اهمیت توسعه‌ محور ریلی سرخس برای چین و کشورهای آسیای‌میانه
​​​​​​​گروه حمل‌ونقل- در سال‌های اخیر، محور ریلی سرخس در شمال‌شرق ایران به‌عنوان یکی از کلیدی‌ترین نقاط ترانزیتی کشور، نقش محوری در تقویت اقتصاد حمل‌ونقل و افزایش درآمدهای ارزی ایفا کرده است. این محور، واقع در مرز ایران و ترکمنستان، نه‌تنها دروازه ورود کالاهای آسیای مرکزی به ایران است، بلکه بخشی از کریدورهای بین‌المللی مانند شمال-جنوب و جاده ابریشم نوین محسوب می‌شود. با توجه به موقعیت ژئوپلیتیکی ایران، توسعه این محور می‌تواند ظرفیت ترانزیت ریلی کشور را تا چندین‌برابر افزایش دهد و ایران را به هاب اصلی حمل‌ونقل منطقه‌ای تبدیل کند.
به گزارش اقتصاد سرآمد، براساس برخی آمارهای منتشرشده، ترانزیت کالا از مرز ریلی سرخس با آسیای مرکزی در ۹ماهه نخست سال‌جاری بیش از ۲۰درصد رشد داشته و به این ترتیب ترانزیت ریلی از این مسیر به بیش از یک‌میلیون تن رسیده است. این رشد، نشان‌دهنده پتانسیل بالای سرخس در جذب بارهای ترانزیتی و صادرات است. این محور، مسیر طلایی از سرخس تا بندرعباس را فعال کرده و ایران را به حلقه کلیدی جاده ابریشم نوین تبدیل کرده است. از طرف دیگر، توسعه پروژه‌هایی مانند سایت کانتینری سرخس، ظرفیت ترانزیت را تا ۲۰میلیون تن در سال افزایش می‌دهد و نقش مهمی در تقویت تجارت بین‌المللی ایفا می‌کند.
برخی کارشناسان اعتقاد دارند که تکمیل خط ریلی چابهار-سرخس به طول حدود ۱۳۵۰کیلومتر، شرق ایران را به اقیانوس هند متصل کرده و ظرفیت حمل ۸.۵میلیون تن بار در سال را فراهم می‌کند. مجتبی بیکی، فرماندار شهرستان سرخس با بیان اینکه ۷۰درصد ترانزیت ریلی کشور از مرز سرخس انجام می‌شود، خاطرنشان کرد: روزانه از مرز مشترک سرخس با ترکمنستان بیش از ۲۳۰دستگاه کامیون خارج شده و به همین تعداد ورودی داریم. او همچنین با اشاره به اینکه تقریباً ۱۳درصد مجموع مبادلات کالایی کشور از مرز سرخس انجام می‌شود، گفت: مرز مشترک با ترکمنستان، موتور محرک اقتصاد شرق کشور است.

راه‌آهن؛ کاتالیزور توسعه شرق کشور
بسیاری از کارشناسان باور دارند که پروژه راه‌آهن چابهار-سرخس به‌عنوان یکی از مهم‌ترین طرح‌های زیرساختی کشور، می‌تواند به تحول اقتصادی و ترانزیتی شرق ایران کمک شایانی کند. این مسیر ریلی که از بندر چابهار آغاز و به سرخس در شمال‌شرق کشور متصل می‌شود، در حال حاضر در مراحل اجرایی پیشرفته‌ای قرار دارد و شامل ۲۳قطعه است که ۱۵قطعه آن در خراسان‌جنوبی در حال ساخت است. این پروژه به‌عنوان یک شریان حیاتی، نه‌تنها زیرساخت‌های ترانزیتی کشور را تقویت می‌کند، بلکه به توسعه متوازن و اتصال به کریدورهای بین‌المللی نیز کمک خواهد کرد.
خط ریلی چابهار-سرخس به‌‌ویژه با اتصال به کریدور شمال-جنوب‌(شاخه شرقی که اتصال میان هند و کشورهای آسیای مرکزی و افغانستان را فراهم می‌کند، می‌تواند به جابه‌جایی سریع و موثر کالا از بندر چابهار به نقاط مختلف ایران و کشورهای همسایه کمک کند. در این میان با توجه به موقعیت جغرافیایی بندر چابهار به‌عنوان تنها بندر اقیانوسی کشور، این پروژه می‌تواند نقش بسزایی در گسترش مبادلات تجاری و اقتصادی ایفا کند. پروژه راه‌آهن چابهار-سرخس به‌عنوان یک طرح ملی، نه‌تنها به توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل کشور کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به‌عنوان یک کاتالیزور برای رشد اقتصادی و تقویت ارتباطات تجاری ایران با کشورهای همسایه عمل کند. این پروژه، با توجه ‌به ابعاد وسیع اقتصادی و اجتماعی آن، به تحقق اهداف توسعه پایدار در شرق کشور کمک شایانی خواهد کرد.

رشد 20درصدی ترانزیت از مرز ریلی سرخس
آنطور که پایگاه خبری ریل ایران در مطلبی نوشته؛ مصطفی نصیری، مدیرکل راه‌آهن خراسان گفته است: ترانزیت کالا از مرز ریلی سرخس با کشورهای آسیای مرکزی در نیمه نخست سال‌جاری در مقایسه با مدت مشابه پارسال ۲۰درصد افزایش یافته است. همچنین در این بازه زمانی ۸۷۰هزار تن بار ترانزیتی از مرز ریلی سرخس جابه‌جا شده که عمده آن مربوط به مسیر کشورهای آسیای مرکزی- سرخس- بندرعباس بوده است. این مقام مسئول به عبور بیش از ۱۵هزار دستگاه واگن باری در مسیر بین‌المللی سرخس اشاره و اضافه کرد: این عملکرد نشان‌دهنده جایگاه راهبردی ایستگاه سرخس در توسعه ترانزیت منطقه‌ای و تقویت همکاری‌های حمل‌و‌نقلی با کشورهای همسایه است. مدیرکل راه‌آهن خراسان اظهار کرد: ایستگاه بین‌المللی راه‌آهن سرخس جایگاه ارزنده‌ای در راهگذر(کریدور) حمل‌و‌نقل منطقه‌ای دارد و این ایستگاه به‌عنوان یکی از نقاط کلیدی در مسیر جاده ابریشم، نقش مهمی در اتصال کشورهای آسیای مرکزی به بنادر جنوبی ایران ایفا می‌کند. ‌

اهمیت بین‌المللی محور ریلی سرخس
سرخس به‌عنوان مبدأ ورودی کالاهای چینی و انتقال به اروپا، بخشی حیاتی از کریدور چین-اروپاست. اخیراً قرارداد ایران و چین برای برقی‌کردن ۱۰۰۰کیلومتر خط ریلی رازی-سرخس، زمان ترانزیت را به‌طور قابل‌توجهی کاهش داده و به ۱۷روز رسانده است. این مسیر، جایگزینی کارآمد برای مسیر دریایی است و با عبور از آسیای مرکزی، ایران را به هاب اصلی شرق به غرب تبدیل می‌کند. طبق گزارش‌ها، این کریدور زمان حمل کالا از شرق چین به خلیج‌فارس را کوتاه کرده و پتانسیل جذب سرمایه‌گذاری‌های چینی را افزایش می‌دهد. با تکمیل این پروژه، ایران می‌تواند نقش پررنگ‌تری در ابتکار «یک کمربند، یک جاده» چین ایفا کند و درآمد ترانزیتی خود را چند برابر افزایش دهد.
سرخس نیز دروازه اصلی ترانزیت ریلی برای کشورهای آسیای مرکزی مانند ترکمنستان، قزاقستان، ازبکستان و تاجیکستان است. اخیراً توافق ایران و ترکمنستان برای ساخت خطوط دوگانه در مرز سرخس، ظرفیت عبور روزانه را افزایش داده و بخشی از کریدور شمال-جنوب را تقویت کرده است. این محور کشورهای محصور در خشکی آسیای مرکزی را به بنادر جنوبی ایران متصل می‌کند و ترانزیت خروجی از سرخس به این کشورها را دوبرابر کرده است. با تمرکز آسیای مرکزی روی توسعه راه‌آهن، سرخس می‌تواند تا ۲۰میلیون تن ترانزیت سالانه را مدیریت کند و روابط اقتصادی با روسیه و چین را نیز تعمیق بخشد. همچنین مسیر سرخس-تربت‌جام برای اتصال به ازبکستان، پتانسیل بالایی برای حمل بارهای فصلی دارد.
محور سرخس نه‌تنها برای توسعه ترانزیت ریلی ایران حیاتی است، بلکه پلی استراتژیک برای اتصال چین به اروپا و تسهیل تجارت آسیای مرکزی محسوب می‌شود. با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها مانند برقی‌سازی خطوط و تکمیل چابهار-سرخس، ایران می‌تواند سهم خود از بازار جهانی ترانزیت را افزایش دهد. بااین‌حال، چالش‌هایی مانند تحریم‌ها و رقابت با کریدورهای جایگزین‌(مانند مسیر ترکیه یا هند-عربستان) نیازمند دیپلماسی فعال و سرمایه‌گذاری مشترک با شرکایی مانند چین است. در نهایت، بهره‌برداری کامل از پتانسیل سرخس می‌تواند اقتصاد ایران را متحول کرده و جایگاه ژئوپلیتیکی کشور را تقویت کند.