مهدی خورسند
در روزهای گذشته شاهد افزایش اهمیت مزیت‌های جغرافیای ایران اسلامی برای کشورهای همسایه هستیم. دسترسی‌های ارتباطی که ایران می‌تواند برای کشورهای همسایه ایجادکند از اهمیت بالایی برخورداراست. «گراهام فولر» نویسنده و افسر سابق سازمان سیای آمریکا در کتابی تحت عنوان «قبله عالم ژئوپلتیک ایران» با توضیح و تبیین فرهنگ و سیاست ایران از گذشته تا امروز، به‌رابطه ایران با همسایگانش و دیگر کشورهای منطقه و حتی جهان، از عراق گرفته تا کشورهای خلیج فارس، عربستان، ترکیه، لبنان، آمریکا، روسیه تزاری، شوروی، روسیه پساشوروی، افغانستان، پاکستان و ... می‌پردازد. فولر در کتاب قبله عالم، با تیزبینی و فهمی درست از تاریخ و وجوه جغرافیای سیاسی ایرانی، دست به واکاوی وضعیت این کشور در سپهر سیاست و اقتصاد سیاسی در سطوح منطقه‌ای و جهانی زده و موفق می‌شود یکی از روشن‌ترین تصویرها را از این کشور کهن ارائه ‌دهد.
۱. بر همین اساس، امروز شاهد آن هستیم با خروج غیرمسئولانه آمریکایی‌ها از افغانستان، همسایگان ما پس از سال‌ها هشدار مقامات ایرانی درباره آنکه، امنیت منطقه باید توسط کشورهای منطقه رقم بخورد، به این جمع‌بندی رسیده‌اند که باید دیپلماسی همکاری و همگرایی جمهوری‌اسلامی را جدی بگیرند.
ایران دو دهه است که پیشگام بومی‌سازی امنیت منطقه است و به‌دلیل ابتکار بیشتری‌ که در این فضا داشته‌ایم، می‌توان گفت باید تعاملات در همه زمینه‌های سیاسی، امنیتی و اقتصادی با محوریت ما باشد. زیرا دولت ایران لنگرگاه امنیت منطقه است. خوشبختانه جمهوری اسلامی اثبات کرده ‌است علاوه بر آنکه امنیت خودش را تضمین کرده برای کشورهای دیگر منطقه نیز امنیت به ارمغان آورده است. سفرهای اخیر مقامات آذربایجان، ترکمنستان، ارمنستان و تاجیکستان و در آینده قرقیزستانی‌ها به تهران نیز حاکی از شکل‌گیری روابط حسنه با کشورهای عضو شانگهای است. آن‌ها به حضور ایران در عرصه منطقه‌ای علاقه‌مند هستند؛ زیرا  تهران ثابت کرده‌ توانایی ایجاد ‌همگرایی و حل بحران‌ها را دارد. دولت سیزدهم در تعامل با همسایگان است و باوجود تجربه ۴۰ساله کشور در ارتباط‌ گیری با دنیا، مسئله عملیاتی‌سازی ایده همگرایی باهمسایگان را دنبال می‌کند و این پیام حقیقی مخابره شده است. دولت‌های همسایه نیز با شناخت هرچه بیشتراز مزیت‌های کشورمان در حال میل به روابط بیشتر هستند. اگرچه در سال‌های گذشته شاهد رشد فعالیت عربستان در این کشورها بوده‌ایم ولی امروز مزیت‌ها بازیابی و حوزه‌های جدید بازگشایی شده‌است. در همین راستا شاهد آن هستیم  آمار تجارت خارجی ما روبه‌ رشد است. در طول ۱۲سال گذشته سطح تعاملات با ترکمنستان خیلی ضعیف شده بود، اما امروز شاهد برنامه‌ریزی دو طرف برای تأمین نیازهای متقابل، از طریق آغاز تجارت بین دو کشور هستیم.
همان‌طور که رهبر انقلاب در دیدار با رئیس‌جمهور ترکمنستان اعلام کردند، رقبای جهانی علاقه‌مند توسعه روابط کشورهای همسایه نیستند. دکتر رئیسی نیز در دیدار با مقامات ترکمنستانی در تهران اعلام کرد روابط ما با ترکمنستان رابطه خویشاوندی است و این مسئله خیلی عمیق است. متأسفانه در گذشته، سوءتفاهم‌ها سبب شده بود مدتی روابط ما با کشورهای آسیای میانه به سردی بگراید اما دولت با نگاه واقعی که به مسائل دارد، در حال انجام اقدامات مفیدی است. 
۲. جغرافیای ایران و دسترسی کشور ما به آب‌های گرم جنوبی و اقتصاد بین‌الملل برای کشورهایی مانند ارمنستان که محصور در جغرافیا و مورد تهدید همسایگانشان هستند، به منزله یک راه تنفس حیاتی است و ما باید در این فضا بتوانیم روابط خوبی را تنظیم کنیم تا اقتصاد آن‌ها به جغرافیای ما گره بخورد و این موجب تغییر وزن ایران در منطقه می‌شود . ما می‌توانیم خط وصل اقتصاد اوراسیا به هند باشیم و این مسئله، می‌تواند موجب تغییر حرکت راهبردی ما و بالا رفتن امنیت کشور شود. با ایجاد چنین فضایی دیگرکشورما به راحتی تحریم نمی‌شود؛ زیرا کشورهای وابسته به مزیت‌های ایران نمی‌توانند در برابر به خطر افتادن منافعشان سکوت کنند. ما تاکنون هزینه حضور در صحنه بین‌الملل را به دلیل تنهایی راهبردی پرداخته‌ایم  اما به واسطه افزایش روابط حسنه می‌توانیم شرکایی داشته باشیم که با همکاری آن‌ها مانع از ضعف راهبردی کشور و تحریم‌های ظالمانه شویم.
کارشناس مسائل اوراسیا