تولید انرژی از دریا کمک شایانی به عبور از ناترازی انرژی ایران می‌کند
​​​​​​​گروه دانش دریا- سال‌هاست که کارشناسان هشدار می‌دهند با به پایان رسیدن منابع نفتی و انتشار گاز‌های گلخانه‌ای با سوختن ذغال‌سنگ و نفت و سایر سوخت‌های فسیلی و انباشته‌شدن پسماند‌های هسته‌ای از رآکتور‌های اتمی، انسان‌ها در آینده ناچار خواهند شد در اغلب منابع انرژی سنتی کنونی را با منابع انرژی تجدیدپذیر جایگزین کنند. در چنین شرایطی استفاده و بهره‌برداری از انرژی جزر و مد دریاها و اقیانوس‌های جهان، هرچند ایده جدیدی نیست، اما به باور کارشناسان یکی از بهترین گزینه‌های پیش روی بشر برای تامین انرژی در آینده است. مبدل‌های انرژی جدید با بازدهی بالا و سازگار با طبیعت می‌تواند انرژی جزرومد و امواج در سرتاسر جهان را به یک انرژی در دسترس تبدیل کنند. این انرژی لزوما نباید در نیروگاه‌های مولتی‌مگاواتی استفاده شود، بلکه در مقیاس نیروگاه‌های کوچکی که توان تولیدی چندکیلوواتی دارند نیز می‌تواند مورد بهره‌برداری قرار گیرد و انرژی پاک را برای مصارف انفرادی و شخصی در دسترس قرار دهد.
به گزارش اقتصاد سرآمد، انرژی جزرومد، به‌عنوان یکی از منابع تجدیدپذیر دریایی، با قابلیت پیش‌بینی‌پذیری بالا و عدم‌وابستگی به شرایط آب‌وهوایی، پتانسیل تبدیل‌شدن به ستون‌فقرات انتقال انرژی جهانی را دارد. در حالی‌که فناوری‌های خورشیدی و بادی به سرعت گسترش یافته‌اند، انرژی جزرومد همچنان در مراحل اولیه توسعه قرار دارد، اما با پیشرفت‌های اخیر در توربین‌های زیرآبی و کاهش هزینه‌ها، چشم‌انداز روشنی برای آینده آن ترسیم شده است. تولید جهانی انرژی جزرومد در سال۲۰۲۵ همچنان محدود به پروژه‌های آزمایشی و تجاری کوچک‌مقیاس است، اما رشد بازار آن شتاب گرفته است. طبق گزارش‌های اخیر، بازار جهانی موج و جزرومد در سال۲۰۲۵ به ارزش تقریبی ۶۴۶میلیون دلار تخمین زده می‌شود، در حالی‌که بازار اختصاصی جزرومد از ۱.۱۶میلیارد دلار در ۲۰۲۴ به ۱.۴میلیارد دلار در ۲۰۲۵ رسیده است. 
بررسی گزارش‌های بین‌المللی نشان می‌دهد که در حال حاضر بریتانیا، فرانسه، کانادا، کره‌جنوبی و چین بیشتر بهره‌مندی از نیروی جزرومد دریاها برای تولید انرژی تجدیدپذیر را دارا هستند. بررسی‌های علمی صورت‌گرفته نشان می‌دهد که این کشورها در مجموع حدود 90درصد ظرفیت جهانی تولید انرژی از جزرومد دریاها را کنترل می‌کنند و این در حالی است که پروژه‌های نوظهور دیگری در ایالات متحده‌(مانند پروژه ORPC در آلاسکا) و حتی نروژ در حال ظهور هستند که در آینده می‌توانند موجب افزایش سهم جزرومد از تولید انرژی در جهان باشد.

بازار 3میلیارد دلاری در انتظار انرژی جزر و مد
پیش‌بینی می‌شود بازار جهانی انرژی جزرومد تا سال‌۲۰۲۹، با نرخ رشد مرکب سالانه ۲۱.۱درصدی، به ۳.۰۲میلیارد دلار برسد. آنطور که «ایسنا» به نقل از گزارش منتشرشده در سایت ایژین‌پاور آورده است؛ شرکت تحقیقات تجاریTBRC‌ در تحلیلی جدید اعلام کرد که این رشد می‌تواند با افزایش هزینه‌های منابع انرژی متعارف، افزایش آگاهی عمومی و نگرانی در مورد تهدیدات زیست‌محیطی، گذار جهانی به منابع انرژی پایدارتر و افزایش منابع انرژی تجدیدپذیر مرتبط باشد. در این میان پیش‌بینی می‌شود این بازار تحت تاثیر عواملی از جمله توافق‌نامه‌های اقلیمی بین‌المللی، آغاز و نگهداری پروژه‌های انرژی جزرومد، افزایش تولید برق، افزایش مصرف برق و همچنین افزایش فعالیت‌های زیرساختی و توسعه‌ای، از ۱.۱۶میلیارد دلار در سال‌۲۰۲۴، به ۱.۴میلیارد دلار در سال‌جاری برسد.
این شرکت تحقیقاتی همچنین در گزارش خود درباره آینده انرژی جزرومد اعلام کرده است که کسب‌وکارهای پیشرو در بازار انرژی جزرومدی، تلاش‌های‌شان را روی پروژه‌ها و سرمایه‌گذاری‌های پیشگامانه‌ متمرکز کرده‌اند. این تلاش‌ها با هدف بهبود بهره‌وری و اثبات اثربخشی فناوری‌های نوظهور انجام می‌شود. سایر روندهای کلیدی در طول دوره پیش‌بینی شامل پیشرفت در روش‌های انرژی جزرومدی، پیشرفت در فناوری‌های ذخیره‌سازی انرژی، ایجاد قراردادهای خرید بلندمدت برق، نوآوری در مهندسی دریایی و پیشرفت در تکنیک‌های ارزیابی اثرات زیست‌محیطی است.

چشم‌انداز انرژی جزر و مد در ایران
ایران از بزرگ‌ترین کشور‌هایی است که ذخایر انرژی فسیلی دارد و نیز از صادرکنندگان مهم نفت و گاز و از اعضای مهم سازمان اوپک است که در زمینه اکتشاف، تولید و استخراج و فعالیت در صنعت انرژی حدود یک‌قرن سابقه دارد. با وجود اینکه ایده استفاده از انرژی جزرومدی جدید نیست، ولی در ایران هنوز پروژه‌های جدی و عملی چندانی در این حوزه اجرایی نشده است. بااین‌حال، وقتی این انرژی را با معماری و طراحی شهری تلفیق کنیم، می‌شود هم انرژی تولید و هم ساختار شهری و ساحلی را بهینه‌تر کرد.
به‌طور کلی استخراج انرژی از جزرومد‌(امواج) به مقیاس زیاد سرمایه‌بر است و این ناشی از پایین بودن دانسیته انرژی‌های دریایی است. گرچه با پیشرفت فناوری امکان کاهش هزینه‌ها وجود دارد، ولی همچنان توسعه این منابع انرژی بسیار محدود است. منابع انرژی دریایی به‌طور کلی در تمام کاربرد‌ها تمام ناشدنی و غیرآلاینده هستند و از آنجا که هیدروکربن نمی‌سوزانند بی‌خطر تلقی می‌شوند. در مورد تولید برق از جزرومد، طرح‌هایی که مستلزم ساختن حوضچه‌های ذخیره آب در نشیب رودخانه‌ها هستند، چنان صدمات زیست‌محیطی‌ای به زیستگاه‌های طبیعی وارد می‌کنند که اصولا جذابیت خود را از دست داده‌اند.
ایران با بیش از ۲۴۰۰کیلومتر خط ساحلی در خلیج‌فارس و دریای عمان، پتانسیل عظیمی برای انرژی جزرومد دارد. مطالعات نشان می‌دهد که کانال‌های باریک مانند خورموسی و خورخران جزرومدهای قابل‌توجهی‌(تا ۴متر) دارند و می‌توانند بیش از ۴۲۰۰۰‌MW پتانسیل تجدیدپذیر کلی‌(شامل جزرومد) را پشتیبانی کنند. پتانسیل خاص جزرومد در سواحل جنوبی حدود 2۰-1۰‌GW تخمین زده می‌شود که می‌تواند 10-5درصد تقاضای برق کشور را تأمین کند. بااین‌حال، وضعیت فعلی ایران ناامیدکننده است. تا اکتبر‌ ۲۰۲۵، هیچ نیروگاه جزرومد عملیاتی عمده‌ای وجود ندارد و ظرفیت نصب‌شده تجدیدپذیر کشور عمدتاً به نیروهای خورشیدی و بادی محدود شده است. پروژه‌های مطالعاتی مانند ارزیابی توربین‌های جریان درخورخران در حال انجام است، اما فاقد سرمایه‌گذاری تجاری هستند. جایگاه ایران در جهان پایین است، اما پتانسیل جغرافیایی آن‌(جزرومدهای منظم و پیش‌بینی‌پذیر) می‌تواند به سطح کشورهای پیشرو برسد. 
کارشناسان باور دارند که انرژی جزرومد در آستانه جهش جهانی است و می‌تواند تا۲۰۵۰ نقش کلیدی در انتقال انرژی ایفا کند، به‌ویژه در کشورهایی مانند بریتانیا و کره‌جنوبی که پیشتاز هستند. ایران با پتانسیل جغرافیایی برتر، می‌تواند از این موج بهره ببرد، اما بدون رفع موانع فنی، مالی و قانونی، از قافله عقب خواهد ماند. پیشنهاد می‌شود دولت با سرمایه‌گذاری در پروژه‌های پایلوت‌(مانند ۱۰‌MW در خورموسی) و سیاست‌های تشویقی، جایگاه کشور را ارتقا دهد. این نه‌تنها تنوع‌بخشی به سبد انرژی را تضمین می‌کند، بلکه به اهداف پایداری جهانی کمک خواهد کرد. از طرف دیگر، با وجود گسترش ناترازی انرژی در کشور و افزایش میزان خاموشی‌های تحمیلی باید منتظر ماند و دید که آیا بهره گرفتن از انرژی جزرومد دریا می‌تواند به عبور ایران از ناترازی انرژی کمک کند یا خیر؟

ظرفیت‌سنجی تولید انرژی از جزر و مد
در دهه‌های اخیر توجه ویژه‌ای به انرژی‌های تجدیدپذیر شده است، زیرا این انرژی‌ها می‌توانند جایگزین مناسبی برای سوخت فسیلی در آینده‌ای نه‌چندان دور باشند. یکی از مهم‌ترین منابع عظیم این انرژی‌ها، استحصال انرژی از منابع دریایی و پتانسیل جزرومدی است. ایران با دارا بودن گستره عظیم دریایی پتانسیل بالایی برای به دست آوردن انرژی‌های تجدیدپذیر دارد. چندسال پیش بود که طرحی با عنوان «طراحی، ساخت و بهره برداری از توربین جریانی جزرومدی‌(پتانسیل‌سنجی)» در پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم‌جوی تعریف شد.
برای به دست آوردن انرژی‌های تجدیدپذیر، فناوری‌های گوناگونی ابداع شده که یکی از موفق‌ترین آن‌ها، فناوری‌ها استفاده از توربین‌هاست. توربین‌ها به‌طور کلی نقش بسیار موفقی در تبدیل انرژی‌ها داشته اند، همان‌گونه که در سطح وسیع برای تبدیل انرژی باد، بخار یا آب به الکتریسیته از آن استفاده می‌شود، بنابراین این توربین‌ها می‌توانند در تبدیل انرژی جریان جزرومدی به پتانسیل مکانیکی برای چرخاندن یک ژنراتور نیز کاربردی باشند؛ زیرا آب دارای چگالی بیشتری نسبت به هواست پس یک توربین آبی کوچک می‌تواند قدرتی بیشتر یا معادل یک توربین بادی بزرگ ایجاد کند. همان زمان اعلام شد که هدف از این پروژه، حرکت در جهت دستیابی به راهکارهای بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر دریایی در کشور به‌عنوان منبعی تجدیدشونده برای تامین بخشی از انرژی مورد نیاز و جایگزینی برای کاهش مصرف انرژی‌های فسیلی برای تولید برق است. 

انواع منابع دریایی برای تولید انرژی
انرژی جزرومد: تاریخچه استفاده از انرژی جزرومد به قرن یازدهم میلادی برمی‌گردد که سد‏های متعدد کوچکی در دهانه نهرها زده می‌شد و از آب پشت آن‌ها جهت آسیاب کردن غلات استفاده می‌شد. انرژی جزرومد معمولا توسط سامانه‏‌هایی شبیه سد‏های هیدرولیکی معمولی مهار می‌شود. به این ترتیب که در هنگام بالا آمدن آب مخازنی در ساحل پر شده و آبی که در آن به دام افتاده است در هنگام پایین رفتن تراز آب از دریچه‏های سد عبور داده می‌شود و توربین‏های آبی را برای تولید برق می‌چرخاند. البته می‌توان در صورت وجود شرایط مناسب منطقه‌ای و تاسیسات لازم، در هنگام بالا بودن تراز آب هم عکس این عمل را انجام داد و از یک جزرومد دوبار انرژی استحصال کرد.
انرژی از امواج: انرژی امواج عمدتا ناشی از تاثیر باد روی سطح دریاست و باد، خود حالت خاصی از انرژی خورشیدی است که به‌عنوان منبع انرژی پاک و تجدیدپذیر می‌تواند نقش مهمی در تامین نیازهای روزافزون انرژی جهان ایفا نماید. از این روش به‌طور وسیع در کشورهای متعددی استفاده می‌شود و انرژی برق مناطق بزرگی را تامین می‌کند. انرژی از جریانات دریایی: انرژی حاصل از جریانات کمتر مورد بررسی قرار گرفته است و حتی در برخی منابع معتبر انرژی‏های تجدیدپذیر، از این منبع به‌عنوان منبع انرژی نام برده نشده است. استحصال انرژی از این طریق نیز نسبت به بقیه منابع جدیدتر است و نمونه‌های زیادی در جهان از این نوع وجود ندارد؛ اما توجه پژوهشگران به آن نشان می‌دهد که ظرفیت‌ها برای استفاده از دریا و حتی رودخانه برای تامین انرژی پاک، همچنان وجود دارد. به‌طور کلی می‌توان گفت که توجه به دریا برای استحصال انرژی، هنوز در ابتدای راه است؛ هر چند که برخی کشورها بخش بزرگی از انرژی خود را از این روش‌ها به‌دست می‌آورند، بااین‌حال، تمام ظرفیت‌ها و توانمندی دریا برای تولید انرژی هنوز شناخته‌شده نیست.