به گزارش اقتصادسرآمد، مرتضی فاخری، پژوهشگر ارشد علوم راهبردی در نوشتاری از رقابت ژئوپلیتیک کشورهایی مانند چین، روسیه، ایالات‌متحده آمریکا و برخی اعضای اتحادیه اروپا در محدوده قطب شمال به‌عنوان مسیری تازه و بزرگراه آینده‌ساز در حوزه اقتصادی و نظامی پرداخته است. این مطلب را در ادامه می‌خوانید:
رقابت ژئوپلیتیک در قطب شمال وارد مرحله‌ای جدید شده است؛ مرحله‌ای که در آن قدرت‌های جهانی تلاش می‌کنند جایگاهی راهبردی برای خود در این سرزمین سرد، اما سرشار از فرصت‌ها تثبیت کنند. کشورهایی مانند چین، روسیه، آمریکا و اعضای اروپایی شورای شمالگان اکنون قطب شمال را نه‌تنها یک پهنه محیط‌زیستی حساس، بلکه یک بزرگراه آینده‌ساز اقتصادی و نظامی می‌دانند. مسیرهای تازه کشتیرانی، امکان استقرار نظامی برای کنترل جریان تجارت، دسترسی به منابع عظیم انرژی و جایگاه راهبردی این منطقه در نظم نوین دریایی جهان، همگی عواملی هستند که رقابت در آرکتیک را به رقابتی چندلایه و پیچیده تبدیل کرده‌اند. از این منظر، اهمیت قطب شمال دیگر محدود به مسائل اقلیمی نیست، بلکه به موضوعی ژئوپلیتیکی بدل شده که می‌تواند ساختار قدرت در دهه‌های آینده را بازتعریف کند.

جاده ابریشم یخی؛ ابتکار جدید چین در شمال
چین با توسعه پروژه «جاده ابریشم یخی» به‌طور راهبردی حضور خود در قطب شمال را گسترش داده و سعی دارد جایگاه اقتصادی و ژئوپلیتیک خود را در این منطقه کلیدی تثبیت کند. این پروژه که توسط شرکت چینی New Shipping هدایت و مدیریت می‌شود، مسیر دریایی تازه‌ای را از شرق آسیا به شمال اروپا و روسیه فراهم کرده است و بندر آرخانگلسک روسیه را به شانگهای متصل می‌کند. هدف اصلی این ابتکار کاهش زمان حمل‌ونقل کالا، افزایش ظرفیت جابه‌جایی و بهبود کارایی لجستیکی در مسیرهای دریایی شمال است؛ مسیری که با عبور از دریای یخ‌زده شمال، امکان جابه‌جایی سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر کالا نسبت به مسیرهای سنتی جنوبی و کانال سوئز را فراهم می‌آورد.
شرکت New Shipping با طراحی، برنامه‌ریزی و اجرای دقیق این مسیر، نه‌تنها توانسته زیرساخت‌های حمل‌ونقل و ظرفیت عملیاتی لازم را ایجاد کند، بلکه به‌طور همزمان نقش چین در تجارت جهانی و شبکه‌های زنجیره تأمین بین‌المللی را نیز ارتقا داده است. این پروژه، علاوه بر مزیت‌های اقتصادی، نشان‌دهنده برنامه‌ریزی دقیق و سرمایه‌گذاری راهبردی چین در مناطق شمالی است که تا پیش از این از دسترس سرمایه‌گذاری‌های بزرگ دور مانده بودند.
پروژه «جاده ابریشم یخی» بخشی از استراتژی گسترده‌تر چین در چارچوب ابتکار «کمربند و جاده» (BRI) است و اهداف آن فراتر از صرفاً تجارت و حمل‌ونقل کالاست. چین با بهره‌گیری از این مسیر، درصدد تثبیت نفوذ اقتصادی و سیاسی خود در قطب شمال و افزایش دسترسی به منابع انرژی، مواد معدنی و شیلات منطقه است؛ امری که در بلندمدت موقعیت راهبردی این کشور را در تجارت جهانی و رقابت ژئوپلیتیک تقویت می‌کند. این ابتکار نشان‌دهنده تلفیق سرمایه‌گذاری کلان، فناوری پیشرفته و برنامه‌ریزی راهبردی است و به چین امکان می‌دهد کنترل بیشتری بر جریان تجارت جهانی در مسیرهای شمالی داشته باشد.
این پروژه همچنین نمادی از رویکرد بلندمدت چین در بازتعریف شبکه‌های حمل‌ونقل و مسیرهای ترانزیتی جهانی بوده و بیانگر تلاش برای ایجاد مسیرهای جایگزین و پایدار در برابر خطرات سیاسی و اقتصادی مسیرهای سنتی جنوب است. به این ترتیب، «جاده ابریشم یخی» نه‌تنها یک مسیر حمل‌ونقل جدید است، بلکه ابزاری راهبردی برای ارتقای نفوذ اقتصادی و ژئوپلیتیک چین در شمال کره‌زمین و بازتعریف نظم تجاری و ترانزیتی جهان محسوب می‌شود و پیامدهای آن می‌تواند در دهه‌های آینده نقش تعیین‌کننده‌ای در ساختار تجارت جهانی ایفا کند.

روسیه و پیوندی استراتژیک در مسیر جدید
بندر آرخانگلسک در شمال روسیه، با موقعیت استراتژیک خود در سواحل دریای سفید، به یکی از نقاط کلیدی توسعه مسیرهای دریایی قطب شمال تبدیل شده است. این بندر به‌واسطه دسترسی مستقیم به مسیر دریای شمال، توانایی ایفای نقش محوری در تجارت بین شرق آسیا و اروپا را داراست و می‌تواند به‌عنوان یک نقطه گره‌ای در زنجیره تأمین جهانی عمل کند. در سال‌های اخیر، روسیه با هدف بهره‌برداری کامل از این ظرفیت، برنامه‌های گسترده‌ای برای ارتقای زیرساخت‌های بندری، افزایش عمق اسکله‌ها و توسعه امکانات تخلیه و بارگیری اجرا کرده است تا حجم و سرعت جابه‌جایی کالاها را به حداکثر برساند. این اقدامات، همراه با برنامه‌ریزی‌های لجستیکی مدرن و تجهیز به فناوری‌های نوین، آرخانگلسک را به یک بندر توانمند و آماده برای پذیرش کشتی‌های بزرگ تبدیل کرده و آن را به یکی از نقاط راهبردی در مسیر دریایی شمال بدل ساخته است.
برای تحقق این هدف و تثبیت نقش استراتژیک بندر آرخانگلسک در مسیر «جاده ابریشم یخی»، روسیه و چین سرمایه‌گذاری مشترک و گسترده‌ای بالغ بر ۲.۵میلیارد دلار انجام داده‌اند. این سرمایه‌گذاری نه‌تنها به توسعه فیزیکی بندر اختصاص یافته، بلکه شامل ساخت و سفارش کشتی‌های کلاس یخ Arc۷ ‌نیز می‌شود که قادر به عبور از مسیرهای یخی قطب شمال با ایمنی و پایداری بالا هستند. اهمیت این کشتی‌ها فراتر از قابلیت حمل بار است، زیرا در شرایط دشوار جوی و دمای پایین، توان عملیاتی مسیرهای دریایی شمال را تضمین می‌کنند و امکان بهره‌برداری اقتصادی از این مسیر را فراهم می‌سازند.این اقدام نشان‌دهنده نگاه بلندمدت روسیه و چین به توسعه زیرساخت‌های لجستیکی و تجاری در قطب شمال بوده و بیانگر تلفیق سرمایه‌گذاری کلان، فناوری پیشرفته و برنامه‌ریزی راهبردی در یک پروژه مشترک است. در نتیجه، آرخانگلسک نه‌تنها به‌عنوان یک بندر مهم اقتصادی، بلکه به‌عنوان پیوندی استراتژیک در مسیر جدید تجارت جهانی عمل می‌کند و نقش حیاتی آن در شکل‌دهی به ساختارهای ترانزیتی و رقابت ژئوپلیتیک منطقه‌ای و جهانی بیش از پیش برجسته شده است.

مزایای تجاری و اقتصادی مسیر دریای شمال
مسیر دریای شمال، به‌ویژه با توسعه مسیر «جاده ابریشم یخی»، به‌عنوان یک شاهراه تجاری نوظهور توانسته مزایای اقتصادی و تجاری قابل‌توجهی برای کشورهای درگیر، به‌ویژه روسیه و چین، فراهم کند. یکی از مهم‌ترین مزیت‌های این مسیر، کاهش چشمگیر زمان حمل‌ونقل کالا بین شرق آسیا و شمال اروپاست؛ امری که به‌طور مستقیم هزینه‌های لجستیکی شرکت‌ها و دولت‌ها را کاهش می‌دهد و امکان گردش سریع‌تر کالاها در زنجیره تأمین جهانی را فراهم می‌آورد. در مقایسه با مسیرهای سنتی جنوب که از طریق کانال سوئز عبور می‌کنند، مسیر دریای شمال زمان حمل‌ونقل را تا چندهفته کاهش می‌دهد؛ امری که مزیت رقابتی قابل‌توجهی برای صادرکنندگان و واردکنندگان ایجاد می‌کند و موجب افزایش بهره‌وری در تجارت بین‌المللی می‌شود. کاهش زمان حمل‌ونقل نه‌تنها هزینه‌های مستقیم مربوط به سوخت و اجاره کشتی را کاهش می‌دهد، بلکه تأثیر مثبت آن بر زمان‌بندی تولید و توزیع کالا، انعطاف‌پذیری بازار و پاسخگویی به نیازهای مشتریان نیز غیرقابل انکار است.
علاوه بر این، مسیر دریای شمال ظرفیت صادرات روسیه را به‌طور قابل‌توجهی افزایش داده و امکان دسترسی سریع‌تر و امن‌تر به بازارهای جهانی را فراهم کرده است. توسعه زیرساخت‌های بندر آرخانگلسک، تجهیز کشتی‌های کلاس یخ و سرمایه‌گذاری‌های کلان در این مسیر، روسیه را قادر می‌سازد حجم صادرات خود را بهبود بخشد و وابستگی به مسیرهای جنوبی و ناپایدار را کاهش دهد. این مسیر همچنین مزیت استراتژیک نسبت به مسیرهای سنتی جنوب و کانال سوئز ارائه می‌دهد؛ به‌ویژه در شرایطی که تنش‌های ژئوپلیتیکی، اختلالات سیاسی یا مسائل امنیتی ممکن است عبور از مسیرهای جنوبی را با چالش مواجه سازد.
مسیر دریای شمال، با فراهم کردن گزینه‌ای جایگزین و مطمئن، نه‌تنها ریسک‌های تجاری را کاهش می‌دهد، بلکه به بازیگران اقتصادی اجازه می‌دهد با برنامه‌ریزی بهتر و مدیریت مؤثرتر، جریان تجارت بین‌المللی را به شکل بهینه‌تری هدایت کنند. در مجموع، مزایای تجاری و اقتصادی این مسیر، شامل کاهش زمان حمل‌ونقل، افزایش ظرفیت صادرات و فراهم کردن مزیت رقابتی نسبت به مسیرهای سنتی، آن را به یک مسیر کلیدی برای تجارت جهانی و توسعه اقتصادی کشورهای شمالی تبدیل کرده است و اهمیت آن در چشم‌انداز آینده تجارت بین‌المللی به‌طور فزاینده‌ای برجسته می‌شود.

نگرانی‌ها و واکنش فعالان محیط‌زیست
توسعه مسیرهای دریای شمال و پروژه «جاده ابریشم یخی» گرچه مزایای اقتصادی و تجاری قابل‌توجهی به همراه دارد، اما نگرانی‌های جدی زیست‌محیطی را نیز به‌دنبال داشته است که فعالان محیط‌زیست و کارشناسان اقلیم‌شناسی بارها نسبت به آن هشدار داده‌اند. افزایش تردد کشتی‌ها در این مسیرهای تازه‌گشوده، علاوه بر افزایش خطر تصادفات دریایی و آلودگی نفتی، فشار مستقیم بر اکوسیستم‌های حساس قطب شمال وارد می‌کند. زیستگاه‌های دریایی این منطقه که شامل گونه‌های نادر و آسیب‌پذیر مانند خرس‌های قطبی، فوک‌ها و پنگوئن‌هاست، به‌شدت تحت تأثیر ارتعاشات، سروصدا و آلودگی‌های شیمیایی ناشی از عبور و مرور کشتی‌ها قرار می‌گیرند. فعالیت‌های حمل‌ونقل دریایی، به‌ویژه در فصل‌هایی که یخ‌های دریایی در حال ذوب‌شدن هستند، می‌توانند پویایی طبیعی این محیط را مختل کرده و زنجیره غذایی و تعادل اکولوژیکی منطقه را دچار اختلال کنند؛ امری که پیامدهای بلندمدت آن می‌تواند فراتر از مرزهای ملی و منطقه‌ای باشد.
علاوه بر تهدید مستقیم اکوسیستم، افزایش فعالیت‌های کشتیرانی در مسیرهای یخی قطب شمال منجر به افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای، به‌ویژه CO₂، می‌شود که به نوبه خود روند تغییرات اقلیمی را تشدید می‌کند. ذوب سریع‌تر یخ‌ها و افزایش دمای منطقه، اثرات بازخوردی دارد که موجب کاهش پایداری محیط‌زیست و افزایش آسیب‌پذیری گونه‌ها می‌شود و به‌طور همزمان روند بلندمدت تغییرات اقلیمی را در سطح جهانی تسریع می‌کند. فعالان محیط‌زیست هشدار می‌دهند که اگر این روند ادامه یابد، نه‌تنها تنوع زیستی قطب شمال در خطر قرار خواهد گرفت، بلکه پیامدهای زیست‌محیطی آن می‌تواند بر جو زمین و الگوهای آب‌وهوایی مناطق معتدل نیز اثرگذار باشد.
فشارهای اقتصادی و رقابت‌های ژئوپلیتیک کشورهای شمالگان، همچون روسیه و چین نیز بر توسعه سریع زیرساخت‌ها و افزایش تردد کشتی‌ها افزوده است؛ امری که ضرورت اتخاذ سیاست‌های مدیریت پایدار، تنظیم مقررات سختگیرانه و توسعه فناوری‌های دوستدار محیط‌زیست را بیش از پیش برجسته می‌سازد. به این ترتیب، نگرانی‌های زیست‌محیطی و واکنش‌های فعالان محیط‌زیست نشان‌دهنده تعارضی جدی میان توسعه اقتصادی و حفاظت از حساس‌ترین اکوسیستم‌های زمین بوده که نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و همکاری بین‌المللی برای کاهش پیامدهای منفی است.

پیامدهای ژئوپلیتیکی برای چین و روسیه
تقویت همکاری میان چین و روسیه در چارچوب توسعه مسیرهای دریای شمال و پروژه «جاده ابریشم یخی» پیامدهای ژئوپلیتیکی قابل‌توجهی برای هر دوکشور دارد و می‌تواند معادلات قدرت در منطقه آرکتیک و حتی در سطح جهانی را بازتعریف کند. این همکاری که مبتنی بر منافع مشترک اقتصادی و استراتژیک است، به شکل‌گیری یک ائتلاف راهبردی محکم میان دوقدرت بزرگ اقتصادی و نظامی منجر شده است. روسیه با بهره‌گیری از سرمایه‌گذاری‌های کلان چین در زیرساخت‌های بندری و توسعه مسیرهای جدید، منابع مالی خود را در شرایط تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی بین‌المللی افزایش داده و امکان مدیریت بهتر جریان صادرات انرژی و کالاهای استراتژیک را پیدا کرده است. این موضوع نه‌تنها به تقویت جایگاه اقتصادی روسیه کمک می‌کند، بلکه انعطاف‌پذیری راهبردی آن را در برابر فشارهای سیاسی و اقتصادی خارجی افزایش می‌دهد و نفوذ این کشور را در منطقه آرکتیک تثبیت می‌کند.حضور فعال و هدفمند چین در مسیرهای دریای شمال، به این کشور امکان می‌دهد نقش خود را در آرکتیک به‌عنوان یک بازیگر کلیدی تثبیت کند و نفوذ اقتصادی و ژئوپلیتیک خود را در این منطقه حساس گسترش دهد. دسترسی به مسیرهای کوتاه‌تر و کم‌هزینه‌تر حمل‌ونقل کالا، همراه با توسعه زیرساخت‌های لجستیکی و سرمایه‌گذاری در کشتی‌های کلاس یخ، به چین قدرت مانور بیشتری در تجارت بین‌المللی و رقابت با مسیرهای سنتی جنوب می‌دهد. این نفوذ بیشتر نه‌تنها ابعاد اقتصادی دارد، بلکه در سطح ژئوپلیتیک به معنای توانایی چین برای مشارکت در تصمیم‌گیری‌های کلان منطقه‌ای و شکل‌دهی به نظم امنیتی و تجاری آینده قطب شمال است.
تقویت این ائتلاف و همکاری راهبردی میان چین و روسیه همچنین می‌تواند تعادل قدرت در شمالگان را به نفع بازیگران غیرغربی تغییر دهد و بر نقش کشورهای غربی، به‌ویژه آمریکا و اعضای اتحادیه اروپا، در مدیریت جریان‌های تجاری و منابع استراتژیک این منطقه اثر بگذارد. در مجموع، این تحولات نشان می‌دهد که توسعه مسیرهای دریای شمال نه‌تنها مزایای اقتصادی و تجاری دارد، بلکه عرصه‌ای برای رقابت ژئوپلیتیک پیچیده و تغییرات ساختاری در نظم جهانی ایجاد کرده است و تعاملات راهبردی چین و روسیه می‌تواند چارچوب جدیدی برای قدرت و نفوذ در قطب شمال شکل دهد.

چرا آمریکا و اروپا نگرانند؟
گسترش حضور چین و روسیه در مسیرهای دریای شمال و توسعه پروژه «جاده ابریشم یخی» نگرانی‌های جدی را در میان قدرت‌های غربی، به‌ویژه آمریکا و کشورهای اروپایی، برانگیخته است. این نگرانی‌ها عمدتاً ناشی از تهدید بالقوه‌ای است که این تحولات برای نظم دریایی موجود ایجاد می‌کنند، نظمی که دهه‌ها بر پایه مسیرهای سنتی جنوب، کانال سوئز و کنترل غرب بر جریان تجارت جهانی شکل گرفته است. ورود چین به مسیرهای تازه شمالی، همراه با سرمایه‌گذاری کلان و توسعه زیرساخت‌های بندری، به معنای تغییر مسیرهای ترانزیتی و کاهش اهمیت مسیرهای سنتی است که تحت نظارت غرب قرار دارند. کاهش وابستگی به کانال سوئز و مسیرهای جنوبی، توان چانه‌زنی اقتصادی و نفوذ راهبردی غرب را محدود می‌کند و امکان کنترل جریان کالا و انرژی در سطح جهانی را کاهش می‌دهد. از این منظر، مسیر دریای شمال نه‌تنها یک مزیت اقتصادی برای چین و روسیه محسوب می‌شود، بلکه چالشی راهبردی برای بازیگران غربی است که پیش‌تر بر نظم دریایی موجود تسلط داشتند.
افزایش نقش چین در شمال و حضور راهبردی آن در قطب شمال، به نگرانی‌های امنیتی و نظامی غرب نیز دامن زده است. توسعه زیرساخت‌ها، تجهیز به کشتی‌های کلاس یخ و امکان دسترسی به منابع انرژی و مواد معدنی، چین را قادر می‌سازد نفوذ اقتصادی و سیاسی خود را در این منطقه حساس تقویت کرده و در عین حال حضور نظامی احتمالی را تسهیل کند. این موضوع باعث شده تا کشورهای غربی، به‌ویژه آمریکا و اعضای اتحادیه اروپا، افزایش رقابت ژئوپلیتیک در شمالگان را جدی بگیرند و نسبت به تغییرات قدرت و تعادل نظامی هشدار دهند. علاوه بر این، کنترل مسیرهای جدید دریایی می‌تواند ظرفیت‌های چین و روسیه برای اعمال نفوذ در تجارت جهانی و مقابله با فشارهای اقتصادی یا تحریم‌ها را افزایش دهد؛ امری که امنیت اقتصادی و راهبردی غرب را به‌طور مستقیم تحت تأثیر قرار می‌دهد. در مجموع، نگرانی‌های غرب ناشی از ترکیبی از تهدید نظم دریایی سنتی، افزایش نقش چین و پیچیدگی‌های امنیتی و نظامی است و این مسئله تأکید می‌کند که توسعه مسیرهای شمالی تنها یک تحول اقتصادی نیست، بلکه نقطه‌ای حساس در رقابت ژئوپلیتیک جهانی است که پیامدهای آن می‌تواند تعادل قدرت را در مناطق شمالگان و حتی فراتر از آن بازتعریف کند.

تاثیرات این تحول بر موقعیت ژئوپلیتیک ایران
گسترش مسیرهای دریای شمال و توسعه پروژه «جاده ابریشم یخی» تغییرات مهمی را در الگوهای رقابت ترانزیتی جهانی ایجاد کرده است که تأثیر مستقیم بر موقعیت ژئوپلیتیک و ظرفیت‌های حمل‌ونقل ایران دارد. با توجه به کاهش زمان حمل‌ونقل کالا از شرق آسیا به اروپا از طریق مسیر شمال، مسیرهای جنوبی که ایران در آنها نقش کلیدی دارد، از جمله کریدور شمال-جنوب، با چالش‌های تازه‌ای مواجه شده‌اند. این تحول می‌تواند رقابت شدیدی میان مسیرهای شمالی و جنوبی ایجاد کند و سهم ایران از جریان‌های ترانزیتی منطقه‌ای و بین‌المللی را تحت فشار قرار دهد.
در حالی‌که کریدور شمال-جنوب ایران در سال‌های اخیر به‌عنوان پلی استراتژیک برای اتصال خلیج‌فارس به دریای خزر و بازارهای شمالی مطرح بوده، توسعه مسیرهای دریای شمال ممکن است مسیرهای جایگزین سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر را برای صادرکنندگان و واردکنندگان فراهم آورد و توانایی ایران در جذب سهم قابل‌توجهی از حمل‌ونقل بین‌المللی را محدود کند. از منظر اقتصادی، این موضوع می‌تواند درآمدهای ترانزیتی ایران را کاهش دهد و نیاز به بازنگری در سیاست‌های لجستیکی و سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی را ضروری سازد.
تحلیل سناریوهای محتمل نیز نشان می‌دهد که این تحول می‌تواند هم تهدید و هم فرصت برای ایران به همراه داشته باشد. از یک سو، کاهش رقابت مسیرهای جنوبی و جاذبه مسیرهای شمالی می‌تواند ایران را در معرض کاهش سهم اقتصادی و تضعیف موقعیت ژئوپلیتیک قرار دهد و از سوی دیگر، ایران با بازتعریف استراتژی‌های خود، توسعه زیرساخت‌های مدرن، افزایش ظرفیت بنادر و ایجاد تعاملات راهبردی با کشورهای مسیر شمالی و جنوبی، می‌تواند به یک حلقه اتصال مهم و مکمل در زنجیره ترانزیتی بین‌المللی تبدیل شود.بهره‌گیری از توان لجستیکی و موقعیت جغرافیایی ایران در کنار همکاری با روسیه، چین و دیگر کشورهای منطقه، امکان دارد ایران را به‌عنوان یک مسیر جایگزین مطمئن و مقرون‌به‌صرفه مطرح کند و سهم خود از جریان‌های تجاری را حفظ یا حتی افزایش دهد. به این ترتیب، اثرات تحول مسیرهای دریای شمال بر ایران نه‌تنها به‌عنوان تهدید، بلکه به‌عنوان محرکی برای بازنگری در راهبردهای ترانزیتی و توسعه اقتصادی قابل‌تفسیر است و تصمیمات راهبردی آینده تهران می‌تواند تعیین‌کننده جایگاه کشور در معادلات ترانزیتی و ژئوپلیتیک منطقه‌ای و جهانی باشد.

آینده رقابت در قطب شمال
آینده رقابت در قطب شمال با ظهور مسیرهای تازه کشتیرانی و پروژه‌هایی مانند «جاده ابریشم یخی» تحت تأثیر گسترش سرمایه‌گذاری‌های کلان چین در این منطقه شکل می‌گیرد و نشان‌دهنده تحولی عمیق در معادلات ژئوپلیتیک جهانی است. چین با اختصاص منابع مالی گسترده به توسعه زیرساخت‌های بندری، تجهیز ناوگان کشتی‌های کلاس یخ و ایجاد شبکه‌های لجستیکی پیشرفته، درصدد تثبیت نفوذ اقتصادی و سیاسی خود در شمالگان است و همزمان توانایی خود را در کنترل جریان‌های تجاری و دسترسی به منابع انرژی و مواد معدنی منطقه افزایش می‌دهد.
این سرمایه‌گذاری‌ها نه‌تنها مزیت رقابتی برای چین در تجارت جهانی ایجاد می‌کنند، بلکه به تدریج موجب شکل‌گیری نوعی برتری راهبردی در منطقه می‌شوند که می‌تواند تعادل قدرت سنتی را بر هم زند و بازیگران غربی را مجبور به بازنگری در سیاست‌های شمالگان و تعاملات ترانزیتی خود کند. به این ترتیب، مسیرهای یخی قطب شمال به تدریج به یک عرصه رقابتی پیچیده تبدیل شده‌اند که در آن سرمایه‌گذاری اقتصادی با اهداف ژئوپلیتیک و امنیتی تلفیق می‌شود و نقش چین به‌عنوان یک بازیگر کلیدی در شمالگان، پررنگ‌تر از گذشته خواهد بود.
افزایش حضور اقتصادی چین در قطب شمال همزمان با رشد نگرانی‌های امنیتی و نظامی، فضای رقابتی منطقه را تشدید کرده و نشان می‌دهد که آینده این منطقه نه‌تنها تحت تأثیر سیاست‌های تجاری، بلکه تحت فشار رقابت‌های امنیتی نیز قرار دارد. احتمال افزایش فعالیت‌های نظامی، احداث پایگاه‌های لجستیکی و نظارت بر مسیرهای حمل‌ونقل، به‌ویژه در فصل‌هایی که یخ‌های دریایی باز می‌شوند، به‌عنوان بخشی از استراتژی‌های راهبردی بازیگران اصلی مطرح می‌شود و امنیت خطوط کشتیرانی را به یکی از محورهای رقابت تبدیل می‌کند.
فناوری‌های نوین، شامل کشتی‌های کلاس یخ پیشرفته، سامانه‌های رصد ماهواره‌ای، هوش مصنوعی در مدیریت مسیرها و تجهیزات لجستیکی مقاوم در شرایط سخت قطبی نیز نقش تعیین‌کننده‌ای در تسخیر و مدیریت مسیرهای یخی دارند و توانایی کشورها برای بهره‌برداری اقتصادی و راهبردی از مسیرها را مستقیماً تحت تأثیر قرار می‌دهند. ترکیب سرمایه‌گذاری کلان، حضور نظامی و به‌کارگیری فناوری‌های پیشرفته، رقابت در قطب شمال را به یک عرصه چندبعدی تبدیل کرده است که پیامدهای آن می‌تواند معادلات تجاری، امنیتی و ژئوپلیتیکی جهان را در دهه‌های آینده بازتعریف کند و مسیرهای یخی را به نقطه‌ای حساس و تعیین‌کننده در معماری قدرت جهانی بدل سازد.

جمع‌بندی: بازتعریف جغرافیای قدرت در عصر یخ‌های در حال ذوب
تحولات جاری در قطب شمال، به‌ویژه توسعه مسیرهای دریای شمال و پروژه «جاده ابریشم یخی»، نشان‌دهنده بازتعریف جغرافیای قدرت جهانی در عصر یخ‌های در حال ذوب است. این تحولات اقتصادی و ترانزیتی که با سرمایه‌گذاری‌های کلان چین و توسعه زیرساخت‌های روسیه همراه شده، نه‌تنها مزایای اقتصادی قابل‌توجهی برای کشورهای شمالگان فراهم کرده، بلکه تعادل ژئوپلیتیک و راهبردی منطقه را به چالش کشیده است. کاهش زمان حمل‌ونقل کالا، افزایش ظرفیت صادرات روسیه و ایجاد مسیرهای جایگزین نسبت به مسیرهای سنتی جنوب، موجب شده تا نقش کشورهای غربی در کنترل جریان تجارت جهانی تحت فشار قرار گیرد و چین به‌عنوان بازیگری نوظهور، نفوذ خود را در شمالگان تثبیت کند. در این میان، توسعه فناوری‌های نوین، از جمله کشتی‌های کلاس یخ و سامانه‌های لجستیکی پیشرفته، امکان بهره‌برداری اقتصادی و راهبردی از مسیرهای یخی را به‌شدت افزایش داده و رقابت در منطقه را پیچیده‌تر ساخته است.این پیشرفت‌ها با نگرانی‌های زیست‌محیطی و چالش‌های امنیتی همراه است و ضرورت مدیریت پایدار و همکاری بین‌المللی را برجسته می‌کند. افزایش تردد کشتی‌ها و انتشار گازهای گلخانه‌ای، فشار مضاعفی بر اکوسیستم‌های حساس قطب شمال وارد می‌آورد و رقابت‌های نظامی و امنیتی میان قدرت‌های بزرگ، ریسک‌های راهبردی منطقه را افزایش می‌دهد. ایران و سایر کشورهای مسیرهای جنوبی نیز با تغییر الگوهای ترانزیتی مواجه شده‌اند و باید راهبردهای خود را بازتعریف کنند تا سهم خود را از جریان تجارت بین‌المللی حفظ یا افزایش دهند. به‌طور کلی، عصر یخ‌های در حال ذوب، هم فرصت‌ها و هم تهدیدهایی بی‌سابقه برای نظم اقتصادی، تجاری و ژئوپلیتیک جهان ایجاد کرده است و بازیگران منطقه‌ای و جهانی موظف‌اند با برنامه‌ریزی راهبردی، بهره‌گیری از فناوری و سیاست‌گذاری هوشمند، جایگاه خود را در این جغرافیای جدید قدرت تثبیت کنند. این روند نشان می‌دهد که آینده رقابت جهانی نه‌تنها اقتصادی و تجاری، بلکه زیست‌محیطی و امنیتی است و قطب شمال به یک صحنه تعیین‌کننده در معادلات قدرت جهانی تبدیل شده است.