پروژه اتصال آسیای مرکزی به بنادر پاکستان به نتیجه می‌رسد؟
​​​​​​​گروه ترانزیت- رضا رضایی- در ۱۷جولای۲۰۲۵، پاکستان، افغانستان و ازبکستان طی یک نشست سطح بالا در کابل، توافق‌نامه سه‌جانبه در مورد مطالعه امکان‌سنجی مشترک پروژه راه‌آهن ازبکستان-افغانستان-پاکستان UAP)) را امضا کردند. این توافق‌نامه، نقطه‌عطف مهمی در تلاش‌ها برای تقویت اتصال منطقه‌ای و ادغام اقتصادی با اتصال آسیای مرکزی به آسیای جنوبی از طریق یک کریدور ریلی راهبردی است.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، مسیر برنامه‌ریزی‌شده از ترمز در ازبکستان، مزارشریف و لوگر در افغانستان عبور کرده و از طریق گذرگاه خیبر وارد پاکستان می‌شود و در نهایت به بنادر دریایی پاکستان متصل می‌شود. هر سه کشور تعهد خود را به همکاری صلح‌آمیز، افزایش تجارت و رفاه مشترک منطقه‌ای مجدداً تأیید کردند. پیش‌بینی می‌شود این راه‌آهن خدمات مسافربری و باری را تسهیل کرده و در عین حال از تجارت دوجانبه، منطقه‌ای و ترانزیتی پشتیبانی کند.
براساس گزارش اوراسیا ریویو، پیش‌بینی می‌شود راه‌آهن سراسری افغانستان که در ابتدا در سال۲۰۱۸ مطرح شد، بیش از ۷۰۰کیلومتر در سراسر افغانستان امتداد داشته باشد و زمان حمل‌ونقل از آسیای مرکزی به دریای مکران را از چندهفته به چندروز کاهش دهد. پس از اتمام موفقیت‌آمیز، انتظار می‌رود این راه‌آهن سالانه تا ۲۰میلیون تن بار حمل و یک کریدور تجاری حیاتی بین آسیای مرکزی و بنادر دریایی ایجاد کند. این امر هزینه‌های حمل‌ونقل را به میزان‌قابل توجهی کاهش داده و کارایی تجارت را افزایش می‌دهد. در ضمن درآمد ترانزیتی موردنیاز افغانستان را نیز فراهم می‌کند.

مزایای کریدور جدید
این پروژه توجه ذی‌نفعان بین‌المللی از جمله روسیه، ایران و مؤسسات مالی را به خود جلب کرده است. اگرچه بی‌ثباتی سیاسی و شکاف‌های مالی به‌ویژه در داخل افغانستان چالش‌هایی را ایجاد کرده است، اما با وجود این، توافق سه‌جانبه اخیر نشان‌دهنده حرکت جدید و اراده سیاسی قوی برای پیشبرد این پروژه است. مقامات افغان از این توسعه به عنوان گامی مهم در جهت ادغام اقتصادی منطقه‌ای استقبال و تأکید کرده‌اند که زیرساخت‌های بهبودیافته می‌تواند به ثبات و توسعه بلندمدت در افغانستان کمک کند.
پروژه راه‌آهن سراسری افغانستان UAP)) از اهمیت استراتژیک عمیقی برای تمام اوراسیا برخوردار است و نوید تبدیل منطقه به قطب تجارت، اتصال و همکاری را می‌دهد. این کریدور با اتصال آسیای مرکزی به بنادر جنوبی پاکستان، نه‌تنها دسترسی به بازارهای جهانی را تسهیل می‌کند، بلکه نقش محوری در بهبود و ادغام اقتصادی افغانستان نیز ایفا خواهد کرد. همکاری سه‌جانبه بین ازبکستان، افغانستان و پاکستان نشان‌دهنده چشم‌انداز مشترکی برای رفاه منطقه‌ای است، زیرا وابستگی متقابل اقتصادی می‌تواند به کاهش تنش‌های سیاسی، تقویت اعتماد و ارتقای ثبات بلندمدت کمک کند.
با پیشرفت راه‌آهن، انتظار می‌رود هزاران شغل ایجاد شود، توسعه زیرساخت‌ها را تسریع و بخش‌های کلیدی مانند کشاورزی، نساجی، ساخت‌وساز و لجستیک را تحریک کند. تعهد ازبکستان به گسترش روابط تجاری و افزایش نقش مرکز تجارت بین‌المللی ترمز، پتانسیل این پروژه را برای تبدیل‌شدن به سنگ بنای رشد منطقه‌ای و ایجاد صلح بیشتر برجسته می‌کند.

حمایت چین
به عنوان بخشی از مرحله بعدی پروژه راه‌آهن UAP، سه‌کشور شریک توافق کرده‌اند که یک کمیته هماهنگی سه‌جانبه برای نظارت بر مطالعات فنی، نهایی کردن مدل‌های تأمین مالی و مدیریت اجرای کلی پروژه ۴.۸میلیارد دلاری که قرار است تا سال۲۰۲۷ تکمیل شود، تشکیل دهند. این راه‌آهن بیش از یک ابتکار زیرساخت فیزیکی، به عنوان «پل اعتماد» در نظر گرفته شده که مسیرهای تجاری را تغییر شکل می‌دهد، پتانسیل اقتصادی گسترده منطقه را آزاد کرده و حسن‌نیت سیاسی را تقویت می‌کند. امیرخان متقی، سرپرست وزارت امور خارجه افغانستان این توافق را به عنوان نقطه‌عطفی مهم در دیپلماسی منطقه‌ای مورد استقبال قرار داد و بر همکاری‌های عمیق‌تری که منجربه احیای اخیر روابط کامل در سطح سفیران بین کابل و اسلام‌آباد نیز شده، تأکید کرد. اگرچه چین رسماً بخشی از این توافق نیست، اما بی‌سروصدا از این ابتکار حمایت کرده و آن را به عنوان امتداد مکمل ابتکار کمربند و جاده خود می‌داند. مشارکت آن، هم تعهد پکن به اتصال منطقه‌ای و هم نقش رو به کاهش هند در افغانستان پس از۲۰۲۱ را آشکار می‌کند.
پروژه مهم برای پاکستان
راه‌آهن UAP با هدف استراتژیک پاکستان برای تبدیل‌شدن به یک مرکز حیاتی تجارت و ترانزیت که آسیای مرکزی، چین و خاورمیانه را به هم متصل می‌کند، هماهنگی نزدیکی دارد. پاکستان با همکاری فزاینده با افغانستان و ازبکستان، در حال ایجاد فضای ژئوپلیتیکی جدید برای متعادل‌سازی مجدد جایگاه منطقه‌ای خود است. این تغییر، اسلام‌آباد را قادر می‌سازد تا گستره ژئوپلیتیکی خود را به‌طور مؤثرتری بر چالش‌های مهم در امتداد جبهه شرقی خود، به‌ویژه رابطه پیچیده‌اش با هند، متمرکز کند. تقویت روابط با غرب از طریق کریدورهای اقتصادی نه‌تنها جایگاه منطقه‌ای پاکستان را تقویت می‌کند، بلکه با ادغام اقتصادهای ازهم‌گسیخته، کاهش بی‌اعتمادی متقابل و ترویج رفاه مشترک در سراسر منطقه وسیع‌تر اوراسیا، به ثبات بلندمدت نیز کمک می‌کند.

تقویت روابط کابل-اسلام‌آباد
اسحاق ‌دار، معاون نخست‌وزیر و وزیر امور خارجه پاکستان، در دومین سفر خود به کابل در سه‌ماه گذشته، مذاکرات سطح بالایی را نیز با رهبران افغانستان از جمله ملاحسن آخوند، نخست‌وزیر؛ امیرخان متقی، وزیر امور خارجه و سراج‌الدین حقانی، وزیر کشور انجام داد. این جلسات بر روند رو به رشد روابط پاکستان و افغانستان تأکید و هر دوطرف تعهد مشترک خود را به صلح، تجارت و اتصال منطقه‌ای مجدداً تأیید کردند. همچنین بر همکاری پایدار برای ایجاد فرصت‌های اقتصادی و تضمین رفاه بلندمدت در سراسر منطقه تأکید شد. اسحاق دار در مذاکرات خود با رهبری افغانستان، بر اهمیت رسیدگی به مسائل کلیدی مانند امنیت، مدیریت مرزها و همکاری‌های ترانزیتی تأکید کرد و افزود که حل‌وفصل این مسائل برای تحقق پتانسیل کامل ادغام منطقه‌ای حیاتی است. تأیید مجدد تعهدات قبلی، از جمله تعهدات انجام‌شده در آوریل۲۰۲۵، نشان‌دهنده تمایل متقابل برای حفظ تعامل در سطح بالا و تقویت روابط دوجانبه در راستای اهداف مشترک است.

امنیت؛ پاشنه آشیل پروژه
به‌طور خلاصه، پروژه راه‌آهن ازبکستان-افغانستان-پاکستان چیزی بیش از یک ابتکار حمل‌ونقل است؛ این پروژه طرحی برای تحول منطقه‌ای از طریق ادغام اقتصادی، همکاری استراتژیک و اعتماد متقابل است. در حالی‌که بهبود اخیر روابط پاکستان و طالبان، شتاب تازه‌ای را برای تسریع پیشرفت در پروژه راه‌آهن فراهم کرده است، ماهیت شکننده این تنش‌زدایی در بحبوحه فعالیت‌های مداوم شبه‌نظامیان فرامرزی همچنان یک چالش کلیدی است. با وجود این، اگر آتش‌بس فعلی بین اسلام‌آباد و کابل پابرجا بماند، می‌تواند نقطه‌عطفی باشد و این سه کشور را به‌طور قابل‌توجهی به تحقق پروژه‌ای نزدیک‌تر کند که نویدبخش تغییرشکل مسیرهای تجاری، تحریک رشد اقتصادی و تثبیت نقش آن‌ها به عنوان مراکز حیاتی ترانزیت است. ازبکستان، افغانستان و پاکستان با سرمایه‌گذاری در اتصال و حفظ تعامل سیاسی، زمینه را برای یک منطقه اوراسیای باثبات‌تر، مرفه‌تر و به هم پیوسته‌تر فراهم می‌کنند که در آن زیرساخت‌ها نه‌تنها در خدمت اهداف اقتصادی، بلکه در راستای ایجاد صلح و اعتماد منطقه‌ای نیز هستند.