسب در پارس جنوبی، میزان بهره‌برداری کشور قطر  که یک بیستم ایران جمعیت دارد  از این میدان مشترک را بسیار بیشتر کرده است که نشانه ضعف ما در استفاده از اقتصاد دریاست.

  بهمن نظری، خبرنگار حوزه راه و شهرسازی خبرگزاری تسنیم:
اقتصادسرآمد: به نظر می رسد که خبرنگاران اقتصادی ما در زمینه اقتصاد دریامحور بايستي آگاهانه تر عمل کنند و یا اشراف و تسلطی بيشتري به خرج دهند، نظر شما چیست؟
 بهمن نظری: همچنان که شما فرمودید علیرغم اهمیتی که اقتصاد دریامحور دارد خیلی به آن پرداخته نشده است یا رسانه‏ ها نخواستند و یا خود خبرنگاران در این موضوع کار تخصصی نکردند.
اقتصادسرآمد: به نظر شما کشوری با این همه مرز دریایی و ساحل بلااستفاده، چرا از سوی خبرگزاري ها به مسائلی چون گردشگری، فراساحل، اقیانوس‏شناسی، کشتی‏رانی، بنادر، دریانوردی و... كمترپرداخته مي شود؟
 بهمن نظری: یکی از نقدهایی که می شود مطرح کرد در حوزه دریا با سازمان ‏های زیادی طرف هستیم، حدود 17 تا 18 سازمان که هر کدام یک مجوزی را صادر می کنند. سازمان بنادر و دریانوری وزارت راه و شهرسازی در حوزه تخلیه و بارگیری کالا فعال است. فعالیت وزارت میراث فرهنگی در بحث گردشگری دریایی بسیار پراکنده است. باید ستادی برای هماهنگی فعالیت این سازمان‏ها باشد. ستاد توسعه مَکُران می تواند بخشی از هماهنگی ‏ها را برعهده بگیرد؛ اگر وزارت‏خانه‏ ها و سازمان های دولتی همکاری کنند.
خبرگزاري ها به صورت تکلیفی خیلی به اقتصاد دریامحور نپرداختند. با وجود اینکه مقام معظم رهبری به اقتصاد دریامحور بسیار تأکید دارند، ولی متأسفانه دولت ‏ها در این رابطه عملکرد قابل قبولی ندارند.
اقتصادسرآمد: در مقام قیاس، در دوران باستان؛ ایران و یونان جزء اولین کشورهای دارای ناوگان دریایی بودند. در حال حاضر یونان در تجارت دریایی بر سکوی نخست ایستاده و ایران در جهان بیست و دوم است. به نظر شما، بخشی از این جایگاه کشور، ناشی از عدم مطالبه ‏گری مردم، رسانه‏‏ ها و يا مسئولان باشد؟
 بهمن نظری: به نظر من بیشتر وظیفه دولت‏هاست. ما الان بعضی از کشتی ‏ها را نمی توانیم در کشور تعمیر کنیم که به کشور امارات می‏روند و یا در موضوع بانکرینگ که ما سوخت با کیفیت خود را در اختیار امارات قرار می دهیم تا در بندر فجیره به کشتی‏ ها می ‏فروشد. با توجه به اینکه زیرساخت بسیار خوبی در سلخ قشم داریم؛ ولی کمتر از 5 درصد بانکرینگ منطقه را انجام می‏ دهیم. از سال 1394 بهره ‏برداری سلخ قشم در دستور کار قرار دارد؛ اما اختلافات بین دستگاهی منطقه آزاد، کشتی رانی، وزارت کار و وزارت نفت باعث شده است که ما از این زیرساخت استفاده نکنیم.
رسانه ‏ها هم به عنوان مطالبه به این موضوع نپرداختند و جای خالی رسانه تخصصی در این زمینه به چشم می‏خورد و خبرنگاران و سردبیران رسانه ‏ها باید به این موضوع بیشتر از قبل بپردازند.
اقتصادسرآمد: توصیه شما به همکاران خبرنگار در این حوزه چیست؟
پرداختن به توسعه و اقتصاد دریامحور بسیاری از مسائل اقتصادی کشور را حل می کند
 ‏‏‏‏ بهمن نظری: به نگاه من، اگر رسانه ‏ها همراه شوند، خبرنگاران خوب می‏توانند این موضوع را پوشش دهند. اما مدیران رسانه ‏ها این موضوع را اولویت نمی‏دانند و بر روی سایر مسائل اقتصادی مثل شاخص بورس یا خودرو متمرکز می‏شوند و معتقدند که بحث توسعه دریامحور یک بحث تخصصی است که کمتر به کار مردم می‏آید، ولی به نظر بنده، پرداختن به توسعه و اقتصاد دریامحور بسیاری از مسائل اقتصادی کشور را حل خواهد کرد.

 برهان محمودی، خبرنگار پیشکسوت حوزه راه و شهرسازی:
اقتصادسرآمد: نگاه شما به اقتصاد دریامحور چیست؟
برهان محمودی: عمر عبارت اقتصاد دریامحور خیلی طولانی نیست و طی یک دهه اخیر، این موضوع مطرح شده است. اما سابقه اقتصاد دریایی ایران بسیار طولانی است و با توجه به اینکه بیش از 90 درصد صادرات و واردات کشور از طریق دریا انجام می‏ شود، اقتصاد دریامحور اهمیت صدچندانی دارد. حتی در کشورهای محصور در خشکی هم اقتصاد مبتنی بر دریا مهم است؛ چرا که به دلیل به صرفه ‏تر بودن حمل و نقل دریایی کالاها نسبت به سایر روش‏ های حمل و نقل، آن کشورها با اجاره بعضی بنادر یا با همکاری برخی کشورها، جابجایی کالای خود را از طریق دریا انجام می ‏دهند.
با توجه به اینکه فعالیت‏ های اقتصادی در دریا شامل فعالیت‏ های اقتصادی متنوع و متعددی است که فرصت‏ های سرمایه‏ گذاری و کار زیادی در حوزه ‏های مختلف دارد که می توان گفت بخشی زیادی از تولید ناخالص داخلی را می‏توان از این طریق تأمین کرد، حتی سایر فعالیت‏ ها نیز می‏تواند ذیل آن قرار گیرد.
 اقتصادسرآمد: همچنان که می‏دانید علیرغم فعالیت‏ های پرشماری که در دریا وجود دارد، این حوزه در خبرگزاری های کشور بیشتر ذیل سرویس راه و شهرسازی مطرح می‏ شود. با شروع صحبت در این خصوص، بیشتر بر روی بنادر و دریانوردی و یا کشتیرانی متمرکز می ‏شوند، فکر می‏کنید این مسئله ناشی از چیست؟
 برهان محمودی: شاید به این دلیل باشد که اقتصاد دریامحور خیلی برای مخاطب جذابیت ندارد و این نقد را به نظر من نمی‏توان به رسانه ‏های عمومی وارد کرد که چرا به صورت تخصصی به این مسئله نمی‏ پردازند. آن قدر مسائل جذاب‏تر برای مردم وجود دارد که مدیران رسانه ترجیح می‏ دهند به آن موضوعات به جای مسائل تخصصی اقتصاد دریایی بپردازند.
ولی اگر رسانه تخصصی مانند روزنامه اقتصاد سرآمد باشد که به صورت تخصصی به این مهم بپردازد، بسیار جای کار دارد؛ چرا که حتی یک روزنامه به صورت کامل می‏تواند موضوعات متنوع و فعالیت ‏های بسیار زیاد این حوزه را بدون اینکه دچار کمبود در سوژه، کارشناس، مصاحبه و یا اقدامات نهاد اجرایی مرتبط بشود، پوشش بدهد و اگر مخاطبی به صورت تخصصی به این موضوع علاقه‏ مند باشد می‏تواند به این رسانه تخصصی مراجعه نماید.
   برهان محمودی: اینکه خبرنگاران خبرگزاری ها بر این موضوعات اشراف کامل ندارند، به دلیل گستردگی موضوعات اقتصاد دریایی است و همچنین به دلیل تنوع خبرها و گزارشاتی است که خبرنگاران خبرگزاری ها باید در رسانه‏ های خود در اختیار مخاطب قرار دهند، باعث می‏ شود که دبیران و مسئولان رسانه‏ ها و حتی مخاطب از خبرنگاران پرداختن صرف به موضوع اقتصاد دریامحور را در رسانه‏ های عمومی نپذیرند؛ البته رسانه‏ های برخط که محدودیت فضا و مطلب که ندارند و هرچقدر مطلب تولید کنند باز هم دیده می ‏شود، ولی رسانه‏ های مکتوب و روزنامه‏ های عمومی که محدودیت فضا برای انتشار مطالب اقتصادی دارند، شاید مطالبی برای مخاطب با موضوع اقتصاد دریایی جذاب باشد، محدود است، بنابراین من موافق انتقاد از خبرنگاران و رسانه ها با این رویکرد که تخصصی در این زمینه ندارند، نیستم.

 اکبر محمودی، خبرنگار اقتصادی خبرگزاري بازار
اقتصادسرآمد: شناخت شما از روزنامه اقتصادسرآمد چیست؟
اکبر محمودي: به نظر می‏رسد روزنامه اقتصاد سرآمد در بخش ‏کشتی‏رانی و اقتصاد دریامحور خوب کار می‏کند و برعکس موضوعات تخصصی مانند رسانه هايي كه بورس جایگاه ویژه خود را دارد، مبحث تخصصی اقتصاد دریامحور در بین رسانه‏ های کشور را روزنامه اقتصاد سرآمد پوشش می‏دهد و این خلاء را پر می‏ کند.
اقتصادسرآمد: در برنامه های پنج ساله توسعه کشور به اقتصاد دریامحور توجه شده است؟ 
 اکبر محمودي: در برنامه ‏های توسعه قبلی به نظر می‏رسد درباره اقتصاد دریامحور اشارات کلی شده است و ظاهرا در برنامه هفتم توسعه کشور، مقداری بر روی این موضوع تأکید بیشتری شده است و از زمانی که مقام معظم رهبری از سال 1383 به این موضوع اشاره کردند، دولت و یا مجلس خیلی دیر به این موضوع توجه  و رسیدگی کردند.
برای توسعه اقتصاددریامحور نیازمند ثبات اقتصادی هستیم. ثبات اقتصادی وقتی محقق می ‏شود که تولید ناخالص داخلی، درآمدهای ارزی و رشد اقتصادی افزایش پیدا کند. ایران در بین 190 کشور که در حوزه اقتصاد دریا و بنادر فعالیت دارند، جایگاه چهلم را دارد که به نظر من خیلی دیر به این موضوع توجه شده است. اگر ایران بخواهد در مبحث اقتصاد دریامحور رشد بیابد، باید توسعه بنادر، حمل و نقل ریلی، ناوگان هوایی و حتی جاده‏ای آن متناسب و مكمل همديگر باشد.
در موضوع کشتی‏ سازی ما حرف چندانی برای گفتن در دنیا نداریم؛ اما در خصوص تعمیرات کشتی به نظر می‏رسد مجموعه هايي چون پرشیا هرمز مدعی است که در تعمیرات صددرصد خودکفاهستند.
اقتصادسرآمد: به نظر شما چراخبرگزاری ها به عنوان یک سرشاخه کمتر به این موضوعات می‏ پردازند؟
 اکبر محمودي: اینکه چرا رسانه‏ ها کمتر به این موضوعات می‏پردازند، به موضوع تحریم بر می‏گردد که در بحث کشتیرانی، کشور دست به عصا حرکت می‏ کند و در صورت مراجعه به کشتیرانی جهت دریافت اطلاعات برای گزارش و خبر، با استقبال مواجه نخواهید شد.
البته با توجه به اینکه اقتصاد دریامحور و فعالیت‏ های وابسته به دریا بسیار در ایجاد درآمد و شغل تأثیر دارند، رسانه‏ ها می‏ توانند مانند سایر بخش ‏های تخصصی خود، بخشی را برای این موضوع اختصاص دهند و مانند روزنامه اقتصادسرآمد که روزنامه تخصصی موضوعات دریایی است، می‏تواند حتی برای رسانه ‏ها هم محل درآمد باشد و اگر رسانه‏ ها خبرنگاران تخصصی برای این موضوع آموزش دهند، سوژه و موضوعات متنوعی را می ‏تواند در اختیار آن‏ ها قرار دهد و مسیر جدیدی برای توسعه کشور را می ‏توانند پیگیری نمایند.
نکته نهایی اینکه، با توجه به ادغام حوزه راه و مسکن در وزارت راه و شهرسازی سبب شد تا هم از بحث مسکن، هم از بحث راه و هم مبحث حمل و نقل به سرانجام نرسد و این عریض و طویل شدن این وزرات‏ خانه ضربه بزرگی به مبحث مهم بنادر و دریانوردی زده است.