اقتصاددریا  -  الهام کیانپور - گیلان در عصر قاجار از مهم‌ترین مراکز تجاری ایران محسوب می‌شد، چراکه به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص و قرار گرفتن در مسیر مبادلات تجارت شمال به اروپا به «دروازه اروپا» معروف بود. در عصر قاجار با توسعه و گسترش روابط بازرگانی ایران و روسیه، بر اهمیت رشت افزوده شد. احداث جاده‌ی شوسه قزوین ـ رشت و خط راه آهن رشت ـ پیربازار در نیمه‌ی دوم قرن ۱۹ توسط روس‌ها بیش از پیش موجب رونق این منطقه شد.
تنها راه ارتباطی رشت به قزوین ـ معروف به راه  شاه عباسی ـ  در دوره‌ی صفویه احداث شده بود که البته در دوره‌ی قاجار چندین بار مورد بازسازی قرار گرفت. تا این‌که در نهایت در سال۱۳۱۶ق/ ۱۸۹۹م، راه دیگری توسط یک شرکت روسی از غازیان و رشت تا تهران برای عبور کاروانیان احداث شد. با ورود اروپا به عصر صنعتی، تحولات عظیمی در اقتصاد و تجارت پدید آمد. یکی از پدیده‌های مهمی که انقلاب صنعتی غرب را سرعت بخشید و منافع  بسیاری برای اروپاییان داشت، اختراع قطار و راه آهن بود. با گسترش روز افزون خطوط راه آهن در دنیا، شاهان قاجار که با سفر به اروپا، با این نماد تمدن غرب آشنا شده بودند، برای استفاده و ساخت آن در ایران تمایل نشان دادند. احداث راه‌آهن از جمله طرح‌هایی بود که ناصرالدین‌شاه در جریان سفرش به اروپا به آن علاقه‌مند شده و تلاش می‌کرد که با واگذاری آن به شرکت‌های خارجی، آن را به انجام برساند.
کمپانی روسی خوشتاریا از این فرصت سود جسته و از سال ۱۲۹۵خورشیدی، برای ایجاد وسایل سریع حمل و نقل و رسیدن به منافع اقتصادی، راه‌آهن رشت ـ پیربازار را دایر کرد و این‌گونه رشت به انزلی مرتبط شد.
در سال ۱۲۸۹ق./ ۱۸۷۲م، سال‌ها پیش از آن‌که خط راه‌آهن در ایران راه‌اندازی شود، قراردادی بین دولت ایران در دوره‌ی زمامداری محمدحسن‌خان سپهسالار(مشیرالدوله)، توسط ناصرالدین شاه قاجار و ژولیوس رویتر ـ تبعه‌ی انگلیسی ـ آلمانی‌تبار یهودی بسته شد. یکی از مفاد این قرارداد اعطای امتیاز ساخت خط راه آهن سراسری از شمال به جنوب ایران بود. عملیات مقدماتی احداث راه‌آهن، مانند: نقشه‌برداری و ورود تجهیزات به سرپرستی مهندس کولنیز انجام شد. هم‌زمان با خاک‌برداری و اجرای بخش‌هایی از عملیات در اطراف رشت و قطع درختان در اطراف رستم‌آباد، مخالفت علماء و روحانیون و همچنین روس‌ها با اعطای این امتیاز شروع شد و در نهایت به لغو این قرارداد در سال ۱۲۹۰ق./۱۸۷۳م.  منجر شد.
پیش از ایجاد راه‌آهن رشت ـ پیربازار، برای رفتن از رشت به انزلی دو راه خشکی و مرداب وجود داشت.  راه خشکی، جاده‌ای بود که روس‌ها در امتداد مرداب انزلی، از رشت تا غازیان ساخته بودند، اما به دلیل دریافت باج از سوی کمپانی، حمل کالا مقرون به صرفه نبود. راه مرداب نیز از غرب رشت تا بخش خشکی پیربازار ادامه داشت.
یکی از مهم‌ترین رویدادهای اقتصادی گیلان در سال‌های مقارن با وقوع انقلاب مشروطیت و جنبش جنگل، احداث راه‌آهن پیربازار به رشت بود. پیش از ایجاد راه‌آهن رشت به پیربازار، برای رفتن از رشت به انزلی دو راه خشکی و مرداب وجود داشت.  راه خشکی، جاده‌ای بود که روس‌ها در امتداد مرداب انزلی، از رشت تا غازیان ساخته بودند، اما به دلیل دریافت باج از سوی کمپانی، حمل کالا مقرون به صرفه نبود. راه مرداب نیز از غرب رشت تا بخش خشکی پیربازار ادامه داشت. قایق‌های باری خیلی کوچک به سختی در رودخانه حرکت و مسافرین و کالاها را حمل می‌کردند. بنابراین رفت و آمد بین رشت و انزلی کار ساده‌ای نبود.
کمپانی روسی خوشتاریا از این فرصت سود جسته و از سال ۱۲۹۵خورشیدی، برای ایجاد وسایل سریع حمل و نقل و رسیدن به منافع اقتصادی، راه‌آهن رشت ـ پیربازار را دایر کرد و این‌گونه رشت به انزلی مرتبط شد. اولین مقاله‌ای که در نشریات به راه‌آهن رشت ـ پیربازار اشاره کرده است، به قلم حسن مشرف نفیسی (مشرف الدوله) در مجله‌ی «فلاحت» بود که در سال ۱۲۹۷ خورشیدی منتشر شد. حسن مشرف نفیسی:  ترن مسافت ۹ کیلومتری رشت پیربازار را در سه ربع ساعت و یا به عبارت دیگر به سرعت ۱۲ کیلومتر در ساعت راه می‌رود. در این راه‌آهن، اتاق درجه اول و دوم موجود نیست و تمام مسافرین درجه سوم نشسته و قیمت بلیط هر نفر یک قران است.
حسن مشرف نفیسی، در مجله‌ی فلاحت در سال ۱۲۹۷ شمسی در رابطه با سفر خود به رشت در توصیف این راه‌آهن چنین می‌نویسد: «این راه‌آهن از رشت شروع شده و در پیربازار خاتمه می‌یابد. طول آن تقریبا ۹ کیلومتر یعنی متجاوز از یک فرسنگ است. اقامتگاه راه‌آهن در داخل شهر و در پشت عمارت حکومتی واقع شده. پیداست چنین راه آهن کوچکی، استاسیون مجللی ندارد و در یک محوله که چهارطرف آن طارمی کشیده‌اند، اطاق محقر چوبی ساخته و محل فروش بلیط قرار داده‌اند. عده واگن‌های ترن از سه تجاوز نکرده و چون هر واگنی گنجایش ۳۲ مسافر را دارد، عده مسافرین ترن از ۱۰۰ نفر تجاوز نمی‌کند. لوکوموتیو یا آتش‌خانه این قطار نیز مانند سایر متعلقات آن بسیار کوچک است. فاصله بین ریل‌ها اندک و قریب به ۷۰ سانتی‌متر است. ترن مسافت ۹ کیلومتری رشت پیربازار را در سه ربع ساعت و یا به عبارت دیگر به سرعت ۱۲ کیلومتر در ساعت راه می‌رود. در این راه‌آهن، اتاق درجه اول و دوم موجود نیست و تمام مسافرین درجه سوم نشسته و قیمت بلیط هر نفر یک قران است.
 دوراهی بین راه ساخته نشده و هیچ وقت بیش از یک ترن نمی‌تواند در خطوط آهن در حرکت باشد. راه آهن مذکور پس از خرابی بواسطه سیل و راه اندازی مجدد و ناتوانی گردانندگان آن در گرفتن مجوزهای لازم جهت توسعه راه‌آهن و کارشکنی‌ها کم‌کم برچیده شد.»
هر چند پیربازار از گذشته پل ارتباطی رشت با بندرانزلی و دریای کاسپین بود، اما در میانه‌های عصر قاجار با رشد تجاری ایران و روسیه بر اعتبار آن افزوده شد. در بندر پیربازار انبارهای بزرگی جهت نگهداری و ترخیص کالاهایی بود که از روسیه  وارد می‌شد. احداث راه‌آهن بر اعتبار این بندر بیش از پیش افزود، چراکه علاوه بر راه‌دریایی، واردات و صادرات ایران و روسیه از راه زمینی راحت‌تر به
 انجام می‌رسید.