چابهار برای توسعه تجارت هندی‌ها چه جایگاهی دارد؟
​​​​​​​گروه ترانزیت -امید اسماعیلی - «هر ۶ جرثقیل بندر شهید بهشتی چابهار، که توسط اپراتور هندی تامین شده، فعال شده‌اند». این خبری است که طی روزهای گذشته از سوی مسئولان اداره کل بنادر و دریانوردی استان سیستان و بلوچستان مطرح شده است. اجرای پروژه مشترک برای توسعه بندر چابهار از موضوعات مورد توافق دولت‌های ایران و هند طی سال‌های اخیر است؛ موضوعی که حالا و با فعال شدن جرثقیل‌های بندر چابهار توسط اپرواتور هندی به نظر می‌رسد که شاهد برداشتن گام‌های مهمی جهت تحقق آن هستیم.
به گزارش روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد، بندر چابهار تنها بندر اقیانوسی ایران است که در جنوب شرقی کشور در ساحل دریای عمان در دهانه اقیانوس هند واقع شده است. اهمیت این بندر در امکان اتصال کشورهای محصور در خشکی افغانستان و آسیای مرکزی به آب‌های آزاد است. با اتصال راه آهن چابهار به زاهدان امکان اتصال ریلی بندر به شبکه ریلی ایران، آسیای مرکزی و ترکیه فراهم می‌شود. بندر چابهار در کنار دیگر بنادر جنوبی کشور امکان اتصال ریلی به کریدور شمال-جنوب (شبکه غرب دریای خزر) را تا زمان احداث راه آهن رشت-آستارا و از آنجا با بهره‌گیری از راه آهن جمهوری آذربایجان و روسیه را نخواهند داشت.
آخرین روز اردیبهشت‌ماه امسال بود که قرارداد تجهیز و بهره‌برداری از پایانه‌های بندر شهید بهشتی چابهار از سوی شرکت IPGL هند، با حضور مقام‌های ایرانی و هندی، امضا شد. درپی این قرارداد درباره برنامه‌های تهران و دهلی‌نو در زمینه توسعه کشتیرانی، توسعه زیرساخت‌های کریدوری و توسعه ناوگان برای حمل بیشتر کالا که پیش از این نیز در دستور کار بوده اجرایی خواهد شد و همچنین توسعه نرم‌افزار‌ها نیز در برنامه قرار گرفته است.
هند با صنعت ۶۰۰ میلیارد دلاری پررونق، آرزوی تجارت نزدیک با همسایگان داخلی خود در غرب این کشور را دارد؛ هند با بندر چابهار از توافق با پاکستان اجتناب می‌کند و می‌تواند کالا‌ها را ابتدا به ایران و سپس از طریق شبکه‌های ریلی یا جاده‌ای به افغانستان و کشور‌های محصور در خشکی غنی از منابع مانند ازبکستان و قزاقستان حمل کند. برخی از مقام‌های هندی از مدت‌ها قبل از رسیدن به سرزمین‌های دور تا روسیه نیز با اجرایی شدن پروژه توسعه بندر چابهار یاد کرده بودند. کارشناسان می‌گویند که بندر چابهار در حال حاضر بخش مهمی از پروژه کریدور تجاری بین‌المللی شمال-جنوب را تشکیل می‌دهد که هدف آن اتصال شهر‌های بزرگ مانند بمبئی به عنوان کانون مالی هند و باکو، پایتخت جمهوری آذربایجان، از طریق ایران است.

فعال شدن چرثقیل‌های هندی در بندر چابهار
چند روز پیش بود که مدیرکل بنادر و دریانوردی سیستان و بلوچستان از فعال شدن هر ۶ جرثقیل بندر شهید بهشتی چابهار از تجهیزات تامین شده از سوی اپراتور هندی خبر داد. قاسم عسکری‌نسب با اشاره به فعال شدن هر ۶ جرثقیل بندر شهید بهشتی چابهار از تجهیزات تامین شده از سوی اپراتور هندی اظهار داشت: تعدادی از این جرثقیل‌ها مناسب تخلیه و بارگیری کالای فله بودند که تبدیل آن به انجام علمیات کانتینری نیاز به قطعاتی داشت که برای اولین بار در کشور با کمک شرکت‌های دانش‌بنیان توانستیم اسپدیر مورد نیاز را همسان سازی کنیم و مشکل حل شد و سرعت عمل تخلیه و بارگیری به شدت افزایش پیدا کرد. مدیرکل بنادر و دریانوردی سیستان و بلوچستان با بیان اینکه آمریکا انتقال کالای اهدایی از بندر چابهار به افغانستان را مستثنی کرده از تحریم‌ها, گفت: در حال حاضر شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران به عنوان جوینت هندی‌ها مشغول به کار است.
در حال حاضر ١۵ همت پروژه در بندر شهید بهشتی در حال انجام که ٨ همت آن توسط بخش خصوصی در حال اجراست. همچنین قرارداد سرمایه‌گذاری هندی‌ها در بندر چابهار bot است که در قرارداد نهایی به ٣٧٠ میلیون دلار افزایش پیدا کرد و قرار است که هندی‌ها ١١٠ تجهیز بندری در ١٠ سال وارد بندر شهید بهشتی چابهار کنند. در حال حاضر ٧٠ هکتار از بندر در اختیار اپراتور هندی قرار دارد و شریک تجاری ما هستند و در درآمد واردات سهم ما ٧٠ درصد و سهم هندی‌ها ٣٠ درصد، همچنین در ترانزیت دو طرف سهم ۵٠ درصدی و در صادرات سهم ما ۶٠ درصد و سهم آنها ۴٠ درصد است. در حال حاضر از میزان سرمایه‌گذاری‌ها هندی ٢٠ میلیون دلار را وارد کرده و از ٣٧٠ میلیون دلار سهم تامین تجهیزات ١۴٠ میلیون دلار است.

تجهیز چرثقیل‌های بندر چابهار 
برای جابجایی کانتینر
روزهای ابتدایی آبان بود که گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران از تجهیز ۶ دستگاه جرثقیل بندری متحرک بندر چابهار به ابزار تخلیه و بارگیری کانتینر با استفاده از توان و دانش مهندسان داخلی خبر داد. این جرثقیل‌ها طی چهار سال اخیر فعالیتی نداشتند و اکنون مهندسان فنی گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران با توجه به دانش فنی بالایی که در اختیار دارند، تاکنون یک دستگاه از این جرثقیل‌ها را جهت تخلیه و بارگیری کانتینر تجهیز و فعال کرده و مابقی نیز طی روز‌های آتی به همین صورت وارد عملیات تخلیه و بارگیری خواهند شد. از جمله علل عدم استفاده از این جرثقیل‌ها تاکنون می‌توان به بروز برخی مشکلات اشاره کرد؛ به نحوی که مقرر بود شرکت خارجی سازنده جرثقیل‌ها با دریافت ۸۰ هزار دلار هزینه نصب، آنها را به ابزار مورد اشاره تجهیز کند، اما با توجه به فشار‌های تحریمی از این امر سر باز زد که پس از آن با ورود مهندسان ایرانی طی تنها چند روز و بدون هیچ نوع هزینه ارزی و ریالی، جرثقیل‌ها به بهترین شکل جهت کمک به فرآیند عملیات تخلیه و بارگیری کانتینر در بندر چابهار تجهیز شدند.
از جمله مزایای الحاق این دستگاه‌ها به عملیات تخلیه و بارگیری کانتینر در بندر چابهار را می‌توان افزایش سرعت عملیات و کاهش چشم‌گیر هزینه-زمان در این زمینه دانست که بر این اساس انتظار می‌رود عملیات تخلیه و بارگیری از شناور‌ها بین ۳ تا ۴ روز یا به بیانی تا ۴۵ درصد نسبت به وضع موجود کاهش یابد که نویدبخش توسعه هرچه بیشتر فعالیت‌ها در تنها بندر اقیانوسی کشور است. طی دو سال اخیر و با واگذاری توسعه بندر چابهار به گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، عملیات کانتینری این بندر از صفر به حدود ۷۰ هزار TEU کانتینر در سال ۱۴۰۲ افزایش یافته و پیش‌بینی می‌شود این رقم تا پایان سال جاری به بیش از ۱۰۰ هزار TEU کانتینر ارتقاء یابد.

اهمیت چابهار برای هندی‌ها چیست؟
در این میان هندی‌ها بارها اعلام کرده‌اند که از جدیت لازم به‌منظور افزایش نقش‌آفرینی بیشتر در حوزه اقیانوس هند برخوردار هستند و تاکنون نیز اقدام‌های گسترده‌ای دراین زمینه انجام داده‌اند تا علاوه‌بر پیشبرد راهبردهای اقتصادی خود، به عنوان بخشی از حلقه آمریکایی مهار چین به ایفای نقش بپردازند. دهلی‌نو پس از رشته اقدامات پکن به‌منظور پیشبرد کلان‌پروژه «یک کمربند، یک جاده»، آن‌هم در قالب استراتژی «رشته‌های مروارید»، دست به تحرکات قابل‌توجهی به‌منظور افزایش سرمایه‌گذاری در حوزه اقیانوس هند زده‌است؛ رویکردی که در چارچوب راهبرد «گردن الماس» زمینه‌ساز حضور پررنگ‌تر هند در چابهار، عمان و همچنین آسیای‌مرکزی شده‌است. در چنین شرایطی پیشبرد رویکرد «مهار چین» از اهمیت چندوجهی برای دهلی‌نو برخوردار است و چابهار را به منطقه‌ای بسیار ارزشمند برای هندی‌ها تبدیل کرده‌است، چراکه سرمایه‌گذاری‌های کلان چین در بندر گوادر پاکستان، با حساسیت ویژه‌ای ازسوی دهلی‌نو پیگیری می‌شود.
در واقع با توجه به اینکه چابهار در حدود ۷۰ کیلومتری بندر گوادر پاکستان قرار دارد، در رقابت هند با چین و پاکستان، به‌عنوان دو رقیب اصلی، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. ازسوی دیگر افزایش سرمایه‌گذاری‌های هند در بندر چابهار نه‌تنها زمینه‌ساز گسترش مناسبات با ایران و افغانستان خواهد شد، بلکه دریچه‌ای به بازارهای آسیای‌مرکزی به روی هند می‌گشاید.