پریسا حاجی‌محمدی - آینده تجارت در خاورمیانه چگونه خواهد بود؟ فرصت‌ها، چالش‌ها و نقش ایران و پتانسیل آینده تجارت در خاورمیانه چگونه است؟ خاورمیانه، چهارراه تاریخی تمدن‌ها و تجارت جهانی، در آستانه دورانی متحول قرار دارد. این منطقه با بازارهای پرهیاهو و کاروانسراهای باستانی خود، آماده است تا نقش خود را در اقتصاد جهانی بازتعریف کند. 
پریسا حاجی‌محمدی، دکترای کسب‌وکار حرفه‌ای در مقاله‌ای اختصاصی برای این روزنامه، به بررسی چشم‌انداز آینده تجارت در منطقه خاورمیانه به عنوان یکی از قطب‌های اصلی تجارت جهانی پرداخته است. نگارنده در این مقاله ضمن بررسی برخی برنامه‌های اقتصادی سایر کشورهای خاورمیانه، اهمیت موقعیت استراتژیک ایران در چهارراه ترانزیتی و تجارت جهانی را مورد اشاره قرار داده و بر ضرورت تنوع‌بخشی در حوزه‌های مختلف اقتصادی تاکید کرده است. این مطلب را در ادامه می‌خوانید:
خاورمیانه از موقعیت جغرافیایی بی‌نظیر خود که آسیا، آفریقا و اروپا را به هم متصل می‌کند، گرفته تا منابع طبیعی فراوان و نیروی کار جوان پویا، گنجینه‌ای از فرصت‌هاست و ایران که در بطن این موقعیت منطقه‌ای جهان واقع است. بااین‌حال، مانند هر راهی، این مسیر نیز مملو از چالش‌هایی است که نیازمند دوراندیشی و همکاری است.
به باور بسیاری از کارشناسان حوزه‌های اقتصاد و علوم سیاست؛ ایران، سنگ بنای منطقه با ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود، نقشی محوری در این روایت ایفا می‌کند. ایران داستانی از امید و آرزوهای خاورمیانه برای آینده‌ای روشن‌تر در تجارت جهانی است و با تمرکز ویژه بر جایگاه ایران در توسعه پایدار تجاری می‌توان به رشد اقتصاد منطقه اندیشید.

خاورمیانه، قلب تپنده تجارت جهانی است
خاورمیانه را به عنوان یک شاهراه وسیع تصور کنید که کشتی‌های باری، قطارهای مدرن و کاروان‌های دیجیتالی از شرق به غرب و از شمال به جنوب در آن جریان دارند. این منطقه که از نظر استراتژیک در محل اتصال سه‌قاره قرار دارد، همیشه محور تجارت بوده است. زمانی جاده ابریشم کالاهای گرانبها را از چین به رم منتقل می‌کرد و امروزه، پروژه‌های بلندپروازانه‌ای مانند کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا و ابتکارات لجستیکی مدرن، آن میراث را به شکلی جدید به پیش می‌برند. بنادر پیشرفته‌ای مانند جبل‌علی در دبی و بندرعباس در ایران که هرگز نمی‌خوابد، و شبکه‌های ریلی که کشورهای حوزه خلیج‌فارس را به هم متصل می‌کنند، خاورمیانه را به یک مهره حیاتی در زنجیره تأمین جهانی تبدیل کرده‌اند.
کشورهایی مانند امارات متحده عربی و عربستان سعودی، با سرمایه‌گذاری‌های عظیم، بنادر را گسترش داده‌اند، فرودگاه‌ها را به مراکز جهانی تبدیل کرده‌اند و شهرهای تجاری پررونقی را از شن‌های بیابان ساخته‌اند. دبی، با آسمان‌خراش‌های درخشان و بازارهای شلوغ خود، نمونه‌ای از شهری است که به تجارت نه‌تنها به عنوان یک فعالیت اقتصادی، بلکه به عنوان یک هنر نگاه می‌کند. این تحولات، خاورمیانه را در موقعیتی قرار می‌دهد که نقشی پایدار و قابل‌اعتماد در جهانی که به سرعت پیچیده می‌شود، ایفا کند. در طول بحران‌هایی مانند همه‌گیری کووید-۱۹ یا اختلالات ژئوپلیتیکی، ثبات نسبی منطقه و زیرساخت‌های قوی آن، منطقه را به شریکی قابل‌اعتماد برای اقتصاد جهانی تبدیل می‌کند.

جایگاه استراتژیک ایران در چهارراه جهانی
ایران جایگاه منحصربه‌فردی در این چهارراه جهانی دارد. خط ساحلی گسترده آن در امتداد خلیج‌فارس و دریای عمان مانند آغوشی باز آماده پذیرش تجارت بین‌المللی است. بندر چابهار، گوهری در جنوب‌شرقی ایران، به عنوان دروازه‌ای عمل می‌کند که می‌تواند هند را به آسیای مرکزی و حتی اروپا متصل کند. چابهار که دور از تنش‌های تنگه‌هرمز واقع شده، چراغ امیدی برای آینده تجاری ایران است. بااین‌حال، مانند بسیاری از پتانسیل‌های بالقوه منابع در ایران، پتانسیل چابهار با چالش‌هایی همچون سرمایه‌گذاری محدود، تحریم‌های بین‌المللی و موانع زیرساختی که درخشش آن را کم می‌کند، محدود شده است. 
روزی را تصور کنید که قطارهای باری از چابهار به سمت شمال حرکت کرده و کشتی‌های تجاری کالاهای ایرانی را به سراسر جهان حمل کنند. با چشم‌انداز و عزم راسخ، این رویا در دسترس و قریب‌الوقوع است. مدت‌های مدید، خاورمیانه مترادف با طلای سیاه بود. امروز، منطقه اذعان می‌کند که آینده تجارت در تنوع نهفته است. در حالی‌که نفت همچنان مهم است، دیگر تنها ستون اقتصادی نیست. چشم‌انداز‌۲۰۳۰ عربستان سعودی مانند فصل جدیدی برای آینده است؛ با سرمایه‌گذاری در فناوری، گردشگری و صنایع غیرنفتی که اقتصادی پایدار را می‌سازد که می‌تواند بدون نفت رشد کند. 

اهمیت تنوع‌بخشی به اقتصاد
نئوم، شهری که به عنوان چراغ نوآوری هوشمند و پایدار پیش‌بینی شده است، نماد این جاه‌طلبی است. امارات متحده عربی، از طریق گسترش تجارت غیرنفتی و توافق‌نامه‌های تجاری با کشورهای دور، نشان می‌دهد که تغییر از یک اقتصاد نفت‌محور به یک اقتصاد پویا و چندوجهی امکان‌پذیر است. مصر، در شمال آفریقا، داستانی متفاوت اما الهام‌بخش را روایت می‌کند. مصر با مهار آفتاب سوزان بیابان‌های خود، تولید هیدروژن سبز را برای تأمین نیازهای داخلی و صادرات انرژی پاک به اروپا دنبال می‌کند. این اقدام به جهانیان نشان می‌دهد که خاورمیانه می‌تواند در پایداری پیشرو باشد.
بنابراین تنوع‌بخشی نه‌تنها اقتصادها را تقویت می‌کند، بلکه روابط تجاری با بازارهای نوظهور آسیایی و شرکای سنتی در اروپا و آمریکا را نیز تعمیق می‌بخشد. ایران گام‌هایی به سوی تنوع‌بخشی برداشته است، هرچند مسیری پر پیچ‌و‌خم پیش‌رو دارد. در حالی‌که هنوز به نفت وابسته است، بخش‌هایی مانند کشاورزی، معدن و پتروشیمی مانند نهال‌هایی هستند که با مراقبت می‌توانند به درختان تنومندی تبدیل شوند. بازار داخلی بزرگ ایران، با بیش از ۸۵میلیون نفر جمعیت و نیروی کار تحصیلکرده، گنجینه‌ای دست‌نخورده است. 

سایه سنگین تحریم‌ها بر اقتصاد ایران
تحریم‌ها نیز سایه سنگینی بر آن انداخته و دسترسی به سرمایه و فناوری جهانی را مسدود می‌کنند. آینده‌ای را تصور کنید که در آن کارخانه‌های ایرانی با فناوری پیشرفته کار کرده و خیلی بیشتر از صادرات کنونی، به عراق، ترکیه و فراتر از آن کالا صادر و جوانان ایرانی فرصت‌هایی را در داخل کشور به جای خارج از کشور پیدا می‌کنند. با سیاست‌ها و سرمایه‌گذاری‌های مناسب، این آینده قابل‌دستیابی بوده و فناوری نبض تجارت مدرن در دست جوانان ایرانی است‌.