گروه صنعت، تولید و تجارت- به گفته رئیس ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، مناطق آزاد یکی از مهمترین درگاه‌های تجارت در کشور محسوب می‌شوند که به لحاظ تجاری بودن می‌تواند با شفاف سازی عملکرد خود به اتهامات ناصحیح پایان دهد.علی مؤیدی در این خصوص می گوید: اتهام قاچاق به مناطق آزاد آدرس غلط است؛ نگاه ستاد به دبیرخانه شورایعالی، نگاه مبارزه با قاچاق کالا و ارز از این مناطق نیست، بلکه نگاه همکاری، همراهی، هم افزایی و هم فکری در جهت تسهیل و روان سازی مباحث تجاری و اقتصادی است که خوشبختانه توسط همکاران دبیرخانه شورایعالی توفیقات خوب و موثری در این زمینه حاصل شده است.
به گزارش اقتصادسرآمد، اما بسیاری این نظریه را رد می کنند.یک کارشناس مناطق آزاد می گوید: قاچاق سیستماتیک در کشور و به خصوص مناطق‌آزاد در حال انجام است. زیرا اجازه‌ی ورود کالا به مناطق‌آزاد داده شده و روزنه‌های قاچاق نیز در آن کنترل نشده است؛ مناطق‌آزاد فعلی ارزش افزوده‌ای برای کشور نداشته است که بخواهیم آن‌ها را افزایش دهیم.
فرزان زیادلو، کارشناس مناطق‌آزاد نیز با بیان اینکه مناطق آزاد صرفاً معبری برای خروج کالا هستند که این صادرات جزو صادرات مناطق آزاد نیست، گفت: آمار صادراتی که از مناطق‌آزاد ارائه شد کالاهایی است که از نقاط دیگر کشور به مناطق آزاد ارسال می‌شود. ممکن است سرمایه‌گذاری قراردادی در این مناطق رشد کرده باشد اما محقق نشده و به ساخت و ساز نرسیده است که تحریم و نبود زیر ساخت عامل عدم تحقق این امر شده است.
این کارشناس مناطق‌آزاد با اذعان به سهم بالای قاچاق در کشور نسبت به دیگر کشورها گفت: بر اساس آمار، 61 کشور جهان دچار پدیده قاچاق هستند. جمع کالای قاچاق در این 61 کشور در سال2017 معادل 137 میلیارد دلار بوده است. آمارهایی هم وجود دارد که مطابق آن‌ها 20 الی 25 میلیارد دلار قاچاق در ایران وجود دارد.باید دید ایران در چه رتبه‌ای از این 61 کشور قرار دارد. اگر قاچاق بنزین و گازوئیل به آن اضافه شود، 30 میلیارد دلار ارزش قاچاق است و ایران 25 درصد از قاچاق جهان سهم دارد.
دست‌اندرکاران تولید پوشاک معتقدند حدود ۹۰ درصد قاچاق پوشاک از مناطق آزاد صورت می‌گیرد، اما شورای عالی مناطق آزاد ‏به کلی این موضوع را رد می‌کند. به نظر می‌رسد در حال حاضر مساله اصلی بر سر توسعه این مناطق است؛ یعنی علاوه بر ‏اینکه بین مناطق آزاد و تولیدکنندگان پوشاک بر سر میزان واردات پوشاک از این مناطق اتفاق نظر وجود ندارد، مشکل دیگر نبود ‏نظارت بر خروج کالا از این مناطق و استفاده از کالاهای وارداتی به این مناطق در سرزمین اصلی است که احتمال می‌رود با ‏توسعه مناطق آزاد این مشکلات تشدید شود؛ چراکه نظارت بر عبور و مرور کالا و خودروها سخت‌تر می‌شود.‏به طور کلی پوشاک و پارچه از جمله کالاهای قاچاق پذیر است و قاچاق پوشاک سال‌ها است که تولیدکنندگان این صنعت را در مضیقه قرار داده و اتحادیه‌های صنفی این بخش معتقدند احتمالا حدود ۹۰ درصد قاچاق پوشاک در مناطق آزاد انجام می‌شود. به همین دلیل اخیرا گروهی از تشکل های صنفی این بخش در نامه‌ای به اعضای شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام خواستار جلوگیری از گسترش و توسعه مناطق آزاد شدند.
این مقام مسئول در مناطق آزاد در مورد این‌که یکی از بحث‌هایی که طی سال‌های گذشته پیرامون مناطق وجود داشته موضوع قاچاق کالا از مبادی ورودی آن است، در این شرایط سیاست استقرار گمرک تا چه اندازه به این موضوع برمی‌گردد، اینگونه توضیح داد که هر چند مساله‌ قاچاق در همه مرزهای ایران از جمله مناطق آزاد همواره نیازمند بررسی، پیشگیری و مقابله است، اما نحوه طرح موضوع در خصوص مناطق آزاد در گذشته چندان کارشناسی شده نبوده است؛ به‌طوری که مناطق آزاد که عملاً قربانی موضوع قاچاق کالا بوده و با توجه به عدم برخورداری از ردیف بودجه‌ای غیر از درآمدهای خود، به صورت مستقیم از مسئله قاچاق آسیب می‌دیدند، به عنوان متهم اصلی قاچاق در رسانه‌ها معرفی شدند. در حالی که بررسی مجدد این موضوع با اطلاعات امروز حکایت از مسائل دیگری دارد.
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس می‌گوید که این امر که این امر منجر به اختلافات جدی برخی مسئولان مناطق آزاد با برخی از سازمان های نظارتی از جمله گمرک جمهوری اسلامی ایران، ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز، سازمان بنادر، بازرسی کل کشور با سایر دستگاه های متولی مبارزه با فساد نیز شده است. راه حل پیشنهادی مرکز هم کوچک شدن محدوده این مناطق است، چراکه با کوچک شدن محدوده این مناطق، امکان فنس کشی کل محدوده و استقرار گمرک جهت کنترل ورود و خروج کالا فراهم بوده و پدیده قاچاق از این مناطق دیگر مفهومی نخواهد داشت. تجربه ایجاد مناطق آزاد قبلی با وسعت زیاد نیز نشان داده است که محصور سازی آنها به دلیل هزینه بر بودن و عدم تسلط گمرک جمهوری اسلامی ایران بر تمام منطقه محصور شده، هرگز به سرانجام نمی‌رسد که این مهم در مورد مناطق موجود نیز صدق می کند.