ضرر بزرگ حمل‌ونقل ایران از تحریم‌ها
​​​​​​​گروه ترانزیت- حمل‌ونقل ریلی این روزها با مشکلات عدید‌ای مواجه است، اما به نظر می‌رسد موضوع ناترازی‌ها به سایر بخش‌های کشور به‌ویژه حمل‌و‌نقل باز شده است. حال سوال اینجاست که دلیل کمبود ناوگان ریلی چیست و آیا تحریم‌ها به این بخش نیز ضرر وارد کرده‌اند؟
به گزارش روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد؛ با وجود این‌که از مدت‌ها قبل زمزمه‌هایی درباره کمبود صندلی در قطارهای مسافری مطرح شده بود، اما تا زمان آغاز طرح پیش‌فروش بلیت‌های نوروزی، این موضوع به‌صورت جدی خود را نشان داد. کمیاب‌شدن بلیت سفرهای نوروزی در ناوگان ریلی به‌قدری جدی بود که در ستاد سفرهای نوروزی از سوی فرزانه صادق، وزیر را‌ه‌وشهرسازی مورد پرسش قرار گرفت.
آنطور که «اقتصادآنلاین» در گزارشی نوشته، کمبود بلیت‌های نوروزی این روزها به یکی از چالش‌های حوزه حمل‌ونقل و دغدغه مردم تبدیل شده است. اگرچه کمبود بلیت را این روزها برخی کارشناسان ناشی از سوء‌مدیریت شرکت راه‌آهن و شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی تابعه آن می‌دانند، اما به‌نظر می‌رسد تحریم‌ها این بخش را نیز همانند ناترازی انرژی تحت تاثیر قرار داده است.
کارشناسان منتقد به وضعیت حمل‌ونقل ریلی و تامین بلیت در این روزها معتقدندکه «عدم‌دسترسی مسافران به بلیت راه‌آهن، علاوه‌بر آن‌که هدف کلان دولت برای کاهش ترافیک جاده‌ها و مصرف سوخت را محقق نمی‌کند و مردم را به دردسر می‌اندازد، به روشی غیرمستقیم، مسافران را به ورطه حمل‌ونقل جاده‌ای و خطرات ناشی از آن سوق می‌دهد. این در حالی است که در اسناد بالادستی کشور از جمله برنامه هفتم توسعه، دولت به سهم ۳۰درصدی راه‌آهن از انتقال مسافران مکلف شده است که با روند مذکور بعید است به این هدف جامه‌عمل پوشانده شود.

ناتوانی در پاسخ به تقاضای بلیت قطار
جبارعلی ذاکری، مدیرعامل شرکت راه‌آهن روز ۱۵اسفند طی سخنانی اعلام کرد: «در پیش‌فروش بلیت قطارهای‌ نوروزی ۳۲میلیون تقاضا داشتیم که از این تعداد ۲.۲میلیون نفر موفق به خرید بلیت شدند.» وی اگرچه مداخله بات‌ها در خرید بلیت را دلیل اتمام سریع موجودی آن‌ها برای متقاضیان اعلام کرد، اما به احتمال زیاد، شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی نیز حتی در صورت عدم‌وجود بات‌های خرید آنلاین، توان تامین این میزان بلیت را نداشتند.
اکنون این سوال مطرح است که چرا با وجود یک‌قرن فعالیت راه‌آهن در ایران و برخورداری از وسیع‌ترین شبکه ریلی خاورمیانه، برای چندین‌دهه (که این رکورد نیز در حال شکسته‌شدن توسط کشورهای همسایه است) همچنان جهت تامین بلیت ایام پیک‌سال با مشکل مواجه هستیم؟

اذعان «صادق» به کمبود ناوگان ریلی
فرزانه صادق، وزیر راه‌وشهرسازی دولت چهاردهم با اشاره به فعالیت‌های انجام‌شده طی ماه‌های گذشته، گفت: وزارت راه‌وشهرسازی طی این ایام، تابع قوانین بالادست از جمله قانون اساسی، برنامه‌های توسعه و قوانین و مقررات سازمان برنامه‌وبودجه بوده و ماموریت‌های خود را پیگیری کرده است. وزیر راه‌وشهرسازی همچنین با اشاره به وجود ناترازی در بخش ناوگان ریلی، اظهار کرد: بررسی راه‌ها و روش‌هایی که هم در لکوموتیو و ناوگان ریلی مسافری و باری وجود دارد، از جمله اقداماتی بود که جهت رفع ناترازی‌ها و شتاب در توسعه ناوگان ریلی، در دستور کار دولت طی ۶ماه گذشته قرار گرفت.

مشکل تامین ناوگان ریلی چیست؟
نگاهی به اظهارات وزیر راه‌وشهرسازی و مدیرعامل راه‌آهن نشان می‌دهد که موضوع ناترازی در ناوگان ریلی به مسئله‌ای پیچیده تبدیل شده است. این مسئله البته مشکلی ریشه‌دار بوده که طی سال‌های اخیر، نه‌تنها شرکت راه‌آهن، بلکه سایر زیرمجموعه‌های حمل‌ونقلی وزارت راه‌وشهرسازی یعنی کشتیرانی، راهداری و هواپیمایی نیز دستکم طی بیست‌سال گذشته به‌شدت با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
در بخش ریلی باید گفت که فناوری تولید لکوموتیو به‌عنوان قلب تپنده راه‌آهن در دست کشورهایی چون آمریکا، آلمان، فرانسه، سوئیس، ژاپن و نهایتا چین بوده که طی سال‌های اخیر علی‌رغم رایزنی‌های متعدد با کشورهای یادشده، تحریم‌های اقتصادی شکل‌گرفته علیه کشورمان امکان خرید ناوگان را با مشکل مواجه ساخته است. علاوه‌بر اعمال تحریم‌های یکجانبه آمریکا که شرکای اقتصادی ایالات‌متحده حتی چین نیز خود را از ترس ایجاد تنش با واشنگتن، ملزم به تبعیت از آن می‌دانند، مسئله عدم‌ارتباط بانک‌های ایرانی و خارجی از طریق سوئیفت نیز امکان انتقال پول از ایران را با مشکلاتی جدی مواجه ساخته است.در چنین شرایطی، نه‌تنها هرگونه اقدام برای خرید ناوگان ریلی با مشکل مواجه می‌شود، بلکه تامین قطعات ناوگان فعلی نیز، راه آهن و شرکت‌های تابعه آن را با مشکل مواجه ساخته است. طرح‌های جایگزین خرید ناوگان مانند تهاتر از محل درآمدهای نفتی یا تلاش برای تولید لکوموتیو ملی نیز که در دولت رئیسی مورد پیگیری قرار گرفت، مشکلات مربوط به تامین ناوگان راه‌آهن را برطرف نساخته و ناترازی در ناوگان همچنان ادامه دارد.
این نکته را نیز باید در نظر داشت که تمامی زیرمجموعه‌های حمل‌ونقلی وزارت راه‌وشهرسازی تنها بهره‌بردار به‌حساب می‌آیند. درخصوص راه‌آهن نیز باید گفت که ناوگان ریلی و زیرساخت باید در اختیار این شرکت قرار گیرد تا مورد بهره‌برداری واقع شوند. در حقیقت، شرکت راه‌آهن تنها نقش مدیریت شبکه ریلی و نظارت بر فعالیت شرکت‌های ریلی را به‌عنوان تکلیف قانونی برعهده دارد.

ضرر بزرگ حمل‌ونقل کشور از تحریم‌ها
تحریم‌های اقتصادی نه‌تنها مشکلاتی چون ناترازی در ناوگان حمل‌ونقل را طی سال‌های اخیر در پی داشته، بلکه فرصت‌های بزرگی را نیز از کشور سلب کرده است. به‌عنوان مثال، راه‌آهن قزاقستان به تازگی با امضای قراردادی با آلستوم که یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان ناوگان ریلی در جهان محسوب می‌شود، خط تولید این شرکت را در آستانه راه‌اندازی قرار داده است. آلستوم قرار است از این خط تولید برای عرضه محصولات خود به مشتریان منطقه‌ای نیز استفاده کند که سود بزرگی را به جیب راه‌آهن قزاقستان سرازیر خواهد کرد.
حال به‌نظر می‌رسد اختصاص ۵۰۰میلیون دلار برای نوسازی ناوگان ریلی کشور که گفته می‌شود از محل تهاتر نفت برای خرید قطعات و تعمیرات و نوسازی ناوگان ریلی کشور اختصاص خواهد یافت، یکی از اولویت‌های دولت چهاردهم باید باشد. هرچند باید دید آیا ۵۰۰میلیون دلاری که قرار بود برای خرید ۵۰لکوموتیو باری راه‌آهن توسط بخش خصوصی انجام و واگذار شود، انجام شده است
 یا خیر؟