رئیس‌جمهور: مسیر توسعه را باید به سمت خلیج فارس هدایت کنیم
​​​​​​​گروه توسعه- سهیل مرتضوی - سفر یک‌روزه مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور به استان هرمزگان بار دیگر موضوع انتقال پایتخت و هدایت مسیر توسعه کشور به سوی مناطق ساحلی جنوب کشور و حاشیه‌های خلیج فارس را بار دیگر به سرخط اخبار رسانه‌ها کشاند. بحث بر سر موضوع انتقال پایتخت به کرانه‌های خلیج فارس موضوع جدیدی نیست. در طول یک‌سال گذشته از عمر دولت چهاردهم این موضوع بارها و بارها از سوی چهره‌های مختلف دولت مطرح شده است. بااین‌حال، این مرتبه صحبت‌های رئیس‌جمهور در استان هرمزگان تنها مربوط به انتقال پایتخت نبود، بلکه با انتقاد از تمرکزگزاری و نبود برنامه‌ریزی بلندمدت برای توسعه پایدار، بر ضرورت هدایت مسیر توسعه به سمت خلیج فارس تاکید کرد.
به گزارش اقتصاد سرآمد، «در یکی از دیدارهای سال گذشته خود با مقام معظم رهبری، به ایشان پیشنهاد دادم که پایتخت را به سمت خلیج فارس منتقل کنیم. وقتی موضوع رسانه‌ای شد برخی انتقاد کردند، اما امروز با دیدن مشکلات، درمی‌یابیم که آن پیشنهاد الزام است، نه انتخاب. در برخی مناطق، زمین سالانه تا ۳۰ سانتی‌متر فرونشست دارد. این یک فاجعه است و نشان می‌دهد آب زیر پای ما در حال پایان است. حتی با انتقال آب از مناطق جنوبی هم نمی‌توان این روند را ادامه داد. هزینه‌ها بسیار بالا خواهد رفت و زندگی در تهران غیرممکن می‌شود. از مقام معظم رهبری برای استفاده از مشاوران خارجی در طراحی نقشه توسعه جنوب کشور اجازه گرفتیم، اما هنوز اقدام جدی انجام نشده است. باید بپذیریم که مسائل اجتماعی بسیار پیچیده و نیازمند تخصص و تجربه عمیق‌تری است». این جملات بخش‌هایی از صحبت‌های روز پنجشنبه مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور در نشست با سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی استان هرمزگان بود. 
بحث داغ انتقال پایتخت به کرانه‌های دریای عمان و خلیج‌فارس در مناطق ساحلی جنوب ایران، همچنان یکی از موضوعات مورد توجه دولتمردان، کارشناسان، رسانه‌ها و عموم مردم است. بااین‌حال، هنوز مشخص نیست آیا انتقال کامل پایتخت سیاسی و اقتصادی انجام خواهد شد یا هدف از اجرای طرح صرفا تمرکززدایی از تهران است. کارشناسان معتقدند، اجرای این طرح نیازمند زیرساخت‌های گسترده و سرمایه‌گذاری کلان است. برای تحقق این هدف، ابتدا باید مطالعات جامعی درباره مناطق جدید انجام شود و امکاناتی نظیر دسترسی به منابع آبی، شبکه حمل‌ونقل و زیرساخت‌های اساسی در نقطه مورد نظر فراهم شود. همچنین در صورت نهایی‌شدن انتقال پایتخت باید تمهیداتی اتخاذ شود که انتقال فعالیت‌ها و امکانات از تهران به نقطه مورد نظر باعث ایجاد مشکلات مشابه در این منطقه نشود.
بررسی گزارش‌های منتشرشده از مطالعات تطبیقی در مورد کشورهایی که تجربه انتقال پایتخت را داشته‌اند، نشان می‌دهد که این تصمیم می‌تواند به تمرکززدایی و توزیع متوازن توسعه کمک کند. برخی کشورها با تفکیک مراکز سیاسی، اقتصادی و فرهنگی توانسته‌اند تعادلی پایدار ایجاد کنند. اجرای موفق این الگو در ایران نیز می‌تواند به توسعه متوازن مناطق کمک کند، اما باید با دقت و برنامه‌ریزی همراه باشد. انتخاب یک مکان جدید برای پایتخت کشور یا انتخاب یک مکان به ‌‌‌عنوان مرکز اداری جدید در کشور نیاز به بررسی و تامین پیش‌‌‌شرط‌‌‌هایی دارد. در واقع لازم است مطالعات آمایشی، امنیتی، اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی انجام‌ شده و گزینه‌‌‌های مطرح به ‌‌‌عنوان مرکز جدید اداری اعلام شود. در عین حال باید تاکید کرد که انتقال پایتخت یا تفکیک پایتخت از مرکز اداری به بودجه قابل‌توجهی نیاز دارد؛ این در حالی است که در شرایط کنونی، دولت بودجه اجرای پروژه‌‌‌های عمرانی را نیز ندارد و موارد ضروری نظیر حل آلودگی هوا، بهبود حمل‌‌‌ونقل عمومی، آموزش و... به علت عدم‌تامین مالی معطل مانده است.

اجبار برای جابه‌جایی پایتخت
موضوع انتقال پایتخت ایران سال‌هاست در محافل کارشناسی و سیاسی مطرح می‌شود. مسعود پزشکیان در نشست با فعالان اقتصادی استان هرمزگان صریحاً اعلام کرد: «دیگر قدرت انتخابی وجود ندارد؛ ما مجبور به انتقال هستیم.» رئیس‌جمهور با اشاره به مشکلات عدیده تهران تأکید کرد که ادامه وضعیت فعلی امکان‌پذیر نیست. تهران با کمبود شدید آب مواجه است و حجم آب پشت سدها کاهش یافته، به‌طوری که تأمین آب شرب و صنعتی روزبه‌روز سخت‌تر می‌شود. در برخی مناطق فرونشست زمین به بیش از ۳۰سانتی‌متر در سال رسیده که به گفته کارشناسان، وضعیت فاجعه‌باری ایجاد کرده و امنیت ساختمان‌ها و زیرساخت‌ها را تهدید می‌کند. علاوه‌بر این، تراکم جمعیت در تهران بسیار بالاست و بیش از ۱۵میلیون نفر در این شهر زندگی می‌کنند. آلودگی هوا، مشکلات حمل‌ونقل، فشار بر شبکه‌های انرژی و زیرساخت‌های شهری، کیفیت زندگی مردم را به شدت کاهش داده است. به گفته پزشکیان، ترکیب این عوامل باعث شده است که ادامه حضور پایتخت در تهران دیگر قابل‌تحمل نباشد و انتقال آن به منطقه‌ای دیگر یک ضرورت جدی و اجتناب‌ناپذیر باشد.
در سال‌های اخیر چندین منطقه از جمله قزوین، تبریز، اصفهان، کرمان، یزد و جزیره کیش به ‌عنوان گزینه‌های احتمالی برای انتقال پایتخت مطرح شده‌اند، اما هریک به دلایلی مانند محدودیت‌های منابع آب، مسائل زیست‌محیطی یا مشکلات زیرساختی، نتوانستند به گزینه‌ای عملی تبدیل شوند. اکنون تمرکز اصلی بر منطقه مکران در جنوب‌شرق ایران است. این منطقه با سواحل طولانی در امتداد دریای عمان و اقیانوس هند، موقعیت استراتژیک ویژه‌ای دارد و تراکم جمعیتی پایین، امکان برنامه‌ریزی و طراحی شهری نوین را فراهم می‌کند. نبود محدودیت‌های شدید زیست‌محیطی و دسترسی نسبی به منابع طبیعی، مکران را به گزینه‌ای عملی و جدی برای انتقال پایتخت تبدیل کرده است. حمایت مقامات دولتی و ورود بخش خصوصی نیز بر جدیت این طرح صحه گذاشته است.با وجود عزم جدی دولت و بخش خصوصی، کارشناسان معتقدند انتقال پایتخت پروژه‌ای پرهزینه و زمان‌بر است. چنین طرحی نیازمند ده‌ها میلیارد دلار سرمایه‌گذاری، مطالعات دقیق زیست‌محیطی و زیرساختی است. تجربه کشورهای دیگر مانند قزاقستان و برزیل نشان می‌دهد که این فرایند ممکن است دهه‌ها طول بکشد. بااین‌حال، روند فعلی تهران چنان بحرانی است که مقامات ارشد کشور تأکید دارند: «ادامه وضعیت فعلی دیگر انتخاب نیست، بلکه اجبار است.» حتی اگر انتقال کامل پایتخت سال‌ها طول بکشد، آغاز پروژه و توسعه زیرساخت‌ها در پایتخت جدید، گامی مهم و راهبردی برای آینده ایران خواهد بود.

باور رئیس‌جمهور به ساخت آینده بهتر
پزشکیان در بخشی از صحبت‌های خود در جمع نخبگان، فعالان اقتصادی و سرمایه‌گذاران استان هرمزگان، اظهار داشت: اگر وضعیت موجود را بپذیریم و برای آینده نقشه‌ای علمی و دقیق طراحی کنیم، حتماً می‌توانیم آینده‌ای بهتر بسازیم؛ باور دارم این کار شدنی است. رئیس‌جمهور با اشاره به مصرف بالای انرژی در کشور تصریح کرد: از روزانه معادل حدود ۸میلیون بشکه نفت و گاز تولیدی کشور، اگر فقط ۱۰درصد صرفه‌جویی کنیم، ۱۶میلیارد دلار صرفه‌جویی خواهیم داشت که می‌توان با آن مدرسه، بیمارستان، دارو و درمان رایگان تأمین کرد. وی ادامه داد: باید رفتار مصرفی خود را اصلاح کنیم تا منابع آزاد شود و بتوانیم نیازهای واقعی مردم را تأمین کنیم.
رئیس‌جمهور گفت: تحریم واقعی از درون خود ما آغاز می‌شود. اگر به سرمایه‌گذاران فشار بیاوریم، به نخبگان بی‌اعتنایی کنیم و مسیر آن‌ها را سخت کنیم، تحریم را خودمان به خود تحمیل کرده‌ایم. کسی می‌تواند الگو و پیشرو شود که در میدان عمل، امتحان پس داده باشد. صرف ادعا کافی نیست. پزشکیان در پایان اظهار داشت: پیگیری اقدامات با جدیت ادامه خواهد یافت. آنچه علمی، کارشناسی و منطقی باشد، در دستور کار قرار خواهد گرفت. درخصوص طرح‌های توسعه‌ای در حوزه شیلات، بندر و اقتصاد، موارد مکتوب به‌طور کامل بررسی و اجرایی خواهد شد. همچنین نقشه توسعه منطقه‌ای نیز در حال پیگیری است تا منطقه‌ای مدرن، زیبا، پیشرفته و پایدار طراحی و احداث شود.

60همت پروژه آورده سفر رئیس‌جمهور به هرمزگان
شامگاه پنجشنبه و در پایان سفر استانی رئیس دولت چهاردهم به استان هرمزگان بود که مسعود پزشکیان با اشاره به مصوبات نشست شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان هرمزگان، تصریح کرد: حدود ۲۸.۷همت اعتبار برای هرمزگان مصوب شد و همچنین بیش از ۱۳همت اعتبار استانی نیز در اختیار وزارتخانه‌ها قرار گرفت و بالغ بر ۴۴پروژه در حوزه‌های نیرو، آموزش، بهداشت و درمان، آب و سایر بخش‌ها به امضا رسید که همگی وارد مرحله اجرا خواهند شد. رئیس‌جمهور افزود: علاوه‌بر این، حدود ۱۷۸میلیون یورو سرمایه‌گذاری خارجی و بیش از ۸همت سرمایه‌گذاری داخلی برای توسعه استان نهایی شده است و در مجموع با در نظر گرفتن منابع ریالی و ارزی، بیش از ۶۰همت پروژه توسعه‌ای در دستور کار قرار دارد. وی در ادامه به تبیین برنامه دولت در سواحل مکران پرداخت و بیان کرد: توسعه این سواحل از اولویت‌های سیاست‌های کلان کشور و از تأکیدات رهبر معظم انقلاب است و بر همین اساس، فردی مجرب و آشنا به مسائل اجرایی، با حکم ویژه به عنوان مسئول این حوزه منصوب شد. پزشکیان افزود: در نشست‌های مشترک با مسئولان، نقشه‌ها و مطالعات گذشته بررسی شد و به این جمع‌بندی رسیدیم که برای تدوین برنامه آینده باید از خدمات کارشناسان معتبر بین‌المللی بهره ببریم و همانگونه که توسعه پایدار در بسیاری از کشورها براساس مطالعات جامع کارشناسی صورت گرفته است، ما نیز باید نقشه‌ای فراگیر و آینده‌نگر برای مکران تهیه کنیم. وی ادامه داد: از فرونشست زمین و کم‌آبی گرفته تا آلودگی هوا و مشکلات زیست‌محیطی و این‌ها نتیجه فقدان نقشه‌های توسعه پایدار در گذشته است و اگر امروز با دقت و بر مبنای نقشه جامع اقدام کنیم، آینده‌ای روشن و پایدار برای هرمزگان و سواحل مکران رقم خواهد خورد. رئیس‌جمهور همچنین با اشاره به اهمیت واگذاری اختیارات به استان‌ها، گفت: دولت گام‌های مهمی در تفویض اختیار برداشته و هرچند هنوز برخی محدودیت‌های قانونی، نظارتی و قضایی وجود دارد و اعتقاد من این است و رهبر معظم انقلاب نیز بر آن تأکید دارند که باید اختیارات به استان‌ها واگذار شود.