چرا در ایران از ظرفیت چشمگیر دریاها استفاده نمی شود

زنجیره دانش دریا از شناخت تا بهره‌برداری

گروه اقتصاد دریا - 70 درصد از سطح کره زمین را آب‌ها در بر گرفته است و دسترسی کشور ما به این آب‌های آزاد از جمله موهبات الهی به اقلیم سرزمین مان است اما متأسفانه ما آن طور که شایسته است از ظرفیت اقیانوس‌ها برای تولید دانش، ثروت و ... استفاده نکرده‌ایم و در حالی که در دهه‌های اخیر روند بهره‌برداری از دریاها و اقیانوس‌ها در سایر کشورها روند صعودی به خود گرفته و ما هنوز در مراحل ابتدایی بهره‌برداری پایدار از آب‌های آزاد هستیم.
بخشی از رسالت و فعالیت‌های این پژوهشگاه توسعه فناوری‌های نوین دریایی به ویژه در حوزه رباتیک دریا است چرا که این ربات‌ها در شناسایی کف دریا کاربرد دارند. نواحی در . نواحی در آب های پیرامونی کشورمان داریم که تاکنون مطالعاتی در این مناطق صورت نگرفته است اما اگر ربات‌های دریایی را در اختیار داشته باشیم، قادر خواهیم بود کف دریای خزر و یا دریای عمان و خلیج فارس را بررسی کنیم.استفاده از ظرفیت دریایی به عنوان منبع غذایی نیاز به تعامل با سایر دستگاه‌ها دارد. به عنوان مثال جنگل‌های حرا از جمله مناطقی است که زمینه تکثیر موجودات دریایی را فراهم می‌کند و اگر بتوانیم برای حفاظت از آن با رویکرد درستی وارد شویم و با سازمان‌های متولی وارد تعامل شویم، می‌توانیم در بلند مدت منجر توانایی خود را در این حوزه افزایش دهیم.
بخشی از همکاری‌های پژوهشگاه ما با سازمان حفاظت محیط زیست است و ما سعی داریم تا سطح تعاملات خود را با این سازمان ارتقا دهیم. از زمانی که بنده در سمت سرپرست پژوهشگاه مشغول به کار شدم، بیشترین تعامل را با این سازمان داشته‌ایم. پایش‌های ساحلی و آلودگی در سواحل جنوب، تدوین استانداردهای اندازه‌گیری در دریا و مطالعات شیمی، فیزیک، زمین‌شناسی و زیست‌شناسی دریا را از جمله زمینه‌های همکاری این پژوهشگاه با سازمان محیط زیست هستند.
 با توجه به اینکه اقیانوس‌ها، بین‌المللی هستند و اطلاعات به دست آمده از آن‌ها می‌تواند برای همه کشورهایی که در تعامل با آب‌های آزاد هستند با اهمیت باشد, آیا تلاشی برای تعامل و تبادل اطلاعات به دست آمده در این زمینه با سایر کشورها انجام شده است؟
دکتر توکلی: شبکه‌سازی میان پژوهشگاه‌ها و دانشگاه‌های حوزه اقیانوس‌شناسی با کشورهای همسایه و مسلمان از جمله اقدامات مهم پیش روی این پژوهشگاه است؛ کشوری مانند اندونزی 5 پژوهشگاه, هند 42 پژوهشگاه و مرکز تحقیقاتی، پاکستان 2 پژوهشگاه، سریلانکا 2 مرکز و پژوهشگاه، ترکیه 4 مرکز و پژوهشگاه، بنگلادش 10 مرکز و روسیه 11 مرکز پژوهشگاه در حوزه اقیانوس شناسی دارد و کشورهای حوزه خلیج فارس، مرکز اقیانوس‌شناسی ندارند، هر چند در قالب مراکز و دانشگاه‌ها فعالیت تحقیقات دریایی را دنبال می‌کنند.ما درصدد هستیم که شبکه‌ای با حضور کشورهای همسایه و مسلمان در حوزه اقیانوس‌شناسی ایجاد کنیم و در این زمینه می‌توانیم از ظرفیت کشورهای روسیه، هند و پاکستان استفاده کنیم؛ ما تاکنون با این کشورها ارتباط برقرار کردیم اما نتوانسته‌ایم از ظرفیت‌های آن‌ها استفاده کنیم. برنامه گام به گامی را در این زمینه تهیه کردیم و در این برنامه تنها ارتباط برقرار کردن با این کشورها هدف نیست بلکه درصدد هستیم که از ظرفیت‌های علمی آن‌ها در زنجیره دانش بهره ببریم و در گام اول با مذاکراتی که با مرکز اقیانوس‌شناسی هند داشتیم. در این همکاری می‌توانیم در زمینه حسگرهای هوشمند و رباتیک از ظرفیت آن‌ها برای برداشت نمونه از آب و بستر دریا بهره‌مند شویم. علاوه بر این‌، این همکاری‌ها می‌تواند در زمینه اقتصاد دریا و باستان‌شناسی دریا، کانی‌ها و ذخایر زیستی و غیرزیستی دریایی گسترش یابد. اگر این همکاری‌ها محقق شود، می‌توان ادعا کرد که در آینده شرایط خوبی در این حوزه رقم خواهیم زد.
پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی در راستای پیشبرد اهداف خود با چه چالش‌های مواجه است؟
 دکتر توکلی: پژوهشگاه برای پیشبرد اهداف خود نیاز به همکاری و هماهنگی با تمام دستگاه‌های اجرایی و تحقیقاتی فعال در حوزه دریا دارد. علاوه بر آن تجهیزات دریایی ما محدود است و هنوز نتوانسته‌ایم از ظرفیت کاوشگر خلیج فارس به طور پیوسته استفاده کنیم از این رو نیاز به یکسری از تسهیل‌گری‌ها در حوزه قانون‌گذاری داریم تا بتوانیم با کسب مجوزهایی، در کل سال از ظرفیت کاوشگر خلیج فارس استفاده کنیم. در تحقیقات دریایی و اقیانوس‌شناسی، مطالعات ما محدود به سطح آب نمی‌شود بلکه آب‌های عمقی را نیز شامل می‌شود؛ همچنین بسیاری از پدیده‌هایی که سواحل را متأثر می‌کند و جریانات دریایی را ایجاد می‌کند به جو برمی‌گردد که بالای سطح آب قرار دارند. به طور کلی شرایط بالای سطح آب و شرایط داخل آب متأثر از یکدیگر هستند. وارد شدن به فناوری‌های نوین مربوط به علوم جوی رسالتی است که برای خود ترسیم کرده‌ایم و از این رو اقدام به فعال کردن پژوهشکده علوم جوی این پژوهشگاه کرده‌ایم.ترمیم هرم تخصص‌های موجود در پژوهشگاه یکی‌ دیگر از برنامه‌های این پژوهشگاه است و در این راستا سعی می‌کنیم از رویکردهای سنتی خودداری شود و به سمت عرصه‌های جدید چون هوشمندسازی و تخصص های بین رشته ای وارد شویم.در حال حاضر 35 عضو هیئت علمی مشغول به فعالیت در سه پژوهشکده پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی هستند و ساختمان مرکزی پژوهشگاه با توجه به تراکم بالای نیروی انسانی  نیاز به توسعه دارد همچنین نمودار سازمانی پژوهشگاه نیاز به بروزرسانی دارد علاوه بر این‌ها نیاز به ساماندهی کشتی تحقیقاتی داریم تا نهایت استفاده از این زیر ساخت تحقیقاتی دریایی کشور صورت گیرد.گشت‌های تحقیقاتی که تاکنون اجرایی ‌شده است، با حضور محدود دانشجویان دکتری بوده و در این زمینه نظام‌مند عمل نشده است و برنامه داریم که دانشجویانی را که در رشته‌های مرتبط با علوم دریایی در حال تحصیل هستند، در تحقیقات دریایی مشارکت دهیم. علاوه بر این می‌توان در همکاری با ستاد توسعه مکران، برنامه‌ای را تدوین کرد تا بر اساس آن طی یک دوره 5 ساله از ظرفیت این کشتی در جهت شناسایی بیشتر ظرفیت‌های دریایی منطقه مکران بهره برد.بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده درصدد هستیم که 6 ماه قبل از برگزاری گشت تحقیقاتی، فراخوانی را منتشر کنیم تا دانشجویان بر اساس تجهیزات موجود، پیشنهادهای پژوهشی خود را ارائه دهند و با بررسی این پیشنهادها در شورای پژوهش و فناوری پژوهشگاه، بر اساس اولویت‌ها، تیم‌ها را برای مشارکت در گشت‌های تحقیقاتی معرفی کنیم. با این اقدام، زمینه رقابتی میان محققان این عرصه ایجاد می‌شود، ضمن آن‌که از انحصاری کردن این زیر ساخت جلوگیری می‌شود.
پژوهشگاه تاکنون در زمینه ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان و یا راه اندازی پارک فناوری تخصصی وارد نشده است اما این پژوهشگاه آمادگی دارد در این زمینه وارد عرصه شود و در این راستا مذاکراتی را نیز برای راه‌اندازی پارک داشته‌ایم. بسیاری از شرکت‌های این حوزه کار دریایی انجام می‌دهند، ولی با ما در ارتباط نیستند که باید در این زمینه نیز کار اساسی انجام شود.
تسنیم: با توجه به اینکه موضوع اثرات و مزایای استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها به پژوهشگاه اقیانوس‌شناسی مربوط می‌شود, در مطالعات و تحقیقات شما شواهدی از تأثیر منفی آب‌شیرین‌کن‌ها بر محیط زیست خلیج فارس به دست آمده است؟
دکتر توکلی: برای اثبات این ادعا که استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها بر محیط زیست خلیج فارس اثر سوء دارد باید مطالعات میدانی صورت گیرد تا مشخص شود این سیستم‌ها در چه پهنه‌ها و حوزه‌هایی اثرگذاری دارد؛ در منطقه‌ای مانند چابهار، آب شرب وجود ندارد و رودخانه دائمی نیز در دسترس نیست و چاه‌های آن نیز ظرفیت مناسب برای بهره‌برداری ندارند از این رو چاره‌ای نداریم جز این که به سمت استفاده از آب شیرین‌کن‌ها برویم. در حال حاضر تمام کشورهای حاشیه خلیج فارس از این سیستم‌ها بهره‌برداری می‌کنند، به گونه‌ای که کشور عربستان بالاترین نرخ استفاده از سیستم‌های آب شیرین‌کن‌ها را دارد و اثرات زیست محیطی استفاده از آب شیرین‌کن‌ها نیازمند بررسی
 دقیق است.
 زنجیره دانش دریا از شناخت تا بهره‌برداری
ارسال دیدگاه
اخبار روز
ضمیمه