اتحاد جدید میان چین، هند و روسیه شکل می‌گیرد؟
​​​​​​​گروه بین‌الملل- رضا رضایی- شرکت نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، در اجلاس سازمان همکاری شانگهای که از ۳۱آگوست تا اول سپتامبر‌۲۰۲۵ در تیانجین چین برگزار شد و همچنین شرکت او در مذاکرات چندجانبه با رهبران چین و روسیه، منجربه اظهارنظرهایی در مطبوعات غربی مانند «هند در حال رویگردانی از غرب و روی آوردن به آسیاست» شده است.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، طبق ادعاهای غربی، اعمال تعرفه اضافی ۲۵درصدی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا علیه هند، در ۲۷آگوست‌۲۰۲۵، بر شرکت مودی در اجلاس تیانجین تأثیر گذاشت. تحلیل‌های غربی عمدتاً استدلال می‌کنند که هند شروع به رویگردانی از ایالات متحده کرده و به سمت همکاری نزدیک‌تر با روسیه و چین حرکت می‌کند.
اگرچه این ایده تا حدودی حقیقت دارد، اما بررسی مشارکت جهان غرب و هند، دیدگاه دهلی‌نو در مورد همکاری با آسیا و به‌ویژه ماهیت روابط آن با روسیه و چین مهم است.

رابطه راهبردی دهلی و غرب
به گزارش مرکز پژوهش‌های سیاسی و بحران در آنکارا؛ نخست اینکه در مورد ادعاهایی مبنی بر رویگردانی هند از ایالات متحده، می‌توان استدلال کرد، اگرچه این رویکرد در کوتاه‌مدت و میان‌مدت محتمل است اما در درازمدت انتظار نمی‌رود که گسست عمده‌ای در ماهیت روابط ایجاد شود، زیرا هیچ تغییر ساختاری در ماهیت روابط هند با پاکستان و به‌ویژه چین رخ نداده است.
به عبارت دیگر، هیچ متغیر عمده‌ای در موازنه‌های ژئوپلیتیکی منطقه‌ای-جهانی در این زمینه وجود ندارد. در این چارچوب، می‌توان گفت که هند باید برای امنیت قاره آسیا و اقیانوس آرام، همکاری‌های نظامی-امنیتی خود را با شرکای اروپایی خود، به‌ویژه ایالات متحده، حفظ و توسعه دهد. بر این اساس، هند همچنان به همکاری با شرکای غربی خود در چارچوب «راهبرد هند و اقیانوس آرام آزاد و باز و گفت‌وگوی امنیتی چهارجانبه (کوآد)» نیاز خواهد داشت.
باید توجه داشت که همکاری‌ها و رزمایش‌های نظامی که به‌طور معمول تحت توافق‌نامه‌های امنیتی منعقدشده با ایالات‌متحده در زمینه‌های امنیت مرزی و مبارزه با تروریسم انجام می‌شود، همچنان ادامه دارد. در حال حاضر، بزرگ‌ترین انتقاد هند از ایالات متحده اینکه این کشور پشتیبانی کافی، به‌ویژه در زمینه جت‌های جنگنده طی بیش از ۵۰سال گذشته و سیستم‌های دفاع هوایی در سال‌های اخیر، دریافت نکرده و برای رفع این نیاز به روسیه روی آورده است. علاوه‌بر این، حمایت مداوم ایالات متحده از پاکستان در مورد جت‌های جنگنده F-16 سال‌هاست که یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌های هند است.

دلیل ناراحتی مودی از ترامپ
ایوو دالدر، سفیر سابق ایالات متحده در ناتو، در تحلیل خود برای پولیتیکو ادعا کرد که «ایالات متحده شریک راهبردی خود را در بخش مهمی از جهان از دست داده است». سفر مودی به چین پس از 7سال وقفه، به عنوان مهم‌ترین شاخص این «تغییر محور» ذکر شده است. اکنون این یک واقعیت آشکار شده که دولت مودی از سیاست‌های ترامپ ناراحت است. دلایل اصلی این ناراحتی شامل ادعای ترامپ مبنی بر اینکه او در تنش‌های ماه مه‌۲۰۲۵ بین هند و پاکستان میانجی بوده است.
سیاست‌های هند در تشویق تولید داخلی و تلاش ایالات متحده برای تحت فشار قراردادن هند نیز با اجرای سیاست‌های تعرفه‌ای جدید در پاسخ به تجارت انرژی مداوم هند با روسیه به نوعی مغایر است. اساسی‌ترین نگرانی هند احتمالا تلاش ترامپ برای سوءاستفاده از مشکلات با پاکستان باشد.
به باور دولت مودی، مشکلات با پاکستان باید به عنوان «موضوعی بین دوکشور» تلقی شود و شدیدا با دخالت «بازیگران ثالث» در این موضوع مخالف است. در ماه مه، برخی بازیگران از جمله چین و ایالات متحده، تلاش‌هایی برای توقف آخرین درگیری با پاکستان انجام دادند، اما تلاش ترامپ برای تبدیل این موضوع به یک «دستاورد دیپلماتیک» با استقبال دهلی‌نو مواجه نشد.

پیام هند از شانگهای
براساس موارد فوق، می‌توان استدلال کرد که دهلی‌نو به دلیل نارضایتی از دولت ترامپ، در اجلاس سازمان همکاری شانگهای شرکت کرد تا پیام‌هایی را به ایالات متحده ارسال کند. بااین‌حال، این مشارکت احتمالا در را برای همکاری‌های جدید با روسیه و چین بگشاید. در واقع، در سال‌۲۰۲۲، اندکی قبل از شروع حملات روسیه به اوکراین، مجموعه‌ای از تماس‌های دیپلماتیک فشرده بین روسیه، چین و هند، به‌ویژه براساس حل مسائل مرزی و توسعه همکاری در اوراسیا، برقرار شده بود.
پیش از سال‌۲۰۲۲، پوتین با تمایل به ایجاد یک مشارکت-اتحاد مهم در اوراسیا با میانجیگری بین هند و چین عمل می‌کرد. پیشرفت‌های قابل‌توجهی در این زمینه حاصل شده بود، اما اقدام پوتین در اوکراین منجربه تغییرات خاصی در رویکرد هند و چین نسبت به روسیه شده است. در نتیجه عقب‌نشینی روسیه، اختلافات مرزی بین هند و چین دوباره مطرح و تنش‌ها همچنان رو به افزایش بود.
از این رو، ماهیت روابط بین هند، چین و روسیه شروع به تغییر کرد و تمرکز بحث‌ها به پایان دادن جنگ در اوکراین شد. این موازنه‌ها و شرایط ژئوپلیتیکی بدون تغییر باقی مانده است. بنابراین، تا زمانی که جنگ در اوکراین و تنش‌ها در کشمیر ادامه دارد، برداشتن گام‌های مشخص در جهت همکاری در اوراسیا بین روسیه، هند و چین همچنان یک تلاش چالش‌برانگیز است.

حرکت به سمت ایجاد اتحاد؟
به جز تغییر قدرت در ایالات متحده در سال‌۲۰۲۵، هنوز هیچ گسست ساختاری یا تغییرپذیری در روابط بین روسیه، هند و چین وجود ندارد. نارندرا مودی، نخست وزیر هند در اجلاس سازمان همکاری شانگهای که در سال۲۰۲۴ در آستانه، پایتخت قزاقستان برگزار شد، شرکت نکرد؛ در مقابل، وزیر امور خارجه هند در آن حضور یافت. همچنین غیبت شی‌جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، در اجلاس رهبران گروه‌۲۰ که در همان سال در دهلی‌نو برگزار شد، نیز قابل‌توجه بود.
تصمیم مودی برای‌ عدم‌شرکت در اجلاس سازمان همکاری شانگهای‌۲۰۲۴ در قزاقستان، پس از شرکت در اجلاس‌های گروه‌۷ در دوسال گذشته، شکنندگی روند همکاری و هماهنگی در اوراسیا را آشکار کرد. با توجه به تغییرات سیاسی در ایالات متحده و ناسازگاری با دولت ترامپ، مودی با شرکت در اجلاس سازمان همکاری شانگهای در چین، پیام مهمی مبنی بر اینکه می‌تواند در سیاست خارجی از غرب رویگردان شود، ارسال کرد.
ارزیابی این مشارکت به عنوان «تغییر عمده در محور» یا «حرکت به سمت ایجاد اتحاد» نیز نادرست خواهد بود. اگر روابط هند و ایالات متحده همچنان در اختلافات اقتصادی و تجاری متوقف شود، این امر می‌تواند تأثیرات منفی بسیار بیشتری بر ژئوپلیتیک منطقه‌ای و جهانی داشته باشد. می‌توان استدلال کرد که این تحولات به جای تغییر در جهت سیاست خارجی هند، به استقلال راهبردی آن کمک خواهد کرد.