گروه راهبردی – بهمن نظری - کریدور اقتصادی هند- خاورمیانه- اروپا (آیمِک) با ایجاد بسترهای اقتصادی، امنیتی و لجستیکی، موجب تمایل بیشتر کشورهای عربی به پروژه عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی می‌شود و از این جهت مورد حمایت ویژه هند و ایالات متحده آمریکا قرار دارد.
در حالی کریدور حمل ونقلی شمال- جنوب چه از منظر شرایط تحریمی ایران و چه از نظر مختل شدن دسترسی به اروپا بعد از جنگ اوکراین، جذابیت چندانی برای هندی ها نداشته و نگاه هند به این کریدور، معطوف به دسترسی به افغانستان و آسیای مرکزی بوده است.
با این حال، با وقوع عملیات های 7 اکتبر، امنیت مرزها و بنادر سرزمین های اشغالی و در سطحی کلان تر موجودیت رژیم صهیونیستی با چالش جدی مواجه و اتصال آیمک به اروپا نیز دست کم تا زمان تعیین اوضاع منطقه مختل شد.
براساس این تحولات، به نظر می‌رسد هند در وضعیت عدم قطعیت نسبت به دو گزینه آیمک و کریدور شمال- جنوب برای ایجاد اتصال چندشیوه ای به اروپا قرار گرفته و در این شرایط، تصمیم به بازی همزمان در دو زمین ایران و رژیم صهیونیستی گرفته است.
انجام عملیات وعده صادق اگرچه توانست در نگاه هندی ها، کفه آیمک را پایین تر و کفه کریدور شمال- جنوب را نسبت به قبل بالاتر بیاورد؛ اما اینکه انتظار برود که به صرف این اقدام، وزن کریدور شمال- جنوب از آیمک بیشتر شده باشد دور از ذهن می‌کند. در گزارش حاضر، توصیه هایی برای تقویت کریدور شمال- جنوب در مقابل آیمک مطرح شده است؛ از جمله اصلاح موافقت نامه «کریدور حمل ونقل شمال- جنوب» و ارتقای آن به «کمربند اقتصادی شمال- جنوب» شامل ابتکارعمل هایی برای ایجاد یکپارچگی اقتصادی بین کشورهای منطقه.
با آغاز عملیات طوفان الاقصی در 7 اکتبر 2023 میلادی و ضربه اساسی به هیمنه پوشالی رژیم صهیونیستی، رژیم اشغالگر نیز در پاسخ به این عملیات، دست به کشتار بی رحمانه و نسل کشی زنان و کودکان در نوار غزه زده است.
در پاسخ به جنایات وحشیانه این رژیم، کشورهای مختلف و در صدر آنها ایران ،یمن ،لبنان، عراق و سوریه اقدامات متقابلی را در پیش گرفتند. یکی از این اقدامات جلوگیری از عبور کشتی ها به مقصد فلسطین اشغالی تحت پرچم هر کشوری از م مسیر دریای سرخ توسط گروه مقاومت انصار الله یمن است.
با توجه به وضعیت جدید هزینه بیمه کشتیهایی که از دریای سرخ و کانال سوئز عبور می کنند؛ افزایش یافته و کشتی های مرتبط با رژیم صهیونیستی که عمدتاً حامل نفت هستند نیز مجبور به تغییر مسیر و دور زدن قاره آفریقا شده اند.
با ناامن و گران شدن مسیر دریای سرخ توجه به کریدور اقتصادی چند شیوه ای هند - خاورمیانه - اروپا (به طور رایج، آیمک یا هند - عرب (مد) که در سال 2023 در نشست سران گروه 20 در دهلی نو مطرح شده بود بیشتر مورد توجه قرار گرفت.این کریدور به رغم چالشهای مختلف همچون عبور از مرزهای چندین کشور، سرمایه گذاریهای زیر ساختی مورد نیاز، موقعیت بیابانی بخش هایی از مسیر عبوری تنش ها و تحولات موجود در منطقه و حساسیت در روابط کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی می تواند یک اتصال و پیوند اقتصادی از حاشیه جنوبی اوراسیا در ساحل غربی هند تا سواحل مدیترانه شرقی در یونان تشکیل دهد. بر این اساس آیمک این ظرفیت را دارد که ضمن کاهش 40درصدی زمان حمل کالاهای هندی به اروپا نسبت به مسیر کانال سوئز، معماری اتصال اوراسیا و نقش هند در نظم اقتصادی جهانی را دوباره پیکربندی کند.
گزینه قدیمی تر حمل و نقل چند شیوه ای هند به اروپا، کریدور شمال-جنوب عبوری از ایران است که یک شبکه از مسیرهای جاده ای ریلی و دریایی، مقرون به صرفه از نظر زمان سفر و هزینه برای اتصال هند تا اروپای شمالی و غربی است.
ایده ایجاد این کریدور حمل و نقلی اولین بار توسط هند روسیه و جمهوری اسلامی ایران با امضای توافق نامه بین دولتی در 12 سپتامبر 2000 میلادی به منظور تقویت تجارت و ارتباطات حمل و نقل بین کشورهای در مسیر خود اتخاذ شد.
سپس در سال 2002  میلادی سه کشور، قراردادهای مقدماتی برای توسعه کریدور حمل و نقل بین المللی شمال - جنوب به طول 7200 کیلومتر را امضا کردند که طی سالیان اخیر این قرارداد به تصویب 13کشور رسیده است.
مسیر اصلی این کریدور از هلسینکی فنلاند شروع شده و از روسیه تا دریای خزر ادامه می یابد و در آنجا به سه شاخه تقسیم میشود شاخه غربی از طریق آذربایجان یا ارمنستان به غرب ایران شاخه مرکزی از طریق دریای خزر به ایران و شاخه شرقی از طریق قزاقستان، ازبکستان و ترکمنستان به شرق ایران میرسد. بر این اساس مسیرها در تهران پایتخت ایران به هم می رسند و تا بندر عباس ادامه می یابند و سپس از طریق دریا به بنادر غربی هند خواهند رسید.
با در نظر گرفتن اهمیت ژئواستراتژیک و اقتصادی همه کشورهای درگیر در کریدور شمال جنوب این کریدور ظرفیت ارتقای ارتباط هند با آسیای مرکزی و منطقه اوراسیا و کریدور بالقوه دیگری که امکان ایجاد اتصال و یکپارچگی اقتصادی بین خلیج فارس و دریای مدیترانه را دارد کریدور ایران عراق سوریه است که از ساحل بندر امام خمینی آغاز شده و با عبور از بصره گذرگاه البوکمال در مرز سوریه و عراق، در نهایت به بندر لاذقیه سوریه در ساحل مدیترانه متصل می‌شود.
ایران به‌دلیل مشارکت راهبردی که در عراق و سوریه تعریف کرده، از حامیان اصلی این کریدور است. بر اساس گزارش بنیاد دفاع از دمکراسی، یکی از توجیه‌های باقی ماندن نیروهای آمریکا در سوریه در منطقه التنف، جلوگیری از شکل‌گیری پل سوزان عنوان گزارش مذکور برای این کریدور به منظور خطرناک نشان دادن آن و کاهش همبستگی اقتصادی بین عراق و ایران است.با عملیات وعده صادق توان آمریکا در تضعیف روابط ایران و کشورهای محور مقاومت و ارتباط گروه‌های مقاومت با یکدیگر از طریق نیروهای نیابتی صهیونیستی کاهش یافته و راه اندازی کریدور ایران-عراق-سوریه امکان‌پذیرتر شده است.البته این به معنای پایان ریسک‌های این مسیر نیست و بازیگران عراقی و سوری هنوز قادر به بهره برداری از این معادله جدید نیستند. در عین حال با توجه به جذابیت روابط تجاری و اقتصادی با روسیه برای هندی ها از یک سو و راهبرد آمریکا برای مقابله جدی با کریدور ایران عراق سوریه از سوی دیگر، انتظار می رود اولویت هند برای همکاری اقتصادی با ایران روی کریدور شمال - جنوب متمرکز باشد و کریدور ایران عراق سوریه برای هند جذابیتی نداشته باشد.
ادامه دارد...